نکات ارزشمند از معارف قرآن

خداوند در قرآن فرموده: «أَوَلَا يَذْكُرُ الْإِنْسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ وَلَمْ يَكُ شَيْئًا[مریم/۶۷] آيا انسان به ياد نمى ‏آورد كه ما او را قبلا آفريده‏ ايم و حال آنكه چيزى نبوده است.» این آیه را برخی دست‌مایه قرار داده و بر قرآن هجوم برده‌اند که این آیه می‌گوید انسان از نیستی آفریده شده، در حالی که رویش وجود از عدم امکان ندارد! پاسخ این شبهه افکنی روشن است؛ چرا که خداوند در این آیه نفرموده که انسان را از عدم بوجود آورده ام؛ چرا که نیستی نمی‌تواند منشاء چیزی باشد. بلکه منظور خلقت چیزی از نیستی، نبودن آن چیز در مرتبه‌ای از وجود و به وجود آمدنش در مربته ای دیگر است. به بیان دیگر، آنچه امکان ندارد؛ این است که عدم، ماده و سرچشمه‌ای برای موجودات قرار گیرد. ولی اگر منظور این باشد که بعد از آنی که، انسان نبوده، خداوند او را خلق کرده، این تعبیر هیچ اشکالی ندارد. مانند سرودن شعر که قبل از سرایش چیزی وجود نداشته و سپس به وجود آمده یا کشیدن یک نقاشی. در احادیث نیز درباره این آیه، تفاسیری از اهل بیت(علیهم‌السلام) رسیده است. مثلاً امام باقر(علیه‌السلام) فرمودند: «لَمْ يَكُنْ شَيْئاً فِي كِتَابٍ وَ لَا عِلْم‏؛ چیزی نبود؛ نه در کتاب و نه در علم.»[محاسن، ج۱، ص۲۴۳]
در پایان باید یادآور شد که این آیه با توجه با آیه قبلی، درباره اثبات امکان معاد است و روی سخن الهی با منکران سرای آخرت است و به آنها می‌گوید که خداوند وقتی شما را که چیزی نبودید خلق کرده، پس می‌تواند دوباره شما را خلق کند.[المیزان، ج۱۴، ص۸۸]

پی‌نوشت:
محاسن، برقى، احمد بن محمد بن خالد، دار الكتب الإسلامية، قم‏، ۱۳۷۱ ق‏، ج۱، ص۱۱۸.
المیزان، طباطبایی، سید محمدحسین،  دفتر انتشارات اسلامى، قم، ۱۴۱۷ ق، ج۱۴، ص۸۸.