قلعه شياخ

قلعه تاریخی شیاخ بزرگترین قلعه موجود در سطح استان بوده که در منطقه کوهستانی وگرمسیری بخش زرین آباد دهلران در میان تپه ها ورود های شاخ و دره شور واقع شده که در یک نگاه کلی این اثر در حد فاصل رودخانه بزرگ میمه در جنوب و ارتفاعات تخت پیران در شمال آن قرار گرفته است. باروی بزرگ ، طویل ومستحکم آن اهمیت این بنا را دو چندان نموده که از ویژگیهای منحصر این بنا نسبت به دیگر قلعه ها دراستان و حتی در سطح کشور می باشد. این اثر تاریخی که بر سر یکی از راههای فرعی باستانی منطقه پشتکوه به خوزستان ،پیشکوه و عراق قرار گرفته ، به لحاظ موقعیت قرار گیری،عظمت واستحکام باروی و کاربری خاص آن ( نظامی- مسکونی)و نزدیکی به عراق پایتخت ساسانی اهمیت و جایگاه ویژهء آن را در دوران حیات خود می رساند.بنای قلعه بر روی تپه ماهوری که محصور در دو رودخانه شاخ و دره شور در شرق وغرب بوده ساخته شده است.باروی قلعه به شکل طولی از شمال به جنوب کشیده شده که به جهت حرکت در پیچ وخم تپه دارای زوایایی می باشد.صحن داخلی بنا در ضلع شمال عریض تر نسبت به بخش جنوبی است.ساخت وسازها در بخش شمالی قرار گرفته که به شدت تخریب گردیده اند.مصالح ساخت بنا را قلوه سنگ و ملاط گچ نیم کوب( دستی)تشکیل داده که بر اساس شواهد موجود باروی آن درزمان و طی چند مرحله ساخته شده است.طول محوطه قلعه به خط مستقیم از شمال به جنوب 674 مترو عرض آن بین 90ـ150و200متر متغیر میباشد.مساحت کلی این بنای تاریخی حدود 10 هکتاراست. در منتهی الیه بخش جنوبی (ازشمال به جنوب)با احداث یک دیوار به طول 90 متر وضخامت یک متر بخش محدودی از ضلع جنوبی را منفک نموده که دارای درگاهی بطول cm 150 در بخش شمالی آن می باشد. در این بخش تنها آثار یک اتاقک به ابعاد 5×5 مترتخریب شده موجود می باشد.کاربری این قسمت بدرستی مشخص نمی باشد. بر روی باروی بزرگ و طویل آن پشت بندهایی هلالی بزرگی تعبیه شده که جهت استحکام و تثبیت آن بکار رفته است.در شرق وغرب وجنوب وضعیت طبیعی منطقه به گونه ای است که ورودی قلعه در آن تعبیه نگردیده است،مطمئناً ورودی قلعه در بخش شمالی بوده که به دلیل تخریب شدید دراین ضلع به درستی مشخص نیست. مهمترین ویژگی این اثر چگونگی تامین آب آن بوده است.در بخش شمالی که رودهای شاخ و دره شور از آن سرچشمه می گیرند ، با احداث کانالی( جوی سنتی) آب را به نزدیکی قلعه آورده که به دلیل عوارض طبیعی در بخشی تا باروی قلعه با احداث دیواری با مصالح سنگ وگچ( مصالح ساخت بنا) ضمن بلوکاژ، کانال آبی را تعبیه نموده که از شمال به طرف جنوب در حرکت بوده که با گردش 90 درجه در نزدیکی بارو وارد قلعه می شود.که با این روش آب مصرفی را تامین می نموده اند.باتوجه به بزرگی قلعه وتراکم اماکن مسکونی در آن میتوان این قلعه را از نظر جمعیتی بالا دانست. احداث جاده روستایی در دهه های قبل بخشی از باروی شمالی آن را تخریب نموده است. با عنایت شیوه معماری و چگونگی ساخت آن، مواد فرهنگی بدست آمده در سطح بنا و مقایسه آن با بناهای همگون مطالعه شده ای چون تخت سلیمان آذربایجان، قلعه دختر فارس و...بنای تاریخی شاخ مربوط به دوران ساسانی بوده با این تفاوت که این بنا از نظر وسعت عظیم تر می باشد.