ازگیل
نام علمی : Mespilusgermanica
نام انگلیسی :Medlar
نام های عربی : الزعرور الجرمانی - الزعرور البستانی
نام‌های دیگر : کنوس، سِر، زِر، ترشهکِنِس، تالاسگور، کُندُز، نِلکا، مشملا و...
ازگیل درختچه‌ای از تیره گلسرخیان (Rosaceae) و خاردار می باشد که ارتفاع آن به شش متر می‌رسد. گل‌های ازگیل سفید است و برگ‌های آن بیضی، کمی کشیده و نوک تیز است که کنار آن بی‌دندانه یا چنددندانه می‌باشد.
میوه ازگیل، کروی شکل، تقریباً به اندازه یک گردو و به رنگ قهوه‌ای است که طعمی شیرین و کمی گس دارد و هم خانواده با سیب و گلابی می‌باشد. روی پوست میوه ازگیل، کرک‌های نمدی مخملی و عدسک‌های سفید دیده می‌شود.
ازگیل، واژه ترکی است و در گویش گیلکی به آن «کونوس» یا «کُنوس» می‌گویند و در گویش مازندرانی به آن «کنهس» و «کندس» گفته می‌شود.
درختچه ازگیل به صورت وحشی در تمام جنگل‌های شمال ایران و دامنه‌های جنوبی البرز دیده می‌شود.
تکثیر درخت ازگیل به این صورت است که پس از کاشت هسته ازگیل و سبز شدن آن، غالباً از طریق پیوند روی درختان دیگر از جمله پیوند روی پایه زالزالک و لیک یا پایه گلابی و گاهی نیز پایه بِه، آن را تکثیر می‌دهند و نوع پیوند، شکمی است که در تابستان انجام می‌شود.
میوه ازگیل در اواخر پاییز و اوایل زمستان می‌رسد. بخش‌های مورد استفاده درخت ازگیل برگ و میوه آن است.
خواص دارویی ازگیل از روزگاران بسیار دور مورد توجه بوده و بقراط حکیم آن را برای مبتلایان به ترشی معده و مدفوع سوزان و عوارض تب، تجویز می‌نمود.
ترکیبات
ازگیل رسیده دارای لعاب نباتی فراوان و تانن می‌باشد و از قند گلوکز، فروکتوز، سوربیتول و اسید‌های آلی (اسید مالیک، اسید سیتریک، اسید تارتریک) و همچنین سلولز و گروه ویتامین‌های B و C، هیدرات کربن، املاح معدنی و کمی پروتئین برخوردار می‌باشد.
خواص درمانی
- تأثیر بر روی دستگاه قلبی-عروقی:
- خوردن ازگیل خام و (خصوصاً نارس که تانن بیشتری دارد) در معالجه خونریزی‌های داخلی مانند بواسیر، خونریزی رحمی و غیره تأثیر شفابخش دارد.
- ازگیل به دلیل داشتن ویتامین C برای کم خونی ناشی از فقر آهن مفید است؛ زیرا این ویتامین جذب آهن را افزایش می‌دهد.
- ازگیل قدرت اُسمزی خون را بالا می‌برد.
- تأثیر بر روی دستگاه گوارشی:
- ازگیل به دلیل داشتن «تانن»، بهترین دارو برای درمان عفونت‌های روده بزرگ می‌باشد.
- ازگیل قابض است و در کنترل اسهال ساده اثر قطعی دارد.
- ازگیل در معالجه ورم روده تأثیر دارد.
- ازگیل مقوی روده است و کار آن را تنظیم می‌کند.
- ازگیل به دلیل لعاب، سینه را نرم می‌کند، عطش را فرو می‌نشاند و ضد صفراست.
- تأثیر بر روی دستگاه عصبی:
- ویتامین B ازگیل، اعصاب را تقویت می‌کند.
- تأثیر بر روی دستگاه تنفسی:
- غرغره کردن با جوشانده برگ ازگیل، ورم مخاط گلو و نیز آنژین را درمان می‌کند.
- تاثیر بر روی دستگاه ادراری و تناسلی :
- ازگیل ادرارآور است.
- میوه تازه و رسیده ازگیل برای درمان اختلال قاعدگی خانم‌ها کاملاً مفید است.
- خواص دیگر:
- ازگیل به دلیل داشتن هیدرات کربن موجب تولید انرژی در بدن می‌شود.
- ضماد ازگیل، جوش‌های بدن را از بین می‌برد.
در قدیم از جوشانده 50 گرم برگ ازگیل، برای درمان سالک و برفک استفاده می‌شد.
طبیعت
ازگیل از نظر طب سنتی ایران، دارای طبیعت سرد و خشک می‌باشد.
عوارض و موارد منع مصرف
هسته ازگیل به علت داشتن اسید سیانیدریک، عنصری سمی است و خوردن آن خطرناک است. همچنین به دلیل این که ازگیل قابض روده‌ها می‌باشد، کسانی که به یبوست مبتلا هستند نباید در خوردن آن زیاده‌روی کنند.