دیدنی های شوشتر، سرزمین سازه های آبی (قسمت دوم)

شهر شوشتر، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جنوب غربی ایران است که در استان خوزستان واقع شده و از گذشته‌های دور به «دارالمومنین»، شهرت داشته است.

شهری که با قرارگیری در دامنه‌ کوه‌های سر به فلک‌ کشیده‌ی زاگرس، بهره‌مند از طبیعتی زیبا و چشم‌نواز است و در کنار آثار تاریخی ارزشمند، همواره یکی از مقاصد اصلی گردشگری در جنوب غربی ایران محسوب می‌شود.

سازه‌های آبی شوشتر، از شناخته‌ شده‌ترین آثار تاریخی این شهرستان است که قدمت آن به حکومت هخامنشیان بازمی‌گردد؛ این سازه‌های آبی به گونه‌ای است که کارشناسان و باستان‌شناسان آن را از لحاظ معماری، شاهکاری تحسین‌برانگیز و مثال‌زدنی در سراسر جهان معرفی کرده‌اند.

قلعه سلاسل شوشتر

در شمال شوشتر و روی صخره‌ بسیار بزرگ، یکی دیگر از آثار تاریخی این شهرستان قرار دارد که از آن به «قلعه‌ی سلاسل»، یاد می‌شود. برخی از کارشناسان ساخت این دژ مستحکم و تاریخی را در دوران حکومت ساسانیان عنوان کرده و براین باور هستند که احتمالا همزمان با سال «پل بند شادروان»، احداث شده است. قلعه سلاسل در دوران مختلف بارها مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفته است. گفته می‌شود که در گرداگرد آن و از شرق تا غرب، خندقی جهت جلوگیری از نفوذ دشمن و نیز تامین آب مورد نیاز قلعه، کنده شده بود.

بخش غربی قلعه نیز توسط رود، احاطه شده و همین امر استحکام بسیار آن و نیز دسترسی آسان به آب نهر داریون را فراهم کرده بود. نهر داریون از زیر قلعه عبور می‌کرد و آب نهر نیز به کمک پلکان‌هایی که داخل قلعه تعبیه شده بود، در دسترس قرار می‌گرفت. از دیگر بخش‌های قلعه می‌توان به نقارخانه، دروازه، سربازخانه، نانوایی، آشپزخانه، حمام، شودان و باغچه اشاره کرد. برخی می‌گویند که سلاسل نام یکی از غلامان فارس است که برج و باروی قلعه را ساخته است. برخی دیگر سلاسل را به معنای زنجیر عنوان می‌کنند که در گذشته قایق‌هایی به هم متصل شده همانند زنجیر در امتداد رودخانه‌ی شطیط و روی رود قرار داشت و چون آن قایق‌ها در کنار قلعه بود، قلعه نیز به سلاسل، شهرت یافت. گروهی دیگر نیز سلاسل را برگرفته از نام «ابن ابی سلاسل»، که در اوایل قرن ۴ هجری قمری آن را بازسازی و تعمیر کرده است، می‌دانند.

پل بند شادروان

در شمال غربی شوشتر و روی رودخانه‌ی «کارون» یا «شطیط»، یکی از دیدنی‌های تاریخی استان خوزستان قرار گرفته است که مردم آن را به نام «پل بند شادروان»، می‌شناسند. این اثر تاریخی که به ثبت ملی نیز رسیده است، از دید برخی از کارشناسان لقب کهن‌ترین پل ایران را نیز به خود اختصاص داده و قدمت آن به دوران حکومت ساسانیان و سلطنت شاپور ساسانی، بازمی‌گردد.

این پل جمعا از ۸۷ دهانه ساخته شده که ۴۴ دهانه‌‌‌ی آن بزرگ و بقیه کوچک است. البته امروزه تنها ۳۷ دهانه‌ی آن برجای مانده است که ۹ دهانه در بخش شمال قرار و ۲۸ دهانه در بخش جنوبی پل است. جالب است بدانید که در مورد ساخت این پل بند کهن، روایات جالبی وجود دارد. گفته می‌شود پس از پیروزی سپاه شاپور ساسانی بر رومیان، ۷۰ هزار اسیر رومی به دستور پادشاه ایرانی، به ساخت این پل بند در ازای آزادی خود مشغول می‌شوند. از بند میزان تا بند شادروان، کف رودخانه از سنگ‌های تراش‌ خورده‌ی منظم پوشیده و فرش شده است. شادروان نیز به معنای فرش و بساط گرانمایه و منقش است به همین دلیل این پل بند به پل بند شادروان شهرت یافته است.

خانه معین التجار شوشتر

از دیگر جاذبه‌های گردشگری در شهرستان شوشتر، منزلی است قدیمی که قدمت ساخت آن به دوران حکومت قاجاریان بازمی‌گردد. این عمارت کهن که یکی از ارزشمندترین بناهای ساخته شده در شوشتر است و در بخش انتهایی خیابان امام در محله‌ی درب عباس این منطقه قرار دارد، به نام «منزل معین‌التجار»، شناخته می‌شود. سازندگان این منزل تاریخی، آن را به صورت تک ایوانی و در دو طبقه احداث کرده‌اند.

زیبایی خانه‌ معین‌التجار، با استفاده از درب‌ها و پنجره‌های چوبی و ارسی، آجرکاری‌های انجام شده بر سطوح دیوارها، گچ‌بری‌های مشبک که به عنوان نورگیر در بالای سر درب و با نقوش گره چینی-آلت انجام شده و نیز لقط‌بندی‌های انجام شده روی درب‌های ارسی که با نقوش گره تزئین شده است، دو چندان جلوه می‌کند. هرچند امروزه تنها بخشی از آن‌ها سالم مانده است، با این حال در بدو ورود به این منزل، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌سازد. در دهه‌ی ۱۳۴۰ هجری شمسی این منزل به مدرسه تغییر کاربری داده است. این در حالی است که پیش از تبدیل شدن عمارت به مدرسه، از آن به عنوان اداره‌ی دارایی شهرستان استفاده می‌شد. البته ناگفته نماند که عمارت معین‌التجار به سه بخش مجزا تفکیک شده است که قسمت اصلی آن، به عنوان مدرسه‌ی غیرانتفاعی فعالیت می‌کند.

باغ خان شوشتر

«باغ خان»، مجموعه‌ای است تاریخی و متعلق به دوران حکومت قاجاریان که در فاصله‌ای کمتر از ۱ کیلومتر از محوطه‌ی تاریخی «آبشارهای شوشتر»، در بخش غربی «رود گرگر» و در نزدیکی بافت فدیمی شهر تاریخی شوشتر، قرار دارد. محوطه‌ی باغ بالغ بر ۱۶۰۰ متر مربع وسعت دارد که با قرارگیری درختان به صورت منظم و با قاعده و نظمی خاص، گذرگاه‌هایی برای تردد و عبور ایجاد شده که خود به زیبایی و جمال باغ افزوده است. درختانی همچون انجیر، انار، پرتقال، نارنج، لیموترش، موز، توت و گل‌هایی همچون رز، محمدی، شاه‌پسند، لاله عباسی و گل کاغذی از جمله گیاهانی است که در این باغ تاریخی، وجود دارد و فضایی دلچسب و دیدنی را ایجاد کرده است. جالب است بدانید که نام این باغ برگرفته از نام «محمد زمان خان مرعشی» از خان‌های دوران قاجار است.

خانه گازر شوشتر

یکی دیگر از دیدنی‌های شوشتر، عمارتی است تاریخی به نام «خانه گازر»، که سال ساخت آن به دوران حکومت قاجاریان بازمی‌گردد. کارشناسان این بنای کهن را دومین خانه‌ از لحاظ اهمیت و ارزش در بین عمارات تاریخی شوشتر معرفی کرده‌اند که در گذشته به عنوان منزلی مسکونی مورد استفاده قرار می‌گرفت. امروزه این بنا به سه بخش تقسیم شده است و می‌توان در آن معماری بومی و منطقه‌ای را به خوبی مشاهده کرد. گفته می‌شود که خانه گازر ابتدا یکی از خانه‌های مسکونی از مجموعه‌ی افضل بوده است؛ اما پس از سال‌ها به تملک شخصی به نام گازر قرار گرفته و از آن پس به این نام شهرت می‌یابد.

جالب است بدانید که این خانه‌ی تاریخی بدون اندرونی ساخته شده است و سازندگان آن را به صورت بیرونی احداث کرده‌اند. حیاط مرکزی، شودان، ایوان، اتاق و شبستان از بخش‌های تشکیل‌دهنده‌ی این عمارت کهن است. آجرکاری، گچبری‌های مشبک و حجاری از جمله تزئیناتی است که در قسمت‌های مختلف خانه مانند نورگیرهای پیشانی طاق‌نماها، سطوح دیوار ایوان و سردر ورودی اتاق‌ها انجام شده است. از نکات جالب و قابل توجه در مورد این بنای کهن، می‌توان به تزئینات آجری انجام شده در آن اشاره کرد که بسیار زیبا و متنوع صورت گرفته و نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

مسجد جامع شوشتر

«مسجد جامع شوشتر»، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری و از مکان‌های مذهبی در این شهرستان است که باستان‌شناسان با توجه به وجود کتیبه‌ای کهن، دوران ساخت آن را به زمان ولایت امام حسن عسگری (ع)، نسبت می‌دهند. این بنای تاریخی با معماری بسیار زیبا و تحسین‌برانگیز که تزئینات انجام شده در آن فوق‌العاده و چشم‌نواز است، ساخته شده و از مکان‌های ارزشمند تاریخی و مذهبی شوشتر، محسوب می‌شود. گچبری‌های هنرمندانه، کنده‌کاری‌ها و آجرکاری‌هایی که با استادی تمام به صورت شلوغ و پرنقش و نگار انجام شده است، این مکان دیدنی را زیبا و تحسین‌برانگیز ساخته و همواره میزبان گردشگران و مسافران از سراسر ایران است.