تحصیل رایگان در کشورهای اروپایی و یا عبارت‌های چون تحصیل ارزان در اسپانیا، تحصیل ارزان در تایوان و تحصیل با هزینه کم در بلژیک  شاید کمی دور از ذهن به نظر برسد، اما با مطالعه این مقاله در پایان نظر دیگری خواهیم داشت.

در زمانه‌ای به سر می‌بریم که شنیدن عبارت افزایش هزینه‌های ... برایمان عادی شده، هزینه‌های تحصیل و شهریه‌های دانشگاهی نیز در سرتاسر دنیا رو به افزایش هستند. با این همه، هنوز کشورهایی هستند که طعم شیرین تحصیل رایگان را به کام دانشجویان بین‌المللی می‌نشانند. نهاد QS که هرساله فهرستی معتبر از بهترین دانشگاه‌های جهان ارائه می‌دهد، در گزارشی به کشورهایی با تحصیلات رایگان و یا ارزان پرداخته است.

تحصیل رایگان در آلمان

به نظر می‌رسد گرایش به تحصیل در کشور آلمان، روند رو به رشدی دارد. این تمایل همگانی، بیشتر به این انگیزه است که تحصیل در دوره کارشناسی در تمام دانشگاه‌های آلمان برای دانش آموزان آلمانی و غیر آلمانی صرف‌نظر از ملیت آن‌ها، رایگان است. تنها یک مبلغ جزئی در حدود۱۵۰ تا ۲۰۰ یورو (۱۶۰ تا ۲۶۵ دلار آمریکا) برای تامین هزینه‌های پذیرش از دانشجویان گرفته می‌شود.

هزینه پایین تحصیل به همراه نظام اقتصادی توانمند و نظام آموزش عالی بسیار خوب آلمان، چشم‌انداز تحصیل رایگان در این کشور را برای دانشجویان و والدینشان در سراسر جهان بسیار جذاب می‌کند. بر پایه گزارش اخیر HSBC (نهاد بریتانیایی خدمات دارایی و بانکداری ) در رابطه با “ارزش تحصیلات”، آلمان از دید شاخص  کیفیت محسوس آموزش از دید والدین، در میان پنج کشور برتر جهان جای دارد. در رتبه‌بندی نهاد QS، بیش از ۴۰ دانشگاه آلمانی پس از دانشگاه‌هایی از آمریکا و انگلیس در میان بهترین دانشگاه‌های سراسر جهان قرار دارند. بالاترین رتبه دانشگاه‌های آلمان به دانشگاه فنی مونیخ (Technical University of Munich) اختصاص دارد.

با این حال، به نظر می‌رسد امکان تحصیل رایگان در آلمان چشم‌انداز پایداری نداشته و در آینده ادامه نخواهد داشت. ایالت بادن وورتمبرگ در جنوب غربی آلمان، به‌تازگی طرح‌هایی برای بازنگری در شهریه دانشجویان غیراروپایی (از پاییز سال ۲۰۱۷) ارائه کرده است که بر پایه آن دانشجویان غیراروپایی برای تحصیل در دانشگاه‌های این ایالت مانند انشگاه روپرشت کارلز هایدلبرگ (Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg)، باید در هر نیم‌سال هزینه‌ای نزدیک به ۱۵۰۰ یورو (۱۶۰۰ دلار آمریکا) بپردازند.اگر موفق شوید در آلمان دانشگاهی برای تحصیل رایگان پیدا کنید، بازهم باید بودجه‌ای برای هزینه‌های زندگی‌تان فراهم کنید. برای گرفتن ویزای تحصیلی آلمان باید اثبات کنید که سالانه نزدیک به ۸۷۰۰ یورو (۹۲۳۰ دلار آمریکا) برای تضمین هزینه‌های زندگی‌تان دارید. مونیخ و برلین که از برترین شهرهای تحصیلی آلمان هستند، در رتبه‌بندی نهاد QS، در میان ارزان‌ترین شهرهای دانشجویی نیز جای گرفته‌اند.

تحصیل رایگان (یا با هزینه اندک)  در فرانسه

ممکن است فرانسه به‌اندازه آلمان در زمینهٔ تحصیلات دانشگاهی ارزان، شناخته شده نباشد ولی در این کشور هم دانشجویان می‌توانند صرف‌نظر از ملیتشان به طور رایگان (یا با هزینه بسیار کم) در دانشگاه‌ تحصیل کنند. با این‌که دانشگاه‌های دولتی فرانسه کاملا رایگان نیستند، اما مبلغ شهریه آن‌ها تنها بخش ناچیزی از شهریه بیشتر دانشگاه‌های معتبر جهان است: نزدیک به ۱۸۴ یورو (۱۹۵ دلار آمریکا) در سال برای پوشش هزینه‌های پذیرش در مقطع کارشناسی. این هزینه‌ها ممکن است تحت شرایطی بیشتر شوند، به‌ویژه برای دوره‌های تخصصی‌تری مانند پزشکی و مهندسی، گرچه میزان افزایش چشم‌گیر نیست. اما اگر انتظار دارید در نظامی آموزشی همچون grande école تحصیل کنید، هزینه‌ها بسیار متفاوت خواهند بود.

همانند آلمان، بیشتر دوره‌هایی که امکان تحصیل رایگان در فرانسه را برای شما فراهم می‌کنند، به زبان مادری این کشور تدریس می‌شوند. با این حال فرصت‌های تحصیلی به زبان انگلیسی به‌ویژه در سطح فوق لیسانس رو به افزایش هستند. همچنین می‌توانید پیش از آغاز به تحصیل در دانشگاه زبان فرانسه خود را در یک آموزشکده مقدماتی تقویت کنید، اما برای این کار نیز باید هزینه جداگانه‌ای بپردازید.

هزینه‌های زندگی در فرانسه هم تا اندازه‌ای مقرون به صرفه هستند: نزدیک به ۹۶۰۰ یورو (۱۰،۱۸۰ دلار آمریکا) در سال. اما اگر بخواهید در پاریس زندگی کنید باید انتظار هزینه‌های بیشتری داشته باشید. برابر آمار Numbeo (بزرگ‌ترین پایگاه داده‌های کاربر محور کشورها و شهرهای سراسر جهان)، شهر رقیب پاریس، لندن، با ۲۵٪ هزینه بالاترِ خرید و ۶۹٪ هزینه بالاترِ کرایه خانه از هر بعد هزینه‌های زندگی در پاریس را از چشم می‌اندازد. ارزانی نسبی پایتخت فرانسه، به همراه برگزیده‌ای از بهترین دانشگاه‌های بین المللی جهان این شهر را در فهرست بهترین شهرهای دانشجویی بنیاد QS نگاه داشته است.

تحصیل رایگان در کشورهای نوردیک

کشورهای نوردیک (نوردیک کشورهای ایسلند، دانمارک، فنلاند، نروژ و سوئد و همچنین قلمروهای خودمختار جزایر الند، گرینلند و فاروئه را شامل می‌شود.) که با کیفیت بالای زندگی، مناظر طبیعی خیره کننده و سیاست‌گذاری‌های خردمندانه شناخته می‌شوند نیز برخی از بهترین نظام‌های آموزش عالی جهان را ارائه می‌دهند. همه کشورهای اروپای شمالی، دانمارک، فنلاند، ایسلند، نروژ و سوئد فرصت‌هایی برای تحصیل رایگان یا کم‌هزینه ارائه می‌کنند:

در نروژ، تحصیل برای تمام دانشجویان، فارغ از سطح تحصیلی و ملیتشان، رایگان است. بیشتر دوره‌های دوره کارشناسی به زبان نروژی تدریس می‌شوند و دانشجویان بین ‌المللی باید برای تحصیل در این مقطع، تسلطشان را بر زبان نروژی اثبات کنند. در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا دوره‌های انگلیسی زبان به مراتب بیشترند و امکان تحصیل رایگان نیز هم چنان پابرجاست.

دانمارک و سوئد امکانات رایگان آموزش عالی خود ر‌ا تنها در اختیار دانشجویانی از کشورهای اتحادیه اروپا، کشورهای منطقه اقتصادی اروپا و سوئیس قرار می‌دهند و دانشجویان کشورهای دیگر باید برای تحصیل در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در این دو کشور، شهریه پرداخت کنند. هزینه دوره‌های دکترا در هر دو کشور به طور کامل تامین می‌شود و دانشجویان سرآمد دکترا می‌توانند افزون بر دریافت رایگان مدرکشان، بهایی هم به عنوان حقوق دریافت کنند. کشور فنلاند نیز از پاییز سال ۲۰۱۷ مانند این دو کشور از دانش‌آموزان غیراروپایی شهریه دریافت خواهد کرد که این مبلغ دست کم ۱۵۰۰ یورو (۱۶۰۰ دلار آمریکا) خواهد بود.

در هر دو کشور دانمارک و سوئد، شهریه‌های مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد متفاوت است. در دانمارک، هزینه دانشگاه‌ها بین ۴۵،۰۰۰ و ۱۲۰،۰۰۰ کرون دانمارک (۶۴۲۰ تا ۱۷۱۱۵ دلار آمریکا) در هر سال است. این هزینه‌ها در سوئد بین ۸۰،۰۰۰ و ۱۴۰،۰۰۰ کرون سوئد (۸۷۳۰ تا ۱۵۲۷۰ دلار آمریکا) هستند. تحصیل در هر چهار دانشگاه دولتی کشور ایسلند رایگان است و در هر سال تنها ۴۰۰ یورو (۴۲۵ دلار آمریکا) برای نام‌نویسی از دانشجویان دریافت می‌شود.

و اما هزینه‌های زندگی؛ باید بگوییم که کشورهای اروپای شمالی از گران‌ترین کشورهای اروپا برای زندگی کردن هستند. این عمدتا به دلیل اقتصاد سالم این منطقه و ارزش بالای پول کشورهای نوردیک است، بنابراین پرداخت هزینه بیشتر زندگی هنگامی که همه خیابان‌ها پاکیزه‌اند و مردم دل‌شادند شاید آن قدرها هم بد نباشد! چهار پایتخت کشورهای نوردیک جزو بهترین شهرهای دانشجویی گیتی هستند: کپنهاگ، هلسینکی، اسلو و استکهلم..

شمار دیگری از کشورهای اروپایی هستند که می‌توانید بدون قربانی کردن کیفیت تحصیل، با هزینه‌های کم یا به طور رایگان در آن‌ها تحصیل کنید. به نمونه‌های زیر نگاه کنید:

تحصیل رایگان (یا با هزینه اندک)  در اتریش

کشور دیگری که دانشجویان می‌توانند در آن به طور رایگان (یا با هزینه اندک) تحصیل کنند، اتریش است. دانشجویان از کشورهای اتحادیه اروپا و کشورهای منطقه اقتصادی اروپا از امکانات تحصیلی همسانی با اتریشی‌ها برخوردارند و می‌توانند تا دو نیم‌سال از هر دوره‌ای را به طور رایگان تحصیل کنند. پس از این مدت، دانشجویان تنها باید مبلغ ۳۶۳ یورو (۳۸۵ دلار آمریکا) برای تحصیل در هر نیم‌سال پرداخت کنند. دانشجویان بین المللیِ کشورهای دیگر نیز می‌توانند با اندکی هزینه بیشتر، نزدیک به ۷۲۶ یورو (۷۷۰ دلار آمریکا) برای هر نیم‌سال تحصیلی، در دانشگاه‌های این کشور به تحصیل بپردازند. هزینه زندگی در اتریش سالانه نزدیک به ۱۰،۰۰۰ تا ۱۲،۰۰۰ یورو (۱۰۸۲۰ تا ۱۲۷۳۰ دلار آمریکا) است. وین، پایتخت اتریش، در رتبه‌بندی نهاد QS از بهترین شهرهای دانشجویی سال ۲۰۱۶، در رتبه شانزدهم قرار دارد.

تحصیل با هزینه کم در بلژیک

بلژیک دو زبان اصلی دارد که هزینه‌های تحصیل دانشگاهی به هرکدام از این زبان‌ها، متفاوت است. با این حال، دانشجویان اروپایی در هر سال دست بالا ۸۳۵ یورو (۸۹۰ دلار آمریکا) برای تحصیل در دانشگاه‌های بلژیک پرداخت خواهند کرد. درحالی‌که تنها دانشجویان اروپایی می‌توانند از مزایای عمده تحصیل رایگان در اروپا استفاده کنند، هزینه‌ها برای دانشجویان بین المللی همچنان بسیار کم و از نزدیک به ۸۹۰ یورو تا حداکثر ۴۱۷۵ یورو (۹۴۰ تا ۴۴۳۰ دلار آمریکا) در هر سال است. شما می‌توانید با بودجه سالانه ۱۱۴۰۰ یورو (۱۲۱۰۰ دلار آمریکا) در بلژیک زندگی کنید. بروکسل، پایتخت بلژیک، در رتبه‌بندی نهاد QS از بهترین شهرهای دانشجویی سال ۲۰۱۶، در رتبه چهاردهم قرار دارد.

تحصیل رایگان (یا با هزینه اندک)  در جمهوری چک

دانشجویانی که به زبان چکی حرف می‌زنند، می‌توانند به طور رایگان در هر مقطع تحصیلی و در تمام دانشگاه‌های دولتی این کشور تحصیل کنند. دانشجویانی که می‌خواهند به زبان انگلیسی درس بخوانند نیز می‌توانند تا اندازه‌ای ارزان و با نزدیک به ۱۰۸۳۳۴ CZK هم ارز با ۴۲۶۰ دلار آمریکا برای هر سال، در این کشور تحصیل کنند. هزینه‌های زندگی در جمهوری چک از بسیاری از کشورهای اروپای غربی کمتر و نزدیک به ۱۰۶۹۰۰ تا ۲۲۹۰۷۰ CZK برابر با۴۲۰۰ تا ۹۰۰۰ دلار آمریکا در یک سال است. پراگ، پایتخت جمهوری چک، در رتبه‌بندی نهاد QS از بهترین شهرهای دانشجویی سال ۲۰۱۶، در رتبه سی و نهم قرار دارد.