جشن عید سعید فطر

یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان عید فطر است که در پایان یک ماه عبادت و بندگی انجام می شود. سؤال این است که: چرا چنین روزی به عنوان عید مطرح شده است؟

کاوشی کوتاه در روایات، ما را به فلسفه و دلایل متعددی که موجب شده روز اول شوال عید نامیده شود راهنمایی می کند. برخی از دلایل آن عبارتند از:

الف) اجتماع برای ستایش

والاترین ارزش این عید به خاطر سپاسگزاری روزه داران از خدای متعال است. بندگان مخلص خدا که هرگونه عبادتی را فقط در سایه توجه خدا به بنده اش می دانند، در این روز به ستایش و تمجید از نعمت های خدا می پردازند و البته با شکوه ترین جلوه آن نیز اجتماعی است که در قالب نماز عید و.. . به وجود می آید و مسلمانان به صورت جمعی به ستایش و تمجید می پردازند.

فضل بن شاذان می گوید: شنیدم که امام رضا علیه السلام می فرماید:

انما جعل یوم الفطر العید لیکون للمسلمین مجتمعاً یجتمعون فیه و یبرزون للّه عزوجل فیمجّدونه علی ما منّ علیهم فیکون یوم عید و اجتماع و یوم فطر و یوم زکاة و یوم رغبة و یوم تضرع لانه اول یوم من السنه یحل فیه الاکل و الشرب، فاحب اللّه عزوجل ان یکون لهم فی ذلک مجمع یحمدونه فیه و یقدسونه؛^[1]

روز فطر، عید قرار داده شد تا برای مسلمانان محل گردهمایی باشد که در آن جمع شوند و به خاطر خدای عزوجل به صحنه آیند و خدا را در برابر نعت هایش به شکوه و بزرگی یاد کنند تا هم روز عید باشد و هم روز اجتماع، هم روز بالندگی باشد و هم روز زکات دادن، هم روز رغبت (و توجه به نعم الهی باشد) و هم روز تضرّع. چون روز عید فطر، روز اول سال است که خوردن و نوشیدن در آن حلال می شود، از این رو خداوند دوست دارد اجتماعی در این روز برای مسلمان ها باشد که خدا را در آن ستایش و تقدیس کنند.

ب) دستمزد عبادت

ماهی که روزه دار آن را پشت سر گذاشته، آکنده از شکوفه های بندگی و عبادت و تحمل گرسنگی و تشنگی و... در راه اعلام این بندگی است.

این کوشش ها باعث می شود انسان مسلمان به پروردگارش نزدیک تر شود و هر لحظه رنگ خدایی به خود بگیرد. در چنین موقعیتی است که خداوند او را شایسته دریافت اجر و پاداش می نماید.

حسن بن راشد به امام صادق علیه السلام گفت: مردم می گویند: آمرزش برای کسی که ماه رمضان را روزه گرفته است، در شب قدر نازل می شود، امام صادق علیه السلام فرمود: «ای حسن! به کارگر بعد از پایان کار دستمزد می دهند و این در شب عید فطر است.^[2]

ج) جشن پیروزی

بنده پرهیزکار و مسلمان روزه دار به دلیل موفّقیت در امتحان بزرگ الهی؛ یعنی روزه گرفتن با وجود تمام تمایلات نفسانی و وسوسه های مختلف، روز عید فطر را جشن می گیرد. آری بنده مؤمن خدا تمام تلاش خود را برای پیروزی در این امتحان بزرگ به کار می برد و دست آخر نیز به خود حضرت حق متوسّل می شود و تقاضای قبولی اعمالش را می نماید.^[3] امام علی علیه السلام می فرماید:

این عید متعلّق به کسی است که خداوند روزه او را قبول کند و پاداش به پا داشتن نماز و شب زنده داری او را بدهد.^[4]

رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمود:

هرگاه روز اول ماه شوّال (عید فطر) فرا می رسد، یک منادی از سوی خدا ندا می دهد:

ایها المؤمنون اغدوا إلی جوائزکم؛^[5] ای مؤمنان! به سوی جایزه هایتان بشتابید.

امام حسن علیه السلام از مردمی که در چنین موقعیت حسّاس و آکنده از دلهره پذیرش یا رد اعمال، به بی خیالی و خنده و تفریح اوقات می گذرانند، شگفت زده می شود و می فرماید:

خدای بزرگ ماه مبارک رمضان را میدان مسابقه قرار داد تا بندگانش در این میدان از طریق فرمانبرداری و اطاعت حق، رضوان الهی را به دست آورند و البته در این مسابقه عدّه ای سبقت می گیرند و رستگار می شوند و عده ای تخلّف کرده و محروم می گردند و کمال تعجب است از خنده کننده بازیگر در چنین روزی که به نیکوکاران پاداش داده می شوند و تقصیر کنندگان در آن روز محروم می شوند.^[6]

د) روز بخشش و غفران

عبادت و ابراز بندگی خالصانه در ماه رمضان، موجبات استحقاق بخشش بنده مؤمن را فراهم می آورد. امام علی علیه السلام در یکی از خطبه های عید فطر فرمود:

ای بندگان خدا کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه دار داده می شود، این است که: فرشته ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می دهد: هان! بشارتتان باد ای بندگان خدا که گناهان گذشته تان آمرزیده شد. پس متوجه باشید در آنچه بعد از این ماه انجام می دهید.^[7] نیز در این باره سخن امام علی علیه السلام است که فرمود:

انما هذا عید من غفر له؛^[8]

این روز عید کسی است که مورد بخشش قرار گرفته است.

پی نوشت ها

[1] . من لايحضره الفقيه، ج 1، ص 522؛ وسايل الشيعه، ج 5، ص 141 ..

[2] .« يا حسن! ان القاريجار، يعطى اجرته عند فراغه ذلك ليلة العيد». اصول كافى، ج 4، ص 167؛ من لايحضره الفقيه، ج 2، ص 167. روايات در اين باره زياد است مانند:« ليلة الفطر يستوفى فيها الاجيراجره». بحارالانوار، ج 91، ص 124 ..

[3] .« تقبل اللّه منك و منّا». بحارالانوار، ج 49، ص 105 ..

[4] .« انما هو عيد لمن قبل اللّه صيامه و شكر قيامه». نهج‏البلاغه، حكمت 428 ..

[5] . وسائل الشيعه، ج 5، ص 140 ..

[6] . ان اللّه عزوجل خلق شهر رمضان مضماراً لخلقه يسبقون فيه بطاعته الى رضوانه فسبق فيه قوم ففازوا و تخلف آخرون فخابوا فالعجب كل العجب من الضاحك اللاعب فى اليوم الذى يثاب فيه المحسنون و يخيب فيه المقصرون. من لايحضره الفقيه، ج 2، ص 174؛ وسايل الشيعه، ج 5، ص 140؛ فروع كافى، ج 4، ص 168. اين روايت از امام حسين عليه السلام و ... نيز نقل شده است ..

[7] .« عباداللّه ان ادنى ما للصائمين و الصائمات ان يناديهم ملك فى آخر يوم من شهر رمضان ابشروا عباداللّه فقد غفر لكم ما سلف من ذنوبكم فانظروا كيف تكونون فيما تستانفون». ميزان الحكمه، ج 7، ص 131. تنبيه الخواطر، ص 392 ..

[8] . بحارالانوار، ج 40، ص 326 ..