نصف جهان ؛ از فرار شاه تا پیروزی انقلاب اسلامی

26دی سال 1357 روز تاریخی برای ملت ایران بود، هموطنان توانستند طاغوت پر نخوت زمانه را که سالیان سال غاصبانه،ظالمانه  و به زور بر مال و منابع آنها حکومت کرده بود مجبور به فرار کند، شادی و شعف پس از شنیدن این خبر در سراسر ایران دیدنی بود، ملت ایران، شاه ظالمی را که تا آن روز دست پلیدش به خون ملت پاک ایران آلوده شده بود را فراری داد و خاطره آن روز برای همیشه در ذهن ملت باقی ماند.

در به ثمر رسیدن این واقعه عظیم همه  ملت ایران سهیم بودند و مشارکتی فعال داشتند.

انقلاب اسلامی، انقلابی یکپارچه و شکوهمند بود که تحولات آن منحصر به پایتخت نمی‌شد و مردم شهرهای مختلف کشور از جمله استان اصفهان با شوری انقلابی، نقش مهمی در به ثمر نشستن انقلاب اسلامی داشتند.

پس از فرار شاه از ایران دربیست و ششم دی سال 1357 ، مردم اصفهان به خیابانها ریختند و شادی می کردند، مردم  شور و حال خاصی داشتند،در بسیاری از خیابان های اصفهان، مردم شربت و شیرینی توزیع می کردندو این رویداد مهم تاریخی را جشن گرفتند. ازدحام قابل توجهی در خیابان های سراسر استان اصفهان  وجود داشت و حکایت از آغاز تحولی بزرگ در کشور داشت.

این روز نقطه عطف دیگری در تاریخ سراسر حماسه انقلاب اسلامی ایران شد.

دی 57 سالگرد فرار شاه خائن در نصف جهان  چه گذشت؟

پس از فرار شاه ،در حالی که همه دوربین‌های داخلی و خارجی روی این موضوع و تبعات سیاسی و اجتماعی آن تمرکز کرده بودند، در گوشه‌ای از ایران، ملت همیشه در صحنه اصفهان که همیشه در عرصه های مختلف حماسه آفرین بوده اند یکی از بزرگترین تظاهرات انقلابی خود را برگزار کردند.

تصاویر کارت پستالی میدان امام اصفهان  جای خود را به تصاویر بکر باقی‌مانده از آن روزها داد تا تاریخ این کشور گواهی دهد که انقلاب اسلامی ایران مرزهای پایتخت را درنوردیده و هیچگاه به آن محدود نمانده است.

در واقع پس از فرار شاه با پیام حضرت امام خمینی(ره) مردم در سراسر کشوردر تظاهرات میلیونی اربعین ( اواخر دی  1357)به عنوان رفراندوم به صورت حضوری  شركت كردند  و مردم نصف جهان در میدان امام تجمع کردند؛حضور اصفهانی ها در میدان امام (ره) همچون سیل خروشان موج می زدند.

تجمع عظیم مردم اصفهان در میدان امام با سخنرانی مرحوم استاد پرورش یار صدیق حضرت امام خمینی (ره) و از پیشگامان انقلاب اسلامی در اصفهان برگزار شد.

نماز جماعت در این روز به امامت آیت ا... خادمی برگزار شد به نوعی که صفوف تا بازار قیصریه یعنی از جنوب تا شمال میدان امام اصفهان کشیده شد.

در اوایل بهمن 57 ، افسران و همافران پایگاه‌های اصفهان، بوشهر و شیراز به حمایت از حضرت امام خمینی(ره) تظاهرات کردند. مردم غیور اصفهان مجسمه پهلوی‌ها را از سبزه میدان و میدان انقلاب به پایین و تکه هایش را روی زمین کشیدند  تا انتهای خیابان زینبیه اصفهان بردند.

در یازدهم  بهمن 57 ،جمعی از مردم اصفهان با حمایت سران انقلابی اصفهان همچون مرحوم استاد پرورش برای استقبال از حضرت امام خمینی (ره)به تهران رفتند.

پس از ورود حضرت  امام خمینی (ره) به ایران در دوازدهم بهمن  1357، اتوبوس های فراوانی  مردم اصفهان را به سمت  تهران جابجا کردند و اصفهانیها با دیدن لبخند حضرت امام(ره) ، خستگی راه و ظلم و ستم های چندین ساله شاه  وشکنجه ها و دردها را از یاد بردند.

پس از سخنرانی حضرت امام خمینی (ره) در بهشت زهرا و صحبت های ایشان مبنی بر اینکه ارتش نباید زیر فرمان مستشاران آمریکا و بیگانه  باشد، ارتش هم به مردم پیوست و شعار استقلال، آزادی جمهوری اسلامی سر می دادند.

همافرهای مرکز هوانیروز اصفهان نیز  به مسجد سید آمدند و با انقلاب پیمان بستند و این یکی از حرکت های زیبای انقلاب اسلامی بود.

در این روز هیچ‌یک از روزنامه‌هایی که خبر ورود حضرت امام خمینی (ره) به ایران را درج کرده بودند روی دکه‌های اصفهان باقی نماند. مردم با دردست داشتن روزنامه، خبر ورود حضرت امام (ره) به ایران را به گوش هم می‌رساندند و طولی نکشید که در نصف جهان، سراسر میدان امام تا خیابان سپه، خیابان چهار باغ و میدان انقلاب مملو از جمعیتی شد که برای جشن ورود رهبر نهضت انقلابی ایران به کشور آماده می‌شد.

 شهر آذین بسته شد و مردم نیز خود را برای استقبال با شکوه از رهبر انقلاب ایران آماده کردند. در این میان دانشگاه اصفهان، نیز به مرکز انقلابی اصفهان تبدیل شده بود؛ مرکزی که همه فعالیت‌های آن زیرزمینی و با احتیاط فراوان، اما با شور و اشتیاق بسیاری به گوش مردم می‌رسید و آنان را برای ادامه راه انقلاب آماده می‌کرد.

مرتضی آرسته ازپیشگامان  انقلاب درباره  نقش مردم اصفهان در فرار شاه از ایران می گوید:  مردم اصفهان در همه  دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نقش مهمی داشتند و به عنوان پیشگام و پیشتاز عمل می کردند، به طوری که اولین شهری که در آن حکومت نظامی شکل گرفت اصفهان بود و با تحصن آیت ا... خادمی از سراسر کشور به دیدن این روحانی می آمدند.

وی با بیان اینکه  مردم اصفهان، ده روز قبل از این که حضرت امام خمینی (ره) وارد ایران شود، برای استقبال از امام به تهران رفته بودند ادامه داد: جامعه معلمان اصفهان با  20 دستگاه  اتوبوس راهی تهران و در مهدیه مستقر شدیم. البته 10 روز  آنجا بودیم تا اینکه شب ۱۲ بهمن اعلام شد، حضرت امام (ره) فردا به طور قطع وارد تهران می‌شوند. خدا می‌داند آن شب در تهران چه خبر شد و چقدر همه خیابان‌ها و کوچه‌ها دیدنی بود. همه  جوانان آن شب تا صبح، با اشک چشم خیابان‌ها را برای ورود حضرت امام (ره) تمیز کردند.

این پیشگام انقلاب با بیان این که ستاد استقبال و انتظامی بهشت زهرا  از سوی مردم اصفهان انجام گرفت افزود: حضرت امام خمینی(ره) مستقیم به بهشت زهرا رفتند اما به علت ازدحام جمعیت از هلی كوپتر استفاده کردند.

ستاد استقبال از ورود حضرت امام خمینی(ره)، وظیفه انتظامات و نظم بخشی منطقه حساس بهشت زهرا را به دست اصفهانی‌ها داده بود و این گونه شد که جامعه معلمان اصفهان، انتظامات سرتاسر خیابان بهشت زهرا و خود بهشت زهرا را به دست گرفته بود.

وی ادامه داد: شهید مطهری و شهید مفتح یکی را می خواستند جلوی حضرت امام خمینی (ره) در فرودگاه خیر مقدم بگوید که هم معلم باشد و هم دانشجو. شاه‎‌نوش از جوانان  فعال اصفهانی که هر دو خصوصیت را داشت، برای این کار انتخاب شد و متن خیرمقدم را بعد از همخوانی سرود خمینی ای امام در فرودگاه مهرآباد که نوشته و دست خط شهید مطهری بود، اجرا کرد.

علل فرار شاه خائن از ایران

شاه بعد از روی کار آمدن کارتر رئیس جمهور آمریکا  در سال 1977 میلادی ، درصدد جلب رضایت وی برآمد. نخست دولت 13ساله هویدا را تغییر داد و جمشید آموزگار تحصیل کرده آمریکا را به صدارت گماشت و راهی آن کشور شد. تظاهرات انبوه مخالفان هنگام ورود او به کاخ سفید که موجب پرتاب گاز اشک آور از طرف پلیس و اشک‌ریختن کارتر و مهمانانش شد،  آغاز ناخوشی برای شاه  در این سفر بود. اما شاه در همان دیدار نخستین با رئیس‌جمهوری جدید آمریکا،  سر تسلیم فرود آورد و متعهد شد از افزایش قیمت نفت جلوگیری کند.

در این مذاکرات، شاه جای هیچ گله و شکایتی برای آمریکایی‌ها باقی نگذاشت، به‌طوری که در بازگشت اعتماد به نفس خود را باز یافته و بار دیگر با خیال راحت بر اریکه سلطنت تکیه زده بود.

ولی مشکلات اقتصادی و نابسامانی‌های ناشی از ریخت و پاش‌های گذشته از یک طرف و تشدید مخالفت‌ها با حکومت خودکامه ، به‌تدریج روند نهضتی را در جامعه شدت بخشید که مهار آن روز به روز دشوارتر می‌شد. آموزگار در کار خود فرو مانده و هویدا هم که به وزارت دربار منصوب شده بود، از هیچ‌گونه کارشکنی در کار دولت فروگذار نمی‌کرد .

سرانجام دولت آموزگار از کار بر کنار شد و شاه، شریف امامی ‌را که مهره انگلیسی‌ها بود روی کار آورد تا بتوانددر کنار حمایت آمریکا، رضایت انگلستان را نیز جلب کند. انتخاب شریف امامی‌ به نخست‌وزیری هم هیچ‌یک از انتظارات شاه را بر آورده نکرد. عقب گرد ناگهانی رژیم در برابر مخالفان و آزادی مطبوعات، به گسترش فعالیت‌های مخالف رژیم منجرشد.

اقدام شتابزده رژیم در برقراری حکومت نظامی، فاجعه 17شهریور در  میدان ژاله (شهدا) تهران را آفرید. انعکاس جهانی این فاجعه رژیم را از اجرای مقررات حکومت نظامی‌بازداشت و تظاهرات و اعتصابات تازه‌ای را به‌دنبال آورد.

تیراندازی به سوی دانشجویان و دانش‌آموزان در 13 آبان سال 1357 در دانشگاه تهران و کشته و زخمی‌شدن تعدادی از آنها، تظاهرات بی‌سابقه 14 آبان را در تهران به‌دنبال داشت. شاه همان روز با هلی‌کوپتر بر فراز شهر پرواز کرد و پس از مشاهده شعله‌های آتش که از صدها نقطه شهر زبانه می‌کشید، به کاخ نیاوران بازگشت و سفیران آمریکا و انگلیس را نزد خود فرا خواند تا تصمیم خود  را برای تشکیل یک دولت نظامی‌ به آنها ابلاغ کند. دولت نظامی‌در همان چند روز اول ناتوانی خود را در اداره امور کشور نشان داد و موج تظاهرات و اعتصابات بعد از چند روز وقفه از سرگرفته شد. حکومت نظامی‌هم عملاً کارایی خود را از دست داد.

گسترش موج اعتصابات در سراسر کشور، به‌خصوص صنعت نفت، مملکت را به حال فلج کامل در آورد و درآمد ارزی کشور به صفر رسید. شاه برای خروج از بن بستی که در آن گرفتار شده بود به رهبران جبهه ملی روی آورد و قبل از همه غلامحسین صدیقی را برای مقام نخست وزیری در نظر گرفت. صدیقی پس از یک هفته مطالعه و مشورت، پاسخ رد داد. شاه از شاپور بختیار دعوت کرد. بختیار این پیشنهاد را به شرط گرفتن اختیار کامل و خروج شاه از کشور بعد از رأی اعتماد نمایندگان مجلس به دولت پذیرفت وشاه ناگزیر، تمام شرایط را قبول کرد. 

شاه نیز پس از نا ‌موفق بودن  دولت نظامی ازهاری در برقراری نظم و آرامش و رفع اعتصاب‌ها که اقتصاد کشور را فلج کرده بود، راه دیگری جز خروج از کشور نداشت.

فرار تاریخی شاه خائن

محمدرضا پهلوی وقتی 26 دی سال  1357، در حال خروج از کشور بود، خیلی امید داشت همچون 25 سال قبلش که هنگام کودتای مصدق از کشور بیرون رفت، آمریکا و  انگلیس دیگربار ، راه  بازگشتش را فراهم کنند، اما این بار اراده و ایمانی در مردم بود که هیچ قدرتی یارای مقابله با آن را نداشت

 محمدرضا پهلوی در 22 مرداد 1332، فرمان عزل مصدق را یادداشت کرد و ترجیح ‌داد، هنگام کودتای دولت مصدق در ایران نباشد؛ وقتی خبر رسید فرمانده گارد شاهنشاهی، بعد از ابلاغ حکم عزل نخست وزیر بازداشت شده است، به همراه همسرش از طریق عراق از کشور خارج شد و به ایتالیا فرار کرد تا آمریکا و انگلیساوضاع را برایش رو به راه کنند.

در همان سال کودتای 28 مرداد، بدون حضور شاه در کشور و با هماهنگی و تأیید او محقق کند و شاه با شنیدن خبر سقوط مصدق سه روز بعد از کودتا به کشور بازگشت.

اواخر سال 1356 حرکت‌های گسترده مردمی در مناطق  مختلف کشور برگزار شد، شاه که خود فریادهای مرگ بر شاه را می‌شنید، دیگر کار را تمام شده دانست.

محمدرضا پهلوی که سال‌ها تحت حمایت اربابان آمریکایی خویش و با تکیه بر اریکه سلطنت، کشور را تحت‌سلطه گرفته و عرصه غارتگری‌های خود قرار داده بود، سرانجام فرار را بر قرار ترجیح داد و مجبور به ترک ایران شد.

تشریفات مربوط به خروج شاه، خصوصی و غیررسمی‌بود. مشایعت کنندگان، نخست‌وزیر، روسای مجلس، وزیردربار، رئیس ستاد ارتش و گروهی از مقامات وابسته به دربار بودند. فرودگاه مهرآباد در محاصره یگان‌های گارد شاهنشاهی بود. ساعت 11:30، شاه و همسرش، با یک هلی‌کوپتر وارد فرودگاه شدند. شاه در مصاحبه کوتاهی به خبرنگاران گفت: مدتی است احساس خستگی می‌کنم و احتیاج به استراحت دارم،قرار بود پس از اینکه خیالم راحت و دولت مستقر شد، به مسافرت بروم،این سفر اکنون آغاز می‌شود و تهران را به سوی آسوان در مصر ترک می‌کنم. امروز با رأی مجلس شورای ملی که پس از رأی سنا داده شد، امیدوارم که دولت بتواند هم به جبران گذشته و هم در پایه‌گذاری آینده موفق شود؛این سفر بستگی به حالت من دارد و در حال حاضر نمی‌توانم زمان آن را تعیین کنم.

سرانجام شاه 26 دی سال 1357، فرار را برقرار ترجیح داد. ساعت 12:30 بعد از ظهر، شاه و همسرش تهران را به مقصد مصر ترک کردند.  از اعضای خانواده سلطنتی تنها فرح مانده بود که او نیز همراه همسرش از ایران خارج شد. پس از خروج شاه از ایران، موج شادی مردم را فرا گرفت و ملت با آمدن به خیابان‌ها و اظهار شادمانی و پخش گل و شیرینی این پیروزی بزرگ را جشن گرفتند و رژیم سلطنتی کمتر از یک ماه پس از فرار شاه سقوط کرد .

پرواز انقلاب

از آنجا که حضرت  امام  خمینی (ره) همواره بازگشت به ایران را منوط به خروج شاه از کشور اعلام کرده بود، فرار شاه برای ملت ایران یک گام روبه جلو بشمار می رفت و پس از خروج شاه در روزهای ‌آخر دی 1357، خبر بازگشت قریب‌الوقوع امام خمینی نیز در رسانه‌های خبری انتشار یافت و دیری نپایید که امام آمد، 12 بهمن تنها 16 روز پس از فرار شاه، امام با پرواز انقلاب آمد.

با ورودحضرت  امام خمینی (ره)  ، رژیم در وضع نامطلوبی قرار گرفته بود، در یک سو بختیار به عنوان نخست‌وزیر شاه، حتی از سوی جبهه ملی نیز رانده شده بود و امید چندانی نیز به حمایت ارتش نداشت و در سوی دیگر خیل عظیم مردم، آتش انقلاب را شعله‌ور تر می‌کردند و هر شهید در هر کوی و برزنی سندی بود بر تداوم راه و ایستادگی در مسیر.

انقلاب اسلامی به عنوان آخرین انقلاب قرن بیستم، با مشارکت همه ملت ایران به پیروزی رسید.

پس از 26دی درست، 26 روز تاریخی بر ملت ایران گذشت تا در 22 بهمن ماه 1357 انقلاب شکوهمند اسلامی که ثمره خون پاک شهدای انقلاب بود به پیروزی رسد. با پیوستن گروه های متعدد به موج انقلاب،‌ بخش های وسیعی از بدنه ارتش نیز در صف اول ایستادگی قرار گرفتند.

 ملت ایران تصمیم تاریخی خود را برای رسیدن به استقلال از سالها پیش گرفته بود و یکصدا فریاد استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی را سر داد، دیگر یاران امام سال 1342 به فرزندان برومندی بدل شده بودند که با اعتقاد قلبی به رهبر و راه خود، گام های بلندی برای آینده ایران بردارند؛همان فرزندان برومندی که دو سال پس از پیروزی انقلاب با خون پاک خود، نهال نوپای انقلاب را در دفاعی مقدس هشت ساله و نابرابر آبیاری کردند.

زمستان 39 سال پیش ريالملت ایران فریاد نه غربی نه شرقی سر داد و با تمسک به اراده الهی و سرمایه های معنوی خود و رهبری های داعیانه حضرت  امام (ره) تا امروز راه خود را با وجود همه تهدیدها و تحریم ها  پرتوان ادامه داده است.