نکات ارزشمند از معارف قرآن

طرح مسأله:انسان عقل و اراده دارد، از این رو دارای تکلیف است، چرا برخی پیامبران مانند حضرت سلیمان(علیه السلام) حیوانات را که دارای عقل و اراده نیستند مکلف به انجام برخی از کارها می کردند؟در پاسخ به این سوال اشاره به چند نکته ضروری است:1.در قرآن کریم اشاره شده که در روز قیامت همه موجودات حتی حیوانات و پرندگان هوا محشور می شوند.[انعام/38]2. از آيه فوق استفاده می شود که هر يك از انواع حيوانات و پرندگان براى خود امتى هستند همانند انسانها، اما درباره وجه شباهت آنها به انسان، علامه طباطبایی(رحمت الله علیه) در المیزان می فرماید:«شباهت آنها با انسان از نظر درك و فهم و شعور است، يعنى آنها در عالم خود داراى شعور و ادراك هستند، دارای تکالیفی هستند، خدا را مى‌شناسند، اگر چه فکر آنها در سطحى پائين‌تر از فكر و فهم انسانها است.»[ترجمه تفسیر المیزان، ج7، ص104-107]3. تكليف مراحلى دارد و هر مرحله ادراك متناسب با خود را می خواهد. ما هرگز نمى‏ توانيم تکالیفی را که انسان دارد و متناسب با عقل و ادراک اوست براى حيوانات بپذيريم، اما مرحله ساده و پائين‏ ترى از تكليف تصور می شود كه مختصر فهم و شعور براى آن كافى است.[تفسیر نمونه، ج5، ص221]4. داستان فرار مورچه ها از برابر لشگر حضرت سليمان و داستان آمدن هدهد به منطقه سبا و آوردن خبر براى حضرت سليمان، شاهدی بر فهم و شعور حیوانات است. همانطور که در زمان ما نیز حیوانات را برای اهداف مختلفی تربیت می کنند و از آنها برای انجام کارهای گوناگون کمک می گیرند.
پی‌نوشت:
محمدحسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسين حوزه علميه، قم، 1374ش، ج7، ص104-107.
ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دار الكتب الإسلامي، تهران، 1374ش، ج5، ص221.