مخالف توسل کافر است

پرسش: آیا کسی که منکر توسل به غیر خدا باشد، کافر است؟

پاسخ: این انکار دو حالت دارد: گاهی شخص به لوازم سخن خود آگاه است و از روی علم و آگاهی کامل و عناد منکر توسل است و گاهی این انکار از روی جهل بوده و شخص متوجه لوازم مترتب بر آن نیست. در صورت اول انکار توسل، به انکار فرمان خدا و در نتیجه کفر و لجاجت با خدا می‌انجامد و در حات دوم نه، تنها جاهل است و روز قیامت به خاطر جهل خود مواخذه می‌شود.

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ [مائده/ 35] ای مؤمنان از مخالفت فرمان خدا بپرهیزید و برای تقرب به او وسیله‌ای بجویید» و چون روایات اسلامی بسیاری در کتب روایی شیعه و اهل سنت پیامبر اسلام و اهل بیت او(علیهم‌السلام) را بهترین وسیله تقرب به خدا معرفی کرده‌اند[1] چنان‌که عایشه از پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) نقل کرده: بهترین بنده خدا علی بن ابی‌طالب(علیه‌السلام) است که نزدیک ترین وسیله به خداوند می‌باشد.»[2] هم‌چنین، حضرت در روایت دیگری فرمودند: «(اکثر) امامان از نسل حسین (علیه‌السلام) اند. هر کس از آنان پیروی کند از خدا پیروی کرده است، و هر کس از دستورات آنان سرپیچی کند، از فرامین الهی سرپیچی کرده است، آنان دستاویز محکم و وسیله تقرب بندگان به سوی خداوند هستند.»[3] پس طبق روایات شیعه و سنی، این وسیله پیامبر اکرم و ائمه اطهار(علیهم‌السلام) هستند.

حال اگر کسی که منکر اصل شفاعت است، به خاطر عناد با پیامبر و اهل بیت(علیهم‌السلام) او و از روی حسادت به ایشان منکر توسل شده است، چنین شخصی چون با حکم خدا و حجت‌های الهی مبارزه می‌کند و می‌داند اینان واسطه بین خداو خلق هستند، بدون شک کافر و معاند است و با خود خداوند متعال سر جنگ دارد، قرآن کریم نیز راجع به برخی از منافین می‌فرماید:«وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْا یسْتَغْفِرْ لَكُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُءُوسَهُمْ وَرَأَیتَهُمْ یصُدُّونَ وَهُمْ مُسْتَكْبِرُونَ [منافقون/ 5] هنگامی که به آنان گفته شود: بیایید تا رسول خدا برای شما استغفار کند، سرهای خود را برمی‌گردانند و آن‌ها را می‌بینی که از سخنان تو اعراض کرده و استكبار می‌ورزند!» می دانیم بحث مخالفت و استكبار در مقابل دستور الهی ریشه کفر است[4] چنان‌که قرآن انکار و استكبار ابلیس در مقابل دستور الهی را ریشه کفرش می‌داند: «وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ أَبَى وَ اسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِینَ [بقره-34] و هنگامی را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده كنيد همگی سجده کردند؛ جز ابلیس که مخالفت کرد و استكبار ورزید و از کافران شد.»

این منافقین از خود پیامیر(صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) نفرت داشتند و هرگز نمی‌توانستند او را واسطه بین خود و خدا قراردهند، بر این اساس با دستور خدا و مقام نبوت سر جنگ داشتند؛ با توجه به این مساله اگر کسی با ائمه اطهار(علیهم‌السلام) لجاجت کرده و از روی بغض و کینه نسبت به آنان، توسل به آن بزرگواران را رد کند، با علم به مقام و منزلت آنان، بدون شک کافر بدون و هیچ بویی از ایکان نبرده است، اما اگر کسی از روی جهل و شبهه ای که برای او ایجاد شده توسل را رد کند و لجاجتی با اهل بیت نداشته باشد، نه او کافر نیست و فقط خو را از امری معنوی و بسیار عالی محروم کرده و البته روز قیامت به خاطر جهلش مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.

نتیجه آن‌که اگر انکار توسل از روی جهل و نادانی به مقام شامخ پیامبر و اهل بیت(علیهم‌السلام) باشد، کفر نیست و اگر از روی عناد و لجاجت باشد بدون شک کفر بوده و جنگ با خداست.

___________
پی‌نوشت
[1]. نهج البلاغه، دشتی، خطبه 106 و شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي، قم، ج 2، ص 267.
[2]. ابن المغازلی، المناقب، ص 100 ح 79، دارالاضواء، بیروت 1412 قمری؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج 6، ص 359، دارالفکر 1414 قمری .
[3]. عيون أخبار الرضا عليه السلام‏، ابن بابويه، محمد بن على‏، نشر جهان‏، تهران‏،چاپ اول‏، 1378 ق‏، ج 1، ص 63.
[4]. الكافي، كلينى، محمد بن يعقوب‏، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407 قمری، ج‏2، ص 289.