آیا روایان حدیث ابو بصیر از امام صادق(ع) در مورد این‌که مؤمنان در روز قيامت پروردگار( عزّ و جلّ) را

آیا ھمه راویان این حدیث ثقه ھستند؟ «حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقُ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ النَّخَعِیُّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ النَّوْفَلِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَخْبِرْنِی عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ هَلْ یَرَاهُ الْمُؤْمِنُونَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ قَالَ نَعَمْ وَ قَدْ رَأَوْهُ قَبْلَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَقُلْتُ مَتَى قَالَ حِینَ قَالَ لَهُمْ- أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى‏ ثُمَّ سَکَتَ سَاعَةً ثُمَّ قَالَ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنِینَ لَیَرَوْنَهُ فِی الدُّنْیَا قَبْلَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ أَ لَسْتَ تَرَاهُ فِی وَقْتِکَ هَذَا قَالَ أَبُو بَصِیرٍ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَأُحَدِّثُ بِهَذَا عَنْکَ فَقَالَ لَا فَإِنَّکَ إِذَا حَدَّثْتَ بِهِ فَأَنْکَرَهُ‏ مُنْکِرٌ جَاهِلٌ‏ بِمَعْنَى مَا تَقُولُهُ ثُمَّ قَدَّرَ أَنَّ ذَلِکَ تَشْبِیهٌ کَفَرَ وَ لَیْسَتِ الرُّؤْیَةُ بِالْقَلْبِ کَالرُّؤْیَةِ بِالْعَیْنِ تَعَالَى اللَّهُ عَمَّایَصِفُهُ الْمُشَبِّهُونَ وَ الْمُلْحِدُونَ».

پاسخ اجمالی

حدیث مورد سؤال در کتاب توحید صدوق باب «ما جاء في الرؤية» آمده است.[1] ترجمه حدیث چنین است: ابوبصیر می‌گوید: «به امام صادق(ع) عرض كردم آيا مؤمنان در روز قيامت پروردگار( عزّ و جلّ) را مى‏بينند؟ امام(ع) فرمود آرى و پيش از روز قيامت او را ديده‏اند. عرض كردم در چه زمانی؟ فرمود در هنگامى كه به ايشان فرمود: ‏«أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى»؛[2] آيا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند آرى تو پروردگار مائى. پس حضرت ساعتى ساكت شده‌اند بعد از آن فرمود: «مؤمنان در دنيا پيش از روز قيامت او را مى‏بينند آيا تو چنان نيستى كه در همين وقت او را ببينى؟ ابوبصير مي‌گويد: «به آن‌حضرت عرض كردم فداى تو گردم، آیا می‌توانم این حدیث را از شما نقل کنم؟ حضرت فرمود: نه؛ زيرا هرگاه تو اين حديث را نقل كنى، منكرى كه جاهل به این معنا باشد آنچه را ما می‌گویيم انكار می‌كند، و بعد آن فرض می‌كند كه اين تشبيه است و آن فرد با این تصور و این فرض كافر شده است. و ديدن به دل چون ديدن به چشم نيست؛ خدا برتر است از آنچه فرقه مشبهه و ملحدان او را وصف مى‏كنند».

سند حدیث

این حدیث از احادیث صحیح و مورد اعتماد علمای حدیث است و در کتاب‌های معتبری که در ابتدای کلام به آن اشاره گردیده، نقل شده است. طبق نظر علمای رجال، راویان این حدیث، ثقه هستند و خدشه‌ای بر سند حدیث وارد نیست.[3]

[1]. ابن بابويه، محمد بن على‏، التوحيد( للصدوق)، محقق، مصحح، حسينى، هاشم، ص 117،‏ جامعه مدرسين‏، قم، چاپ اول، 1398 ق.

[2]. اعراف، 172.

[3]. خوئى موسوی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحديث، ج 11، ص 254، ج 11، ص 231، ج 14، ص 272، ج 19، ص 59 - 61، مركز نشر آثار شيعه، قم، 1410 ق؛ نجاشى، ابو الحسن، احمد بن على‌، رجال النجاشي- فهرست أسماء مصنفي الشيعة،‌ محقق، مصحح، شبيرى زنجانى، سید موسی، ص 441، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1407 ق.