نکات ارزشمند از معارف قرآن

برخی می‌پرسند: صلوات بالاتر است یا لعن، کدامیک را بفرستیم؟ در پاسخ باید گفت که این دو ذکر به یکدیگر پیوستگی عمیقی دارند. هرگز نمی‌توان اهل یکی بود و دیگری را رها کرد. قرآن نیز گویای این مطلب است:«إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِينًا[احزاب/۵۶و۵۷] خدا و فرشتگانش بر پيامبر درود مى‏ فرستند اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد بر او درود فرستيد و به فرمانش بخوبى گردن نهيد. بى‏ گمان كسانى كه خدا و پيامبر او را آزار مى ‏رسانند خدا آنان را در دنيا و آخرت لعنت كرده و برايشان عذابى خفت ‏آور آماده ساخته است.» در این دو آیه که در کنار هم در سوره احزاب جا گرفته، خداوند صلوات و درود فرستادن بر پیامبر را ذکری الهی و کار فرشتگان معرفی کرده و مسلمانان را به آن سفارش کرده است و در ادامه لعن کردن افرادی را که پیامبر را اذیت می‌کنند نیز ذکر و فعل الهی در دنیا و آخرت عنوان کرده است. پس می‌توان هم برای صلوات و هم برای لعن کردن مستندات قرآنی آورد.
در راستای تولی و تبری
تولی و تبری دو واجب از واجبات الهی و جزء فروع دین ماست. دو وظیفه‌ای که در کنار نماز، زکات، حج آمده است. تولی به معنای دوستی با خدا، اولیاء خدا و دوستان خدا و اولیاء اوست؛ دوستی‌ای که باید به پیروی منتهی شود. از طرف دیگر تبری به معنای دشمنی با دشمنان خدا و دشمنی با دشمنان اولیاء الله است؛ بغضی که باید به دوری جستن از دشمنان الهی منتهی شود.[ المصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر،ص۴۷-۴۶.] حال اگر برائت جستن از این افراد نباشد؛ کم کم دشمنی و ظلم نسبت به دوستان خدا در نظر انسان عادی شده و در نهایت انسان در زمره دشمنان قرار می‌گیرد. پس رها کردن یکی و پرداختن به دیگری به هیچ وجه کار صحیحی نیست. همچنانکه در حدیثی از امام صادق(علیه‌السلام) آمده است: «كُلُ‏ مَنْ‏ لَمْ‏ يُحِبَ‏ عَلَى‏ الدِّينِ‏ وَ لَمْ‏ يُبْغِضْ‏ عَلَى الدِّينِ فَلَا دِينَ لَهُ؛ کسی که دوستی و دشمنی اش براساس دین نباشد، دین ندارد.»[الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج۲، ص۱۲۷]
تخلی و تحلی
در لسان علما و بزرگان صلوات به عنوان زینت کردن روح و روان یا تحلیه مطرح شده و لعن فرستادن به عنوان تخلیه و جاروب کردن خانه دل از ناپاکی‌ها، با این بیان، ابتدا تخلیه و تمیز کردن روح و جان مطرح است و در ادامه آن زیباسازی روحانی جایگاه می‌یابد. در احادیثی از اهل بیت نیز اشاره شده که لعن فرستادن دارای پاداش عظیمی است. مثلاً امام رضا(علیه‌السلام) در سفارش به ابن شبیب فرمودند:«إِنْ سَرَّکَ أَنْ تَسْکُنَ الْغُرَفَ الْمَبْنِیَّةَ فِی الْجَنَّةِ مَعَ النَّبِیِّ وَ آلِهِ فَالْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَیْنِ؛  اگر خواهى در غرفه‏‌هاى بهشتی با پیامبر ساکن شوى بر قاتلان حسین لعنت کن.»[الأمالي، ابن بابويه، محمد بن على‏، اعلمى‏، ص۱۳۰.] آری، در لعن کردن علاوه بر بیان دوری و جدایی از دشمنان دین الهی، دوستی با دوستان الهی نیز وجود دارد و انسان را از زمره افراد بی‌تفاوت و ساکت در فتنه‌ها و ظلم‌ها خارج می‌سازد؛ به این دلیل است که پاداش عظیم همراهی با پیامبر در بهشت برین الهی برای آن ذکر شده است.
نکته نهایی
همچنانکه در ابتدا ذکر کردیم؛ تولی و تبری و در راستای آن اذکار زبانی صلوات بر محمد و آل محمد و لعن بر دشمنان ایشان، هر دو مهم و وظیفه مؤمنان شمرده می‌شود و حتی اگر یکی را بر دیگری افضل بدانیم دلیلی بر ترک یکی از آن دو نیست. در انتها لازم به ذکر است که لعن نباید دچار مفسده باشد؛ بلکه مؤمن می‌بایست با زیرکی تمام به این مهم بپردازد؛ بی‌ آنکه برای هم‌کیشانش خطرآفرینی کند یا سبب تفرقه شود!

پی‌نوشت:
المصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر، احمد بن محمد بن علی المقری الفیّومی، دار الهجره، قم، ۱۴۱۴ق، ص ۴۷-۴۶.
 الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۲۷.
 الأمالي، ابن بابويه، محمد بن على‏، اعلمى‏، بيروت‏، ۱۴۰۰ ق‏، ص۱۳۰.