مازندران از فرهنگ و تمدن بسیار کهن و اصیل آریایی برخوردار است و به دلیل داشتن این تمدن باستانی و دیرینه،مراسم‌های باستانی مانند عید نوروز ،به دلیل علاقه به دین و مذهب با شکوه در این دیار کهن برگزار می‌گردد. آسمونی در این بخش آداب و رسوم نوروز در مازندران را شرح می دهد.

آداب و رسوم نوروز در مازندران

عید نوروز در مازندران

هنگام تحویل سال افراد خانواده دور سفره هفت سین که با ظرافت و سلیقه خانم خانه چیده شده می نشینند و در حالیکه پدر خانواده دعای تحویل می خواند منتظر سال نو می شوند. در گذشته که امکانات ارتباطی مانند رادیو و تلویزیون نبود با تیراندازی یا گفتن اذان سال جدید را به همه اعلام می داشتند. بعد از این که سال نو شد کسی که به عنوان مادرمه انتخاب شده با مجمعی که در ان قرآن ، آیینه، اب ، سبزه و شاخه های سبز جوان قرار دارد وارد خانه می شود چهارگوشه اتاق ها را آب می پاشد قرآن را کنار سفره هفت سین می گذارد و شاخه های سبز ( درخت آلوچه) را به این نیت که سال سرسبز و خوش و خرمی برای خانواده باشد، جلوی در اتاق آویزان یا روی طاقچه اتاق می گذارد. دراین روز مادر خانه، غذای عید، سبزی پلو با مرغ یا گوشت درست می کند. علاوه بر آن غذایی به عنوان خیرات برای اموات می پزند و بین مردم پخش می کنند . در غروب شب اول سال به این اعتقاد که چراغ خانه آنها همیشه روشن و نورانی باشد، به سر در خانه ها شمع یا شعله آتش آویزان می کنند.

خوردنی های عید در مازندران

چند روز مانده به عید مقدار زیادی برنج را می خیساندند و بعد از شستشوی کامل آن را نیمه خشک می کردند و به همراه دیگر زنان به دنگه سر(آسیاب دستی) می رفتند و برج ها را آرد می کردند که به آرد برنج ((دنکو)) می گویند. پس از آن که سهم صاحب آسیاب را از دنکو دادند به خانه بر می گشتند. دنکو را روی حرارت ملایم تفت می دادند آن وقت با پودر قند و روغن گاوی حلوا درست می کردند. پیشتر ها اندازه حلوا درست به اندازه ی یک آجر بود. هم چنین باآرد برنج (دنکو) >> کماج << هم می پختند.

کماج نان گردی است که محتویات آن آرد برنج” شیر و تخم مرغ می باشد. معمولا زنان بعد از پختن نان خانگی خمیر کماج را روی تنور می گذاشتند و روی آن را با صفحه ای فلزی پوشانده زغال های گداخته می گذاشتند که در واقع همان عمل فر امروزی بود و کماج مانند کیک پوف می کرد. از خوردنی های دیگر نوروز دخترانه است که آن هم از برنج پخته و خشک شده در آفتاب تند تابستان درست می شود.

برنج خشک شده را در روغن بسیار داغ می ریزند که فورا پفکی می شود آن را در ظرفی می ریزند و بر رویش عسل یا شیره ی خرمالو و یا شکر می پاشند و مصرف می کنند. از خوردنی های دیگر نوروز نان تنوری ریز است که از آرد گندم تخم مرغ”شکر و روغن درست می شود. نان تنوری ریز توسط زنان در تنور پخته می شود و در سفره نوروزی قرار می گیرد. رنگ کردن تخم مرغ از کارهای دیگر زنان و دختران مازندران است. در قدیم برای رنگ کردن تخم مرغ گزنه را در آب جوش می جوشاندند و تخم مرغ را در آب آن قرار داده می پختند که تخم مرغ ها رنگ سبز طبیعی به خود می گرفت.

هم چنین با زغال شکل های مختلفی روی تخم مرغ می کشیدند. همه ی مراسم فوق هم اکنون در مازندران رایج است جز این که شکل انجام آنها تغییر نموده مثلا همه مردم برای آرد برنج به ((دنگ سر))نمی روند بلکه با آسیاب های کوچک برقی در منزلشان برج را آرد می کنند اگر چه در بعضی نقاط مثل((خواجه کلا)) زیراب دنگ سر وجود دارد و مردم از هر محله ای به آنجا می روند و بر نجشان را ((دنکو)) می کنند.

هنوز هم ((دنکوی)) دنگ سر از نظر مرغوبیت حرف اول را می زند. هم چنین برای رنگ کردن تخم مرغ از رنگ های شیمیایی استفاده می کنند و کماج را در فر می پزند. از شیرینی های بسیار خوشمزه و تقریبا پر خرج ایام نوروز در مازندران ((آب دندان)) است که از آرد برنج بسیار نرم و پودر قند و کره تشکیل شده است. آب دندان در فر پخته می شود و سابقه ای دیرینه دارد.

جشن نوروز ماه در مازندران

مردم مازندران در اواسط مرداد ماه جشنی به نام نوروز ماه دارند وقتی که اولین محصول برنج زودرس رسید بعد از جمع آوری و درو با همان برنج غذا درست می کنند و درخارج از روستا جشن پایان کار می گیرند. این مراسم دست مانند سیزده به در است و اعتقاد دارند که این روز را حتما” باید بیرون از روستا به سر برد در واقع این جشن یک نوع سپاسگزاری به درگاه خداوند است.

مراسم تیرماه سیزده در مازندران

از دیگر مراسم سنتی و رسمی مازندران تیرماه سیزده است که در اواسط آبان هر سال برگزار می شود. البته روایات مختلف در مورد تیرماه سیزده وجود دارد.

می گویند که شب تولد حضرت علی ( ع) است.

می گویند پیروزی کاوه بر ضحاک و جشن مهرگان است.

در این شب همه خانواده کنار هم جمع می شوند و تا پاسی از شب به خوردن تنقلات و گوش دادن به قصه و افسانه های بزرگ ترها سپری می کنند جوانان هم با در دست داشتن ترکه ای بلند که کیسه ای به انتهای آن بسته شده است. همراه کودکان به در خانه ها رفته و با سر و صدا و کوبیدن چوب به درخانه ها و لال بازی از صاحب خانه تقاضای هدیه می کنند به آنها پول ، میوه، شیرینی داده می شود.

هنگامی که لال به همراه گروه خود در کوچه ها شروع به حرکت می کند این اشعار را می خواند:

لال بیمو، لال بیمو، پارسال و پیرار بیمو، چل بزن دیگه بزن، لال انه لالک انه، پیسه گنده خوانه ، سالو ماه ارزون نوه، لال مار رسوا نو، لال انه لالک انه، پاربورده امسال انه ، لال آمده ، لال آمده، پارسال و امسال امده، چرخ نخ ریسی را حرکت بده، به دیگ بزرم، لال آید، لال کوچک می آید، کسی که شیرینی پیس کنده می خواهد می آید ، سال و ماه ارزان نمی شود، لال بزرگ رسوا نمی شود، لال می آید، لال کوچک می آید ، پارسال رفته امسال می آید.

آیین سنتی 26 عید ماه در مازندران

آیین ویژه سنتی 26 عید ماه طبری هر سال در تاریخ 28 تیرماه شمسی در بیشتر روستاهای استان برگزار می شود. در روستای امامزاده حسن سوادکوه این مراسم با آداب خاصی انجام می شود این رسم به جشن مردگان نیز معروف است. بر اساس سنت رایج و باورهای مردم در زمان های قدیم فریدون پادشاه پیشدادی به خونخواهی پدرش جمشید شاه حاک پادشاه را سرنگون می کند مردم خبر این پیروزی را در شب با آتش زدن بوته ها به یکدیگر اطلاع می دهند. و فردای آن روز با برپایی جشن و مسابقه کشتی این پیروزی را گرامی می دارند.

امروزه نیز اهالی روستاهای اطراف همگی به امامزاده حسن می آیند و علاوه بر خیرات کردن برای اموات خود و روشن کردن شمع روی مزارها، تماشاگر مسابقه کشتی سنتی لوچر می شوند. در این روز کشتی گیران سوادکوه در این محوطه گرد می آیند و به مصاف هم می روند.در مناطق جلگه ای جشن مردگان در آرامگاه ها برگزار می شود.