سپیده سخن
حضرت ابو جعفر، محمد بن علی علیه السلام در سوم صفر (1) سال 57 هجری قمری در مدینه منوره متولد شد. پدر آن بزرگوار حضرت علی بن الحسین، امام سجادعلیه السلام و مادر گرامی اش فاطمه دختر امام حسن مجتبی علیه السلام است. به این ترتیب آن حضرت از طرف پدر و مادرش هاشمی و علوی می باشد. امام باقرعلیه السلام سه سال و شش ماه با جدّش امام حسین علیه السلام و 34 سال با پدرش امام زین العابدین علیه السلام زندگی كرده و 19 سال و ده ماه نیز مدت امامت آن حجت الهی به طول انجامید.
پیشوای پنجم در دوران زندگی خویش با 10 تن از خلفای ستمگر اموی (از معاویة ابن ابی سفیان تا هشام بن عبدالملك) معاصر بود و سال های امامت آن حضرت با 5 تن از همین خلفاء مقارن شد.
این 5 حاكم عبارتند از:
1 - ولید بن عبدالملك (متوفی 96، ششمین خلیفه اموی)
2 - سلیمان بن عبدالملك (متوفی 99)
3 - عمر بن عبدالعزیز (متوفی 101)
4 - یزید بن عبدالملك (متوفی 105)
5 - هشام بن عبدالملك (متوفی 125)
امام باقرعلیه السلام د ر دوره امامت خویش فرصت های مناسبی را برای گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام، استحكام معارف شیعی و ترویج آن در میان اقشار مختلف مسلمانان به دست آورد.
در آن دوران حساس و بحرانی، امام پنجم نهضت فكری و فرهنگی گسترده ای را آغاز نمود و شاگردان مهمی را تربیت كرد. از مهم ترین شاگردان و یاران آن حضرت می توان به: زرارة بن اعین، حمران بن اعین، حسن بن حسن بن حسن علیه السلام، زید بن علی بن الحسین علیهما السلام، سلیم بن قیس هلالی، جابر بن عبدالله انصاری، جابر بن یزید جعفی، بكیر بن اعین، ابان بن تغلب، فضیل بن سار، لیث بن بختری معروف به ابو بصیر، محمد بن مسلم ثقفی، ابو حمزه ثمالی و... اشاره كرد. شیخ طوسی معروف ترین شخصیت نگار شیعی نام 468 نفر از شاگردان امام باقرعلیه السلام را فهرست كرده است. (2)
حضرت باقرعلیه السلام در روز دوشنبه، هفتم ذی الحجه سال 114 ه. ق در سن 57 سالگی به فرمان هشام بن عبدالملك، دهمین خلیفه بنی امیه مسموم و در مدینه به شهادت رسید و در كنار مرقد پدر گرامی اش حضرت سجادعلیه السلام در قبرستان بقیع به خاك سپرده شد. (3)
در مورد مقام و عظمت امام باقرعلیه السلام به گفتاری حكیمانه از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله بسنده می كنیم: آن حضرت روزی از امام باقرعلیه السلام یاد كرده و به جابر بن عبدالله انصاری فرمود: «اِنَّكَ سَتُدْرِكُ رَجُلاً مِنّی اِسْمُهُ اِسْمی وَ شَمائِلُهُ شَمائِلی، یبْقَرُ الْعِلْمَ بَقْراً؛ (4) ای جابر! تو مردی از خاندان مرا درك خواهی كرد كه همنام و هم شمایل من است. او سرچشمه های علم و دانش را می شكافد و به دیگران توضیح داده و تفسیر می كند.»
در این مجال برآنیم كه گوشه ای از كرامات و فضائل آن یادگار نبوت و ستاره فروزان علم و تقوی را بیان كنیم.
كرامت و معجزه
كارهای خارق العاده ای كه مقرون به دعوی نبوت باشد معجزه و بدون ادّعای نبوت، كرامت نامیده می شود. بنابراین كرامت به كارهای خارق العاده ای اطلاق می شود كه به وسیله بنده صالح خدا و بدون ادعا ظاهر می شود و دلیل و برهانی الهی است كه با اذن خداوند بر عموم مردم یا بعضی از خواص ظاهر می شود و توسط آن، مقام امامت اثبات شده و در دل ها استقرار یافته و اندیشه ها و نقشه های مخالفین و منكرین تحت الشعاع قرار گرفته و حجت الهی بر مردم شناخته می شود.
چنانكه خداوند فرموده است: «لِیهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَینَةٍ وَ یحْیی مَنْ حَی عَنْ بَینَةٍ» (5) ؛ «تا آن ها كه هلاك [و گمراه] می شوند، از روی اتمام حجت باشد؛ و آن ها كه زنده [و هدایت] می شوند از روی دلیل روشن باشد.»
البته در اصطلاح حدیث به كارهای خارق العاده ائمه علیهم السلام معجزه نیز گفته می شود. ابوبصیر در این رابطه می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض كردم: «لأَِی عِلَّةٍ اَعْطَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ اَنْبِیاءَهُ وَ رُسُلَهُ وَاَعْطاكُمُ الْمُعْجِزَةَ فَقالَ: لِیكُونَ دَلیلاً عَلی صِدْقِ مَنْ اَتی بِهِ وَالْمُعْجِزَةُ عَلامَةٌ لِلَّهِ لایعْطیها اِلاَّ اَنْبِیاءَهُ وَ رُسُلَهُ وَ حُجَجَهُ لِیعْرَفَ بِهِ صِدْقُ الصَّادِقِ مِنْ كِذْبِ الْكاذِبِ؛ (6) به چه علتی خداوند بزرگ پیامبران، رسولان و شما را معجزه عطا كرده است؟ امام علیه السلام فرمود: تا اینكه دلیل روشنی برای راستگویی باشد. معجزه نشانه ای از سوی پروردگار جهانیان است و آن را به غیر از پیامبران و رسولان و امامان عطا نمی كند و این به خاطر آن است كه راستی راستگو از دروغ دروغگو شناخته شود.»
از این رو امور خارق العاده ای كه توسط ائمه علیهم السلام انجام می شود گاهی به عنوان معجزه و گاهی به عنوان كرامت مطرح می شود و دلیلی قاطع برای حقانیت ائمه اطهارعلیهم السلام است.
در قرآن از معجزه به نام آیت یاد می شود. آیت به معنی نشانه است و چون معجزه نشانه راستگویی پیامبر و امام می باشد، آن را آیت می نامند و چون این امور خارق العاده ناتوانی دیگران را آشكار می كند، بر آن معجز یا معجزه اطلاق می شود.
استاد مطهری رحمه الله در مورد فرق معجزه و كرامت می گوید: «معجزه یعنی بینه و آیت الهی كه برای اثبات یك مأموریت الهی صورت می گیرد و به اصطلاح، مقرون به تحدی است، منظوری الهی از او در كار است. این است كه محدود به شرایط خاصی، است امّا كرامت یك امر خارق العاده است كه صرفاً اثر قوت روحی و قداست نفسانی یك انسان كامل یا نیمه كامل است و برای اثبات منظور الهی خاصّی نیست. این چنین امری فراوان رخ می دهد و حتی می توان گفت: یك امر عادی است و مشروط به شرطی نیست. معجزه زبان خداست كه شخصی را تأیید می كند، ولی كرامت چنین زبانی نیست.» (7)
ممكن است گفته شود: كارهای خارق العاده ائمه اطهارعلیهم السلام، دو قسم است. گاهی در مقام اثبات حقانیت خویش در برابر مخالفین بوده اند و گاهی در مقام تقویت ایمان در قلوب مؤمنین. می توان بر اولی نام معجزه گذاشت و دومی را كرامت نامید.
دانشمندان بزرگ امامیه همچون قطب الدین راوندی در الخرائج و الجرائح و شیخ حرّ عاملی در اثبات الهداة و سید هاشم بحرانی در مدینة المعاجز و مقدس اردبیلی در حدیقة الشیعه و... بر تمام كارهای خارق العاده ای كه توسط ائمه اطهار انجام شده است، نام معجزه را اطلاق كرده اند. البته در بعضی از كتاب ها نیز این امور با عنوان كرامت مطرح شده است.
در هر صورت این دو لفظ در مورد ائمه اطهارعلیهم السلام گاهی مترادف و زمانی مختلف استعمال شده است. بعد از توضیح كوتاهی در مورد معنی معجزه و كرامت، به نمونه هایی از معجزات و كرامات امام باقرعلیه السلام می پردازیم.
خبر از حكومت بنی عباس
امام باقرعلیه السلام سال ها قبل از روی كار آمدن بنی عباس، خبر خلافت آنان و چگونگی آن را به منصور دوانقی داد.
ابو بصیر واقعه را چنین گزارش می كند: در حضور امام باقرعلیه السلام در مسجد رسول خداصلی الله علیه وآله نشسته بودیم و این در روزهایی بود كه حضرت سجادعلیه السلام تازه به شهادت رسیده و قبل از زمانی بود كه حكومت به دست فرزندان عباس بیفتد. (8)
در این هنگام دوانیقی و داود بن سلیمان به مسجد داخل شدند. با دیدن حضرت باقرعلیه السلام، داود تنها به نزد امام باقرعلیه السلام آمد، آن حضرت از او پرسید: چرا دوانیقی این جا نیامد؟ داود گفت: او جفا می كند و سخت تنگدست و پریشان است.
امام باقرعلیه السلام فرمود: روزها می گذرد تا آن گاه كه وی بر مردم حكومت می كند. او بر گرده مردم سوار می شود و شرق و غرب این دیار را تصاحب می كند و طول عمر نیز خواهد داشت. (9) او آن چنان گنجینه ها را از اموال انباشته می كند كه قبل از او كسی چنین نكرده است. داود بن سلیمان این خبر را به منصور دوانیقی رسانید. دوانیقی با دستپاچگی تمام به نزد امام آمد و عرضه داشت: جلال و عظمت شما مانع شد كه در محضر شما بنشینیم! و بعد با اشتیاق تمام از امام باقرعلیه السلام پرسید: این چه خبری است كه داود به من داد؟
امام باقرعلیه السلام، فرمود: آنچه گفتیم پیش خواهد آمد.
دوانیقی: آیا حكومت ما پیش از حكومت شماست؟
امام علیه السلام: بلی.
دوانیقی: آیا پس از من یكی دیگر از فرزندانم حكومت می كند؟
امام علیه السلام: بلی.
دوانیقی: آیا مدت حكومت بنی امیه بیشتر است یا مدت حكومت ما؟
امام علیه السلام: مدت حكومت شما. امام باقرعلیه السلام در ادامه فرمود: فرزندان شما این حكومت را به دست می گیرند و چنان با حكومت بازی می كنند كه بچه ها با توپ بازی می كنند. این خبری است كه پدرم به من داده است.
هنگامی كه منصور دوانیقی به حكومت رسید از پیشگویی امام باقرعلیه السلام در شگفت ماند. (10)
شفای نابینا
ابوبصیر از شاگردان برجسته امام باقرعلیه السلام بود. او از بینایی محروم بود و از این جهت شدیداً رنج می برد. روزی به حضور امام باقرعلیه السلام شتافته و از آن حضرت پرسید: آیا شما وارث پیامبر هستید؟
امام: بلی.
- آیا رسول خداصلی الله علیه وآله وارث تمام پیامبران و وارث علوم و دانش های آنان بود؟
امام: بلی.
- شما می توانید مرده را زنده كنید و كور مادرزاد را معالجه نمایید و از آنچه كه مردم در خانه هایشان می خورند، خبر دهید؟
امام: بلی. ما همه این ها را به اذن خداوند انجام می دهیم.
او می گوید: در این هنگام امام باقرعلیه السلام فرمود: ای ابابصیر! نزدیك بیا. من نزدیك حضرت رفتم. آن حضرت با دست مبارك خود روی چشمان مرا مسح نمود. در این حال من خورشید و آسمان و زمین و خانه ها و هرچه در شهر بود همه را دیدم.
آن گاه به من فرمود: آیا می خواهی كه این چنین باشی و در روز قیامت حساب تو مانند بقیه مردم باشد و خداوند هرچه را اراده فرمود، همان شود یا می خواهی به حال اول برگردی و بدون حساب به بهشت بروی؟! ابوبصیر گفت: می خواهم به حال اول برگردم.
پیشوای پنجم بار دیگر دست بر چشمان ابوبصیر كشید و چشمان او به حال اول برگشت. (11)
سیری در ملكوت
جابر بن یزید جعفی می گوید: از امام باقرعلیه السلام پرسیدم: مراد از ملكوت آسمان و زمین كه به حضرت ابراهیم خلیل الله علیه السلام، ارائه نمودند چیست؟ همان واقعه ای كه خداوند متعال در قرآن شریف آن را یادآور شده و می فرماید: «وَ كَذلِكَ نُری اِبْراهیمَ مَلَكُوتَ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ» (12) ؛ «و این چنین ملكوت آسمان ها و زمین را به ابراهیم نشان دادیم.» پس دیدم كه دست مبارك خود را به جانب آسمان برداشت و به من فرمود: نگاه كن تا چه می بینی؟ من نوری دیدم كه از دست آن حضرت به آسمان متصل شده بود، چنانكه چشم ها خیره می شد. آنگاه به من فرمود: ابراهیم علیه السلام ملكوت آسمان و زمین را چنین دید. امام باقرعلیه السلام در این لحظه دست مرا گرفته و به درون خانه برد. لباس خود را عوض كرده و فرمود: چشم برهم بگذار! بعد از لحظاتی گفت: می دانی در كجا هستیم؟ گفتم: خیر. فرمود: در آن ظلماتی هستیم كه ذوالقرنین به آن جا گذر كرده بود. گفتم: اجازه می دهید كه چشم هایم را باز كنم. فرمود: باز كن امّا هیچ نخواهی دید. چون چشم گشودم در چنان تاریكی بودم كه زیر پایم را نمی دیدم.
اندكی رفتیم باز هم فرمود: جابر! می دانی در كجائی؟ گفتم: خیر. امام فرمود: بر سر چشمه ای كه خضر از آن آب حیات خورده بود، قرار داری.
آن حضرت همچنان مرا از عالمی به عالم دیگر می برد تا به پنج عالم رسیدیم. فرمود: ابراهیم علیه السلام ملكوت آسمان ها را این چنین [كه تو ملكوت زمین] را دیدی مشاهده كرد.... او ملكوت آسمان ها را دید كه دوازده عالم است و هر امامی كه از ما از دنیا برود، در یكی از این عالم ها ساكن می شود تا آنكه وقت ظهور قائم آل محمدصلی الله علیه وآله فرا رسد. امام باقرعلیه السلام دوباره فرمود: چشم بر هم بگذار و بعد از لحظه ای فرمود: چشم بگشا! چون چشم گشودم خود را در خانه آن حضرت دیدم. آن بزرگوار لباس قبلی خود را پوشید و به مجلس قبلی برگشتیم. من عرض كردم: فدایت شوم چه قدر از روز گذشته؟ فرمود: سه ساعت. (13)
در اندیشه یاران
پرورش یافتگان مكتب امام باقرعلیه السلام آن چنان هوشمندانه عمل می كردند كه هر كدام در هر منطقه ای كه حضور داشتند، تمام مخالفین و دشمنان اسلام و اهل بیت علیهم السلام از نفوذ و عظمت آنان در هراس بودند. آنان با فعالیت های فرهنگی و سیاسی خود طرح ها و نقشه های شیطانی حكومت های ستمگر را افشا نموده و با سخنان روشنگرانه، حقانیت اهل بیت پیامبرصلی الله علیه وآله را به گوش مردم می رساندند. این فعالیت ها آنچنان مؤثر بود كه طاغوت های زمان، وجود آنان را تحمل نكرده و دستور قتلشان را صادر می كردند.
امام باقرعلیه السلام در این میان از راه های مختلفی به یاران خویش كمك نموده و در حفظ جان آنان می كوشید. داستان زیر در عین اینكه یكی از كرامت های مهم حضرت به شمار می رود از شیوه های مختلف آن حضرت در یاری رساندن به دوستانش نیز حكایت دارد:
جابر جعفی یكی از مهم ترین یاران و شاگردان امام باقرعلیه السلام است. او 18 سال در مدینه از محضر امام باقرعلیه السلام بهره برد و هزاران حدیث نورانی را در سینه خود جای داده بود. وی داستانی شنیدنی دارد كه در این جا می خوانیم:
نعمان بن بشیر در سفر به مدینه جابر را همراهی می نمود. او می گوید: هنگامی كه به شهر رسیدیم مستقیماً به زیارت امام باقرعلیه السلام شرفیاب شدیم. موقع برگشت، وی با خوشحالی تمام از امام علیه السلام خداحافظی كرده و با هم به سوی عراق رهسپار شدیم. روز جمعه بود كه به نزدیك چاه «اُخیرجه» (14) رسیدیم. در آن جا نماز ظهر را خوانده و بعد از اندكی استراحت به راه افتادیم. در این هنگام ناگاه مرد بلند قامت و گندمگونی نزد جابر آمد و نامه ای به او داد. جابر آن را گرفت و بوسید و بر چشمانش نهاد. در آن نامه نوشته شده بود: «از جانب محمد بن علی به سوی جابر بن یزید.» جای مهر در آن نامه تر و تازه بود، به همین جهت، جابر به آن مرد بلندقامت گفت: از پیش امام باقرعلیه السلام چه ساعتی حركت كرده ای؟
مرد ناشناس (15) : همین لحظه!
جابر: قبل از نماز یا بعد از نماز؟
مرد ناشناس: بعد از نماز.
جابر به خواندن نامه مشغول شد، امّا با خواندن آن هر لحظه چهره اش دگرگون می شد و نشانه های ناراحتی در رخسارش نمایان می گردید، تا اینكه به آخر نامه رسید، او نامه را با خود داشت و ما همچنان به حركت خود ادامه دادیم. از وقتی كه جابر نامه را خوانده بود (16) ، دیگر او را شادمان ندیدم تا اینكه شب به كوفه رسیدیم و من در منزل خود به استراحت پرداختم.
چون صبح شد، به خاطر احترام و بزرگداشت جابر به نزدش رفتم. با شگفتی تمام دیدم از خانه اش بیرون آمده و به سوی من می آید امّا مانند كودكان تعدادی مهره استخوانی و قاب كه با آن بازی می كنند به گردن انداخته و بر یك چوب نی سوار شده و دیوانه وار می گوید:
اَجِدُ مَنْصُورَ بْنَ جُمْهُورٍ اَمیراً غَیرَ مَأمُورٍ
«منصور بن جمهور را فرماندهی می بینم كه فرمانبردار نیست.»
و اشعاری از این قبیل می خواند. او به من نگاه كرد و من هم به او. او به من چیزی نگفت و من هم با او حرفی نزدم. هنگامی كه این شاگرد بزرگ امام باقر و دانشمند برجسته را در چنین حالی دیدم، دلم به حالش سوخت و گریه كردم. كودكان و سایر مردم به اطراف ما جمع شدند. جابر به همراه كودكان جست و خیز می كرد و به میدان بزرگ كوفه (رحبه) آمد. مردم به همدیگر می گفتند:
«جُنَّ جابِر؛ جابر دیوانه شده است.»
به خدا سوگند چند روزی نگذشت كه از جانب هشام بن عبدالملك نامه ای به والی كوفه رسید. او در آن نامه به حاكم كوفه دستور داده بود كه: «مردی در كوفه به نام جابر بن یزید جعفی است، او را یافته و گردنش را بزن و سرش را نزد ما بفرست.» حاكم كوفه بعد از خواندن نامه متوجه اهل مجلس شد و گفت: جابر بن یزید جعفی كیست؟ گفتند: خدا تو را اصلاح كند. او مردی دانشمند و فاضل و محدث بود كه بعد از انجام مراسم حج و برگشتن از خانه خدا دیوانه شد و هم اكنون روزها در میدان بزرگ شهر بر نی سوار شده و با كودكان بازی می كند.
حاكم به اتفاق جمعی آمد و از بالای بلندی، میدان را نگریست. او را دید كه بر نی سوار است و به همراه بچه ها بازی می كند. گفت: «خدا را شكر كه مرا از كشتن او بازداشت!» نعمان بن بشیر در ادامه می گوید: از این ماجرا چندی نگذشته بود كه منصور بن جمهور وارد كوفه شد و گفته های جابر به حقیقت پیوست. (17)
جنّیان در حضور امام باقرعلیه السلام
امامان معصوم علیهم السلام حجت های خدایی و پیشوایان هدایت و چراغ های فروزان در تاریكی ها برای تمام اهل دنیا و آخرت هستند. همچنانكه در زیارت جامعه كبیره می خوانیم: «اَلسَّلامُ عَلی اَئِمَّةِ الْهُدی، وَ مَصابیحِ الدُّجی، وَ اَعْلامِ التُّقی وَ ذَوِی النُّهی وَ اُولِی الحِجی، وَ كَهْفِ الوَری، وَ وَرَثَةِ الاَْنْبِیاءِ، وَالْمَثَلِ الاَْعْلی، وَالدَّعْوَةِ الْحُسْنی وَ حُجَجِ اللَّهِ عَلی اَهْلِ الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ وَالاُْولی؛ (18) سلام بر امامان هدایت و چراغ های شب تار و پرچم های تقوی و صاحبان خرد و دارندگان عقل و پناه مردم و وارثان پیغمبران و مَثَل اعلا [ی الهی] و [صاحب] دعوت نیكوتر و حجت های الهی بر اهل دنیا و آخرت و اولی.»
بر این اساس امامان معصوم علیهم السلام برای تمام اهل دنیا از جنّ و انس و تمام گروه ها و ملت های جهان، حجت الهی و رهبر حقیقی شمرده می شوند.
همچنانكه پیامبرصلی الله علیه وآله بر جنّ و انس مبعوث شده بود و در آیات 29 تا 31 سوره احقاف این نكته بیان گردیده است، اوصیای او نیز چنین بودند.
با توجه به این نكات فشرده، در این رابطه 2 داستان زیر را می خوانیم:
الف) سعد اسكاف می گوید: روزی با حضرت باقرعلیه السلام كار ضروری داشتم. به صحن منزل آن حضرت وارد شده و خواستم به داخل اتاق بروم. امام فرمود: «عجله نكن!» من در حیاط منزل امام علیه السلام مدتی جلو آفتاب ماندم... تا اینكه بعد از مدتی با كمال شگفتی دیدم كه اشخاصی از اتاق خارج شده و به سوی من آمدند. آنان از كثرت عبادت لاغر شده بودند. به خدا سوگند! سیمای زیبا و معنوی آنان مرا آن چنان شیفته نمود كه وضع خود را (ناراحتی در هوای گرم) فراموش كردم. وقتی به محضر حضرت مشرف شدم به من فرمود: «گویا تو را ناراحت كردم.» عرض كردم: آری! به خدا قسم من وضع خود را فراموش كردم. اشخاصی از نزد من گذشتند كه همه یكنواخت بودند و من مردمی خوش قیافه تر از این ها ندیده بودم.
فرمود: ای سعد! آن ها را دیدی؟ گفتم: آری. فرمود: ایشان برادران تو از طایفه جنّ هستند. عرض كردم: خدمت شما می آیند؟ فرمود: آری می آیند و مسائل دینی و حلال و حرام خود را از ما می پرسند. (19)
ب) ابو حمزه ثمالی می گوید: روزی جهت شرفیابی به حضور امام باقرعلیه السلام اجازه خواستم، گفتند: عده ای خدمت آن حضرت هستند. به همین جهت اندكی صبر كردم تا آن ها خارج شوند. پس كسانی خارج شدند كه آن ها را نمی شناختم و به نظرم غریب و ناآشنا می آمدند. اجازه شرفیابی گرفتم، داخل شدم و به حضرت عرض كردم: فدایت شوم، الآن زمان حكومت بنی امیه است و از شمشیرهای آن ها خون می چكد. (یعنی ورود افراد ناشناس برای شما خطر آفرین است.) امام فرمود: ای ابا حمزه! اینان گروهی از شیعیان از طایفه جنّ بودند و آمده بودند تا از مسائل دینی خود سؤال كنند. آیا نمی دانی كه امام حجّت خداوند برجن و انس می باشد؟ (20)
سیمای حقیقت
ابوبصیر از دوستان روشن دل اما باقرعلیه السلام در یكی از سال ها در مراسم حج به همراه آن امام طواف می كرد. او می گوید: از زیادی صداها و تكبیرهای حجّاج به شگفت آمدم و به امام عرضه داشتم: «ما اَكْثَرَ الْحَجیجَ وَ اَكْثَرَ الضَّجیجَ (21) ؛ چه قدر حاجی زیاد شده است و سر و صداها چه قدر بیشتر شده.»
در این موقع امام علیه السلام فرمود: «یا اَبا بَصیر! ما اَقَلَّ الْحَجیجَ وَ اَكْثَرَ الضَّجیجَ؛ ای ابابصیر! چه قدر حاجی كم است اما سر و صدا زیاد است.» آیا می خواهی راستی گفته ام را ثابت كنم و خودت با چشم خویش حقیقت گفتار مرا ببینی؟
عرض كردم: چه طور ممكن است ای مولای من؟!
فرمود: «جلوتر بیا!» من به امام باقرعلیه السلام نزدیك شدم. دست مبارك را بر چشم هایم كشید و چند جمله دعا كرد. در این حال من بینایی خود را باز یافتم. امام باقرعلیه السلام فرمود: ای ابا بصیر! حالا به حاجیان طواف كننده بنگر. هنگامی كه به جمعیت نگاه كردم، بسیاری از مردم را به صورت میمون و خوك هایی دیدم كه در گرد كعبه در حالت حركت بودند و افراد با ایمان و حاجیان حقیقی در میان آنان مانند نوری در ظلمات می درخشیدند. عرض كردم: «ای مولای من! درست فرمودی و حقیقت گفتار شما بر من ثابت شد، «ما اَقَلَّ الْحَجیجَ وَ اَكْثَرَ الضَّجیجَ؛ چه قدر حاجی كم و سر و صدا زیاد است.» آن گاه حضرت لب های مبارك را به حركت در آورد و با خواندن دعائی، چشم های من به حالت اول برگشت. (22)
پی نوشت :
1) اعیان الشیعه، ج 1، ص 650.
2) رجال شیخ طوسی، ص 121 تا 151.
3) وفیات الاعیان، ابن خلكان، مناقب آل ابی طالب خ 4؛ اعیان الشیعه، ج 1؛ اصول كافی، ج 1؛ الارشاد، شیخ مفید.
4) اصول كافی، ج 1، ص 391.
5) انفال / 42.
6) بحار الانوار، ج 11، ص 72.
7) وحی و نبوت، ص 56.
8) گفتنی است كه امام سجادعلیه السلام در سال 95 ه. ق به شهادت رسید و بنی عباس در سال 132 به حكومت رسیدند. بنابراین پیشوای پنجم در حدود سی و هفت سال قبل از حكومت عباسیان این خبر را داده است.
9) منصور دوانیقی دومین خلیفه عباسی است كه بعد از عبدالله سفاح در سال 136 به كرسی خلافت تكیه زد و تا سال 158 به مدت 22 سال حكومت كرد.
10) بحارالانوار، ج 46، ص 249؛ الفصول المهمة، ص 199؛ جامع كرامات الاولیاء، ج 1، ص 164 و حدیقة المؤمنین، ص 534.
11) اصول كافی، ج 1، ص 391؛ اثبات الهداة، ج 3، ص 68؛ الفصول المهمة، ص 199 و اعلام الوری، ج 1، ص 504.
12) انعام/ 75.
13) حدیقة الشیعه، مقدس اردبیلی، ص 531 و اثبات الهداة، ج 3، ص 48.
14) آنجا منزلی است كه در وسط راه كوفه به مكه واقع شده و نزدیك منزلگاه فید قرار دارد.
15) این مرد ناشناس از طایفه جن بود كه به عنوان نامه رسان امام باقرعلیه السلام به صورت انسان ظاهر شده بود.
16) بعداً معلوم شد امام باقرعلیه السلام، در آن نامه به جابر فرموده: خود را به دیوانگی بزن تا از طاغوت وقت در امان بمانی.
17) اصول كافی، كتاب الحجه، باب انّ الجن یأتیهم، حدیث 7؛ اعیان الشیعه، ج 4، ص 52.
18) مفاتیح الجنان.
19) اصول كافی، كتاب الحجه، باب انَّ الجنّ یأتیهم، حدیث 1.
20) عیون المعجزات، ص 75 و بصائر الدرجات، ص 116.
21) همان.
22) اثبات الهداة، ج 3، ص 62.
منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 28 .
