راهکارهای وحدت‌ بین مذاهب در سیره امام صادق(ع)

بر این اساس می‌توان گفت اخلاقیات یکی از مهم‌ترین ابزارهای تبلیغاتی انبیاء و رسولان بود. با این ابزار قدرتمند بود که پیامبر(ص) توفیق یافت جامعه جاهلیت را به دین مبین اسلام دعوت کند و حکومت اسلامی را بر مبنای آموزه‌های وحیانی شکل دهد. 

این شیوه رفتاری در یکایک اهل‌بیت(ع) به واسطه سعه صدری که خداوند به آن‌ها عطا کرده بود، وجود داشت. این انوار مقدس الهی نه تنها با هواخواهان خویش برخورد صمیمی داشتند بلکه حتی در وهله اول با مخالفانشان مدارا می‌کردند و بر اساس اسناد روایی و تاریخی چه بسیار مخالفانی که به واسطه اخلاق مناسب اهل‌بیت(ع) جذب اسلام شدند. اوج بروز عینی این ماجرا را در عصر امام باقر(ع) و امام صادق(ع) شاهدیم. امام صادق(ع) با دو ابزار علم و اخلاق حسنه، چنان در قلب مردم رسوخ کرد که حتی از سایر کشورهای اسلامی و کشورهای غیر مسلمان در کلاس درس ایشان حاضر می‌شدند تا جایی که گفته می‌شود 4 هزار شاگرد از ادیان و مذاهب مختلف در مکتب امام(ع) حضور داشتند و به فراگیری علوم مختلف از شیمی،‌ ریاضی، پزشکی، تفسیر، فقه و ... پرداختند. در بین شاگردان امام صادق(ع) امامان اهل سنت نیز حضور داشتند. ابو حنیفه و مالک بن انس دو امام اهل سنت در باره ویژگی‌های حضرت می‌گویند «در زیر آسمان فقیه تر، عادل‌تر، باتقوا و پاک‌تر از امام صادق(ع) نمی شناسیم». و گاهی در بین شاگردان حضرت بودند غیر مسلمانانی که جذب اسلام و مکتب تشیع می‌شدند و پس از بازگشت به دیار خود دین اسلام را در سرزمین خویش تبلیغ می‌کردند. 

از دیگر سو فراوانی علم امام صادق(ع) در کنار سجایای اخلاقی آن حضرت آن مقدار بود که مخالفان از اهل‌سنت را به محبت اهل‌بیت(ع) رساندند. این در حالی بود که تا قبل از آن، این جمعیت از اهل‌سنت  به واسطه تبلیغات مسموم حکومت فاسق بنی‌امیه علیه اهل‌بیت وحی(ع) جزو ناصبی‌ها و مخالفان سرسخت این خاندان شمرده می‌شدند؛ لذا باید به قطعیت اذعان کرد امام باقر(ع) و امام صادق(ع) در عصر خویش دست مردم جامعه را گرفته و از عمق ناصبی بودن به محب بودن و در ارتفاعی بالاتر یعنی به شیعه بودن می‌رسانند.

از این جهت باید گفت امام صادق(ع) نمونه‌ای از برترین رهبر تقریب‌گرای تمام دوران‌هاست که توانست جمعیت عظیمی از مخالفان عترت را با خود همراه کند تا جایی که ظهور و بروز آن را می‌توان در عصر امام رضا(ع) و در ارادت فراوان اهل سنت به آن حضرت مشاهده کرد. با اینکه عمده مردم جامعه در عصر امام رضا(ع) را جماعت اهل سنت شکل می‌داد، اما به واسطه کوشش‌های امام صادق(ع) بود که این جمعیت تا حد محبان اهل‌بیت(ع) رسیده بودند و در طوس حماسه‌ای آفریدند که برای همیشه در تاریخ اسلام ثبت شد. اکنون نیز اگر اهل سنت ارادتی به خاندان عترت(ع) دارند،‌ ثمره تلاش‌های صادقین(ع)‌ است. هرچند هر یک از اهل‌بیت(ع) نور واحدند و به اقتضای عصری که قرار داشتند رفتارهایی از خود بروز دادند؛ وگرنه باید گفت آغاز بیداری امت اسلام پس از واقعه کربلا و با ریخته شدن خون امام حسین(ع)‌ و روشنگری‌های امام سجاد(ع) شکل گرفت. بنابراین هر کدام از ائمه(ع) در عصر خویش  بسترهای لازم را برای امامان پس از خود برای مأموریت تمدنی که بر عهده داشتند، فراهم کردند.