بانک‌ها باید وضعیت افرادی که واقعا مشکل دارند را مورد توجه قرار دهند، اگر کسی دچار مشکل شده باید به گرفتن اصل مال قناعت شود.
اگر بخواهیم این خدمات و فعالیت‌ها را طبق قوانین اسلام مدیریت و اجرا کنیم، «بانکداری اسلامی» پدید می‌آید. لفظی که مفهومی نسبی را بیان می‌کند: هرچه بانکداری به نظرات اسلام نزدیکتر باشد، بیشتر اسلامی است. پس اتصاف «بانکـ» به صفت «اسلامی»، بانکدار را ملزم می‌کند تا علاوه بر رعایت قوانین اسلامی در فعالیت‌ها و خدمات مانند اجتناب از ربا یا توزیع اعتبارات و به‌کارگیری سرمایه در موضوعات حرام مانند تولید و فروش هرگونه جنس حرام؛ در نهایت، هدف عالی اتمام مکارم اخلاق را نیز دنبال کند. همچنان که روح‌الله خمینی آورده است: «اسلام دینی است که با تنظیم فعالیت‌های مادی راه را برای اعتلای معنوی انسان می‌گشاید.»[1]
با این معامله به جنگ با خدا می‌روید
بانکداری یا فعالیّت بانکی است که مطابق قوانین دین اسلام (فقه اسلام) است و کاربرد عملی آن در توسعهٔ اقتصاد اسلامی است. فقه اسلامی، اجازه نمی‌دهد که برای دریافت وام، بهره‌ای (به شرطی که از پیش تعیین شده باشد) پرداخت شود (در اصطلاح فقهی به آن ربا می‌گویند): یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّه َ وَذَرُوا مَا بَقِیَ مِنَ الرِّبَا إِن کُنْتُم مُؤْمِنِینَ * فَإِن لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللّه ِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤوسُ أَمْوَالِکُمْ لاَ تَظْلِمُونَ وَلاَ تُظْلَمُونَ[2] ای کسانی که ایمان آورده اید! اگر به واقع مؤمنید، از خداوند پروا دارید و آن چه را از ربا باقی مانده است، رها کنید و اگر چنین نکردید، بدانید که به جنگ با خدا و رسولش برخاسته اید و اگر توبه کنید، سرمایه های شما از آنِ شما است. نه ستم می کنید و نه بر شما ستم می رود.همچنین از نظر دین اسلام، سرمایه‌گذاری در تجارتی که فراهم‌کنندهٔ سود یا خدمتی باشد ولی با قوانین اسلام ناسازگار باشد نیز ممنوع (حرام) است. بانکداری طبق قوانین اسلام می‌تواند حالات متفاوت داشته باشد. فتوای مراجع تقلید نقش بزرگی در سیستم بانک داری ایران بازی می‌کند.
پولی که با فاکتور صوری پرداخت می‌شود ربا است
با پیروزی انقلاب اسلامی بنا شد بانک ها نیز اسلامی شوند، از این رو علمای برجسته طرح هایی به شورای نگهبان دادند و تصویب و بنا شد بانک ها بر محور معاملات شرعی حرکت کنند.مشکلی که الان وجود دارد در عمل است که آیین نامه ها و برنامه ها گاهی عمل نمی شود، بارها از بانک ها خبر می رسدکه مسؤول شعبه به ما گفت فاکتور صوری بیاورید پول را به شما می دهیم، "پولی که با فاکتور صوری پرداخت می شود دقیقا ربا است."[3]
مصرف تسهیلات بانکی در غیر مورد آن
یک از آسیب ها از ناحیه مشتریان پیدا شده که مرتب سؤال می شود که تسهیلات دریافتی از بانک را در غیر مورد آن می خواهند مصرف کنند، "باید گفت که این کار حرام شرعی است و تسهیلات باید در همان موردی مصرف شود که در عقدنامه ذکر و تصریح شده است."[4]جریمه‌های تأخیر
تسهیلات دریافتی از بانک را در غیر مورد آن می خواهند مصرف کنند، "باید گفت که این کار حرام شرعی است و تسهیلات باید در همان موردی مصرف شود که در عقدنامه ذکر و تصریح شده است."
قرض‌الحسنه را زنده کنیم
فرهنگ قرض الحسنه را رواج دهیم و به وعده ی خدا اعتماد کنیم که قرض الحسنه، سبب افزایش تصاعدی روزیمان می شود.[6]این معاملات بانکی اشکالی ندارد
"به‌طور کلی معاملات بانکی که بانک‌ها بر اساس قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و مورد تأیید شورای محترم نگهبان انجام می‌دهند، اشکال ندارد و محکوم به صحّت است و سود حاصل از به‌کارگیری سرمایه بر اساس یکی از عقود صحیحِ اسلامی، شرعاً حلال است، لذا در صورتی که گرفتن پول از بانک برای خرید مسکن و مانند آن تحت عنوان یکی از آن عقود باشد، بدون اشکال است ولی اگر به‌صورت قرض ربوی باشد، هرچند گرفتن آن از نظر حکم تکلیفی حرام است، ولی اصل قرض از نظر حکم وضعی صحیح است و آن مال، مِلک قرض‌گیرنده می شود و جایز است در آن و در هر چیزی که با آن می خرد تصرّف نماید."[7]پی نوشت:
1- صحیفه نور امام خمینی، ج 4، ص 360.
2- آیه 278 سوره بقره.
3- طبق نظر آیت الله مکارم شیرازی
4-همان
5-همان و آیت الله نوری همدانی
6- " مَنْ ذَالَّذی یُقرِضُ الله قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ اَضْعافاً کَثیرَةً" بقره، 245
7- طبق نظر آیت الله خامنه ای
منابع:
- مقاله "مبانی فلسفی نظام اقتصادی اسلام از دیدگاه امام خمینی قدس سره"/ به قلم سید حسین میرمعزی،/ شماره 5 فصلنامه اقتصاد اسلامی
- پایان نامه "ذخیره ماندگار: قرض الحسنه از دیدگاه قرآن، سنت و فقه"/ مرضیه فرحناکی
- پاسخ به استفتائات در رابطه با بانک؛ سایت مقام معظم رهبری
- نظر آیت الله مکارم شیرازی در رابطه با بانک های ربوی؛ به نقل از سایت حوزه
