حداقل‌ها و حداكثر‌ها در عمليات كربلاي 5
پنج شنبه 23 دی 1389 12:45 PM
خبرگزاري فارس:ايران در رسيدن به اهداف حداقلي و حداكثري كربلاي 5 با مشكلاتي جدي مواجه شد. حداكثر اهداف در نظر گرفته شده براي ايران در عمليات كربلاي 5 و حداقل اهداف آن به اين قرارند...
به گزارش سرويس حماسه و مقاومت خبرگزاري فارس ، آنتوني كردزمن از سرشناس ترين تحليل گران و كارشناسان نظامي آمريكا است. نوشتار زير تحليل آنتوني كردزمن از عمليات در شرق بصره است. اين نوشتار به فاصله 2 يا 3 سال از پايان جنگ تحميلي به رشته تحرير در آمده است. به همين دليل بديهي است كه جنبه «عدم تبليغ به نفع ايران» و جلوگيري از هژموني نظام انقلابي ايران در آن به دقت رعايت شده است. آمار هاي ارائه شده توسط او عمدتا با تكيه بر اطلاعات ارائه شده توسط سازمان هاي اپوزوسيون جمهوري اسلامي در آن سال ها تهيه شده است و به همين دليل داراي سطح بالايي از اغراق و بزرگ نمايي يا كوچك نمايي است اما نكات نزديك به حقيقت بسياري نيز در آن به چشم مي خورد كه حائز اهميت فراواني است. بخش دوم از اين مقاله را مي خوانيد:
هدف تاكتيكي كربلاي 5 عبور از مرز هاي نزديك به بصره بود. سپس گذشتن از موانع آبي اطراف اين منطقه در نظر گرفته شده بود. نيرو هاي حمله كننده بايد در استحكامات دفاعي بصره نفوذ كرده و بصره و فاو را از عراق جدا مي كردند. اهداف استراتژيك و سياسي ايران در عمليات كربلاي 5 را تنها مي توان حدس زد.
**حداكثر اهداف در نظر گرفته شده براي ايران اين موارد بود:
*فتح بصره و به وجود آوردن يك "پايتخت " جايگزين حامي خميني در جنوب عراق،
*نابود كردن ارتش عراق در جبهه هاي جنوب،
*ساقط كردن رژيم بعث
*و حركت به سوي كربلا و نجف در شمال.
**براي حداقل اهداف اين موارد را مي توان نام برد:
*تضعيف ارتش عراق از طريق جنگ فرسايشي،
*تصرف بصره
*و متوجه كردن دولت هاي حاشيه ي خليج (فارس) نسبت به ضعف عراق.
ايران در رسيدن به اين اهداف با مشكلاتي جدي مواجه شد. عراق موانع دفاعي آبي و خاكي محكمي در اطراف بصره بنا كرده بود. تلاش هاي گسترده براي انجام عمليات هاي مهندسي گسترده از سال 1981 آغاز و در سالهاي بعد با جديت پيگيري شد. عراق يك مانع آبي طولاني را به عرض يك كيلومتر در شمال و جنوب بصره به وجود آورد. دقيقاً نزديك به "گوشه "، جايي كه 90 درجه به شرق چرخش دارد، عراق با استفاده از موانع خاكي ، مانع زهكشي مرداب هاي منطقه مرزي شد.
در آغاز سال 1982 عراق درياچه ي بزرگي را به نام درياچه ماهي در عرض شط العرب در كنار بصره به وجود آورد. اين درياچه در نقطه اتصال ارتش سوم و هفتم عراق قرار داشت. درياچه ماهي پر از رادار هاي مراقبتي، موانع زيرآبي، سيم خاردار و مناطقي بود كه در آنها جريان برق فشار قوي عبور داده شده بود. عراق قادر بود به كمك گذرگاهي كه از نزديكي شلمچه آغاز مي شد و با استفاده از خاك ريز هاي كوچكي كه در درياچه قرار داشت، به سمت مواضع دفاعي خود در درياچه حركت كند. اين درياچه بزرگ به وسيله كانال ها و موانع آبي ديگري كه در هر نقطه ي ممكن احداث شده بود، تقويت مي شد. نزديك به 200 كيلومتر مربع موانع آبي به دفاع از مواضع نزديك به مرز كمك مي كرد و شط العرب نيز مانع بزرگ ديگري بود كه دقيقاً در پشت اين موانع قرار داشت.
عراق با استفاده از مواضع دفاعي مستقر در بصره از موانع آبي خود حمايت مي كرد و اين مواضع هنگام حمله ي ايران شامل پنج تا شش حلقه مي شدند. عراق همچنين خاكريز ها و موانعي دفاعي در مرز هاي شمالي شط ايجاد كرد. اين در حالي بود كه موانع آبي و مرداب ها مواضع دفاعي مستحكمي را در مقابل ايران به وجود آورده بودند. اما عراق يك سيستم دفاعي اضطراري را در نزديك مرز بنا نكرد. مواضع دفاعي عراق در بخش جنوبي شط به سمت شرق ابو الخصيب نيز مستحكم بود كه در آن يك مجتمع پالايشگاهي در نزديكي "گوشه " و در 10 كيلومتري بصره قرار دارد.
اگر نيرو هاي ايراني در بعضي از حمله هاي غافلگرانه ي خود موفق عمل نمي كردند، اين مواضع تأثير گذار تر مي بودند. دليل اصلي اين غافلگيري ها هنوز مشخص نشده است. عراق متوجه آماده شدن ايران براي عمليات كربلاي 5 شد، اما نتوانست زمان و محل آغاز آن را پيش بيني كند. نيرو هاي عراقي مستقر در اين منطقه شامل چهار لشكر و پنج تيپ گارد رياست جمهوري بودند.
عراق بايستي در آغاز حمله، دفاع محكمي را به كار مي بست. اما زماني كه حمله آغاز شد، تعدادي از يگان هاي دفاعي كليدي، خارج از منطقه بودند. دو لشكر از نيرو هاي عراقي در قسمت غربي شط قرار داشتند تا از بصره دفاع كنند، در نتيجه عراق نيروي كافي براي دفاع از منطقه جبهه ي خود در اختيار نداشت.
عراق همچنين متوجه تجربيات جنگ در نيزار و شبهه جزيره ي فاو در اوايل سال 1986 نبود. زماني كه نيرو هاي ايراني حمله ي خود را آغاز كردند، نيروهاي ذخيره عراق آماده حركت نبودند، به همين دليل به كندي حركت كردند. عوامل فصلي نيز به نفع ايران بود:
سطح آب در نيزارهاي نزديك به بصره در حد بالاي خود نبود ،اما به اندازه اي عمق داشت كه قايق هاي موتوري ايران در آن آزادانه حركت كنند. در مقابل هرگونه حركت نيروي زرهي عراق غير ممكن بود، در نتيجه ايران در ابتدا به موفقيت هاي چشمگيري دست يافت.
در 9 ژانويه ي سال 1987 نيرو هاي ايراني به سمت خوسك، دو نقطه از شمال شرق درياچه ماهي و يك نقطه در شلمچه، پيشروي كردند. اين نيرو ها مي خواستند درياچه ي ماهي را محاصره كرده و نيرو هايي را كه در شرق شط از بصره دفاع مي كردند، نابود كنند و به نقطه اي در نزديكي ابولهزيب برسند.
50000 نيروي ايراني در حمله ي آغازين حضور داشتند و پيشروي خود را در شب آغاز كردند. ايران اكنون در استفاده از حملات شبانه كاملاً كارآزموده شده بود و بازهم عوامل فصلي به نفع ايران بود:شب هاي طولاني و پوشش ابري مناسب.
طبق معمول ايران با استفاده از موج حملات انساني مواضع عراق را مورد حمله قرار داد و يگان هاي انقلابي به دنبال آن ها وارد عمل شدند.
نيروهاي پاسدار و ارتش به ندرت مجهز به سلاح هاي سنگين بودند و معمولاً اهداف به خوبي براي آنها تعريف نشده بود. مديريت جنگي آغازين آن ها خوب بود و كادر رهبري حمله شامل فرماندهان، افسران غير نظامي و نيروهاي با تجربه بود. ميانگين سني نيروهاي بسيجي 14تا 15 سال بود كه دوره كوتاه 45 روزه اي را در مراكز آموزش سپري كرده بودند. اين نيرو تنها باعث يك شوك اوليه مي شدند،سپس نيروهاي با تجربه تر وارد عمل مي شدند.
در روز اول حمله نيرو هاي ايراني به سرعت شهر مرزي كوچك دوعيجي را تصرف كردند. علي رغم اين كه عراق از آتش سنگين، نيروي هوايي و گاز هاي سمي براي متوقف كردن نفوذ نيرو هاي ايراني استفاده كرد، نيرو هاي ايراني چندين موضع مهم ديگر را در مناطق مرزي به دست آوردند. ايران همچنين براي اولين بار از گاز سمي استفاده كرد، البته احتمال اين هم وجود دارد كه ايران چند خمپاره ي عراقي را به دست آورده باشد و يا خود عراقي ها به اشتباه نيرو هاي خود را هدف قرار داده باشند.[!!!] به هر حال، نيرو هاي ايراني، شلمچه، 30 كيلومتر از جنوب بصره و دو خط آغازين خطوط دفاعي عراق در نزديكي كوشك و 40 كيلومتر به سمت شمال را اشغال كردند.
اين تصرفات پايگاه امني را در نزديكي مرز به ايراني ها بخشيد. نيرو هاي ايراني به سمت مناطقي در شرق شط العرب پيشروي كرده و به 20 كيلومتري جنوب بصره رسيدند.
تلاش عراق براي ضد حمله در 10 ژانويه موفقيت آميز نبود. ايران تلاش كرد از خودرو هاي آبي خاكي خود استفاده كند، اما اين خودرو ها امكان حركت در مناطق مرطوب و مردابي را نداشتند و نيرو هاي عراقي هم قادر نبودند توسط سلاح هاي سبك، در مقابل نيروي زرهي پياده ي ايران مقاومت كنند. ايران شش كيلومتر از مناطق ميان درياچه ي ماهي و شط را در اختيار داشت و پيشروي هاي بيشتري را به سمت جنوب شرق ادامه داد. بعضي نيروهاي ايراني موفق شدند در دو خط از خطوط دفاعي عراق در اطراف بصره نفوذ كنند. هر دو طرف در مورد تلفات طرف مقابل اغراق مي كردند. در يازدهم ژانويه ايران ادعا كرد 14000 عراقي را كشته و يا زخمي كرده است. عراق نيز ادعا كرد 11 تيپ پاسدار و چهار گردان ديگر را كه مجموعاً 60000 نفر نيرو داشتند، نابود كرده است.
اهميت اين جنگ زماني روشن شد كه در 13 ژانويه فرمانده پاسداران انقلاب، تمام شهروندان را براي ثبت نام در "لشكر محمد رسول الله صلي الله عليه و آله " فراخواند. تلاش هاي صورت گرفته، نيرو هاي داوطلبي را در مساجد، كارخانه ها و دفاتر گرد هم آورد. اعلام بسيج عمومي كه پيش از اين صورت گرفت، تنها 200000 نيرو را فراهم آورد ،در حالي كه حكومت براي تأمين نيروهاي پاسدار به 500000 نفر احتياج داشت. عراق در 21 ژانويه براي ثبت نام از داوطلبين بين 14 تا 35 سال اعلان عمومي كرد، در حالي كه پيش از اين صدام حسين اقدام ايران در نيرو گيري از ميان پسران زير 18 سال را عملي "غير اخلاقي " خواند بود. عراق دانشجويان و مدرسان زير 35 سال دانشگاه را براي افسري انتخاب مي كرد.
روند جنگ به سمتي رفت كه پيروزي با كشوري بود كه مي توانست از نيروي تقويتي خود استفاده بيشتري كند. عراق در 12 ژانويه نيرو هاي جديدي از گارد رياست جمهوري را به كار گرفت و از اين زمان به بعد دفاع عراق كار خود را شرو ع كرد. با اين كه تلفات نيرو هاي عراقي چشم گير بود، اما ميزان آن بسيار كمتر از تلفات ايران بود. تجهيزات سنگين و توپخانه اي عراق همچنان دست نخورده بود و مي توانست آن ها را با تأثير روز افزوني به كار گيرد. بخشي از اين تأثير بيشتر ، ناشي از سازماندهي بهتر و گستردگي بيشتر نيرو و بخشي از آن به علت عوارض طبيعي منطقه بود. با حركت نيرو هاي ايراني به سمت
دشت هاي خشك و حمله به مواضع دفاعي اصلي بصره، اين نيرو ها به شدت از فقدان قدرت آتش و قدرت تحرك كافي كه آنها را در مقابل مواضع عراقي حمايت كند، رنج مي بردند. نيرو هاي ايراني در پشتيباني و تأمين مهمات براي نيرو هاي پيشرو، مشكلات بسياري داشتند.
*ترجمه و تنظيم: خبرگزاري فارس-محمدعلي صمدي
ويژه نامه « شب هاي قدر كربلاي 5 » در خبرگزاري فارس(11)-2
