رمز‌گشایی از حادثه مترو شهر‌ری

یکی از حوادث تلخی که در هفته و روزهای گذشته به وقوع پیوست،حمله ی یک فرد با سلاح سرد به مردم و نیروی انتظامی در مترو شهر‌ری بود. علی‌رغم نصیحت و خیرخواهی مردم و نیروی انتظامی شخص سلاح به دست به عده‌ای از مردم و مأموران نیروی‌انتظامی حمله ور می‌شود که این امر زمینه را برای تیر‌اندازی در مترو و در نهایت مجروح شدن آن شخص فراهم می‌کند. هر‌چند مأموران وظیفه‌شناس انتظامی هیچ گاه قصد کشتن آن فرد را نداشتند؛ ولی در نهایت تیری که به پای او شکلیک می‌شود منجر به کشته شدن وی می‌شود. 

جایگاه و اهمیت امنیت و آرامش اجتماعی

یکی از مهمترین و با ارزش ترین نعمت هایی که خدای متعال به جوامع انسانی ارزانی داشته، نعمت امنیت و آرامش است. این نعمت ارزشمند در اندیشه اسلامی از چنان جایگاه و اهمیتی برخوردار است که، هر گونه تعرض و تخطی از آن موجبات برخورد شدید قوانین و مجازات اسلامی را برای هنجار شکنان در پی خواهد داشت؛ چرا  که امنیت و آرامش، لازمه زندگی هر انسانی است؛ کما اینکه در روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: «سه چیز است كه همه مردم به آنها نیاز دارند: امنیّت، عدالت و آسایش.» [1] 

خدای متعال سعادت و پاداش ابدی را برای کسانی ارزانی داشته که در زمین مبادرت به فساد در زمین نمی کنند، به عبارتی سهمی در سلب آرامش و امنیت مردم ندارند؛ کما اینکه خدای متعال در این خصوص می فرماید: «سراى آخرت فقط براى كسانى است كه در زمین برترى طلب نیستند و نمى‏خواهند فساد كنند و سرانجام نیك از آن پرهیزگاران است.» [قصص، آیه83]

مجازات سخت برای هنجار شکنان امنیت اجتماعی

حفظ امنیت اجتماعی از چنان اهمیت و ارزشی برخوردار است که هر گونه تعرض و تخریب آن با شدت امر  قوانین قضایی مواجه خواهند شد. این قوانین موجب شده است که عاملان ترو، و ارعاب عمومی را در ردیف محاربان با خدا قرار دهد، محققان تفسیر نمونه در ذیل آیه 33 مائده مقصود از محاربان با خدا و پیامبر را این چنین معرفی کرده اند: «آن چنان كه در احادیث اهل بیت وارد شده و شأن نزول آیه نیز كم و بیش به آن گواهى مى‏ دهد این است كه، كسى با تهدید به اسلحه به جان یا مال مردم تجاوز كند، اعم از اینكه به صورت دزدان گردنه ‏ها در بیرون شهرها چنین كارى كند و یا در داخل شهر، بنا بر این افراد چاقوكشى كه حمله به جان و مال و نوامیس مردم مى‏كنند نیز مشمول آن هستند.»[2]

نقش حاکمیتی در دست یابی به امنیت اجتماعی

1-فرهنگ سازی و بهبود سطح آگاهی مردم: یکی از وظایف و مسئولیت های مهمی که در گسترش امنیت اجتماعی بر عهده نهادهای فرهنگی و حاکمیتی است، ارتقای سطح فرهنگ عمومی جامعه است. همان طور که نهاد حاکمیتی در خصوص سلامت جسم و بهداشت، پیشگیری را مقدم بر درمان می داند، در خصوص امنیت نیز یقیناً پیشگیری از ناهنجاری های فرهنگی و اجتماعی مقدم بر اصلاح و درمان است.

به واقع اگر فرهنگ صحیح در جامعه حاکم شود، خود به خود مردم خود را ملزم به رعایت قانون خواهند کرد  و کسی به راحتی به خود اجازه نمی دهد که سلاح سرد با خود حمل کند، چرا که می فهمد امنیت و آرامش حق هر انسانی است، و کسی حق تعرض به آن را ندارد. اگر عموم مردم به این فهم دینی دست یابند، که سلب امنیت اجتماعی گناهی بزرگ و نابخشودنی است، هیچگاه رفتار تنش زا و پرخطر از خود بروز نمی دهند. در روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در اشاره به بزرگی گناه سلب امنیت این چنین نقل شده است: «لا تروعوا المسلم فإنّ روعة المسلم ظلم عظیم؛[3]مسلمان را مترسانید كه ترسانیدن مسلمان ستمى بزرگ است.»

2-اصلاح امور اقتصادی: یکی دیگر از موضوعات و مسائلی که بی ارتباط با مباحث امنیتی نیست، بهبود اوضاع معیشتی و اقتصادی است، شاید گفته شود بهبود اوضاع معیشتی و اقتصادی چه ارتباطی با چاقو کشی در مترو تهران دارد! باید عرض کنیم چه بسا اگر در زندگی و اوضاع معیشتی افرادی که رفتارهای پُرخطر  و هنجار شکنانه از خود بروز می دهند، نگریسته شود و زندگی آنان مورد بررسی قرار گیرد، متوجه می شویم سطح پایین معیشتی و اقتصادی به نوعی زمینه بی حوصله گی، عصبانیت، و تند مزاجی را در آنان تقویت کرده است. به هر حال در منابع روایی نیز بین فقر و دور شدن از معارف و آموزه های اسلامی ارتباط مشخصی ذکر شده است: «كَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَكُونَ كُفْرا: چه بسیار نزدیك است كه فقر، كفر باشد.»[4]

 3-ارتقای و بهبود تجهیزات امنیتی: یکی از ایراد های قابل تأملی که با دستگاه حاکمیت و مسئولین انتظامی و امنیتی در جریان متروی تهران وارد می شود این است، که چرا متولیان امنیتی برای تقویت امنیت عمومی و اجتماعی از تجهیزات متناسب با فضای عمومی استفاده نکرده اند، در واقع کشورهای پیشرفته برای جلوگیری و برطرف کردن نا هنجاری های اجتماعی از تجهیزات متناسب با جرم استفاده می کنند، تا منجر به تلفات جانی نشود. 

سخن آخر

بدون شک امر به معروف و نهی از منکر نیز یکی از مهمترین عناصر و آموزه های دینی است که ارتباط مستقیمی با تقویت و بهبود وضع امنیتی کشور دارد، چرا که حس مسئولیت پذیری آمران به معروف و ناهیان از منکر موجب می شود در برابر ناهنجاری های اجتماعی، بی تفاوتی و بی مسئولیتی را در پیش نگیرند. ولی آنچه مسلم است، این واجب دینی نیز می بایست در قالب صحیح خود اجرا شود. حسن برخورد، حسن نیت، روش نیکو در مقابله با ناهنجاری، و همچنین کمک گرفتن از ارگان های امنیتی و انتظامی از جمله روش هایی است که می تواند مانع رفتار های پرخطر هنجار شکنان در جامعه باشد. 

پی نوشت ها: 

[1]. تحف العقول ص 320. 

[2]. تفسیر نمونه، ج‏4، ص360. 

[3]. نهج الفصاحة، ص670.

[4]. الكافی، ج‏2، ص307، ح4. 

علی بیرانوند- کارشناس حوزه/ تبیان