مراقب صفات بد نوروزی باشید

کمتر خانواده ‌ای را می ‌توان یافت که در ارتباطات خانوادگی قهر، کدورت و یا کینه‌ ای در میان نداشته باشد؛ در این میان برخی از افراد سست عنصر، برای خود شیرینی، برای جلوه گری و به علت ‌های گوناگون، دست به کار شده و سخن چینی می‌ کنند. اینها به جای آنکه بر طبل آشتی و صلح بکوبند و ارتباطات را بهبود ببخشند؛ بر شیپور جنگ می ‌نوازند. چه شرّی بالاتر از این؟

متأسفانه در این روز و روزگار خیلی از صفات پسندیده و فضیلت ‌های اخلاقی و رفتاری کمرنگ شده و رو به فراموشی می ‌رود. سنت‌ های نیکویی مانند پیش قدم شدن برای صلح و آشتی، بخشش و عفو دیگران، نادیده گرفتن بدی ‌های اطرافیان، خالی کردن قلب ‌ها و سینه ‌ها از کینه و دشمنی ‌ها و ... از طرف دیگر به جای آن زیبایی‌ ها، زشتی‌ ها و پلشتی ‌ها جایگزین شده، منکر را معروف و پسندیده و معروف را منکر و زشت بر می‌ شمارند. این را می‌ توان از خصیصه ‌های آخرالزمانی به حساب آورد. امّا زندگی در آخرالزمان، آیا می‌ تواند دلیل خوبی برای گیر افتادن در مرداب زشتی ‌ها باشد؟ یکی از این صفات زشتی که جای زیبایی ‌های اخلاقی را گرفته، کار ناپسند و ناشایست سخن چینی است.

بدترین افراد را بشناسید

روزی رسول خدا(صلی ‌الله ‌علیه ‌و آله) از اصحاب پرسیدند: آیا بدترین مردم را به شما معرفی نکنم؟ اصحاب عرض کردند: بله. حضرت فرمودند: «الْمَشَّاءُونَ‏ بِالنَّمِیمَةِ الْمُفَرِّقُونَ بَیْنَ الْأَحِبَّةِ الْبَاغُونَ لِلْبُرَآءِ الْمَعَایِب‏؛ یعنی کسانی که به راه می ‌افتند برای سخن چینی، کسانی که جدایی می ‌اندازند بین دوستان و کسانی که درصدد عیب ‏تراشى از پاكان هستند.» (شیخ کلینی، الکافی، ج2، ص 369) این افراد به جای آنکه سعی در ایجاد محبت و اُلفت بین دو فرد یا دو گروه کنند؛ تلاش خود را معطوف به ایجاد دشمنی می ‌کنند. آنان به خاطر حسادت، کینه توزی، عُجب، غرور، فریبکاری، چاپلوسی و... دست به چنین کار شومی می ‌زنند. از این جهت است که پیامبر اکرم (صلی ‌الله ‌علیه ‌و آله) آنها را اشرار و در رأس بدترین انسان‌ ها برشمرده و معرفی کردند.

اطاعت از سخن چین ممنوع

سخن چینان، گاهی بدگویی‌ ها یا بد قلبی‌ های افرادی را برای طرف مقابل بازگو کرده و گاهی نیز فتنه را بزرگتر کرده و دروغ را چاشنی کار خود می ‌کنند. حتی آنها بی ‌ادبی را به نهایت رسانده و از قسم دروغ نیز بهره می ‌گیرند. این افراد خطر زیادی برای جامعه دارند و ریشه اعتماد را در جامعه می ‌خشکانند. قرآن کریم دستور به اطاعت نکردن از آنان داده و به صفات و کردار ناشایست آنها، پرداخته است: «وَ لَا تُطِعْ كلَّ حَلّافٍ مَّهِینٍ هَمَّازٍ مَّشَّاءِ بِنَمِیمٍ مَّنَّاعٍ لِّلْخَیْرِ مُعْتَدٍ أَثِیمٍ عُتُلٍّ  بَعْدَ ذَالِكَ زَنِیمٍ (قلم، 13-10) از هر فرومایه ‏اى كه بسیار سوگند مى ‏خورد، پیروى مكن: عیب جویى كه براى سخن ‏چینى اینجا و آنجا مى ‏رود، بازدارنده از خیر، متجاوز گناهكار، خشن ‏مردى، ناشناخته نسب» همچنانکه مشاهده می ‌شود؛ سفارش قرآن، اطاعت نکردن سخن چینان است. افرادی که مانند بمب ساعتی عمل می‌ کنند و مطمئناً امروز یا فردا سخنان ما را پیش دیگران می ‌برند و آنجا با بدگویی و سخن چینی بر ضد ما، به خود شیرینی جدیدی می ‌پردازند.

وای بر سخن چینان

نمّام و سخن چین با کار خود سودای شومی در سر دارد ولی نمی‌ داند که کارش چه آتش ‌هایی  در اجتماع بر می ‌افروزد. توجه ندارد که روح صمیمیت را می‌ خشکاند و اعتماد را از بین می ‌برد. کاری که هر عقلی آن را محکوم می ‌کند. امام صادق(علیه ‌السلام) نیز در حدیث معروف عقل و جهل، در معرفی لشگریان عقل و ایمان فرمودند: «وَ صَوْنُ الْحَدِیثِ وَ ضِدَّهُ النَّمِیمَةَ؛ نگهداری گفتار و ضد آن سخن چینی است.» (الکافی، ج1، ص22) در نتیجه سخن چینی سربازی در جبهه جهل و کفر است که دنیا و آخرت فرد نمّام را به آتش می‌ کشد. ابتدا او آتش فتنه را بر افروخت؛ اما در ادامه، آتش گناه به همراه آه و نفرین هاست که دنیایش را تباه می‌ سازد.

سخن چینی از گناهانی است که سخت ترین عذاب‌ ها در آخرت را در پی دارد؛ همچنانکه حضرت محمد(صلی‌ الله‌ علیه ‌و آله) فرمودند: «مَنْ مَشَى فِی نَمِیمَةٍ بَیْنَ اثْنَیْنِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ فِی قَبْرِهِ نَاراً تُحْرِقُهُ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ إِذَا خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ شُجَاعاً تِنِّیناً أَسْوَدَ یَنْهَشُ لَحْمَهُ حَتَّى یَدْخُلَ النَّار؛ کسی که بین دو نفر سخن چینی کند خداوند در قبرش آتشی بر او مسلط می‌کند که تا روز قیامت او را می‌سوزاند و هنگامی که از قبرش خارج می‌شود؛ خدا، اژدهای بی رحم و سیاهی را بر او مسلط می‌ کند تا با دهانش گوشت تن او را بکند تا وارد آتش جهنم شود.» (حر عاملی، وسائل الشیعه، ج12، ص308) این حدیث عقوبت و عذاب بسیار سختی، برای افراد سخن چین بیان کرده است. عذابی اُخروی که از قبر شروع شده و به جهنم ختم می‌شود. به راستی که افتادن در چاه جهالت و کفر نتیجه‌ ای جز این ندارد و باید گفت: «وَیْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ (همزه،1) وای بر هر عیب جوی سخن چین.»

سخن چینان بی اعتبارند

در احادیث زیادی حرام بودن بهشت بر سخن چینان بیان شده مثلاً پیامبر فرمودند: «لَا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ قَتَّاتٌ؛ سخن چین وارد بهشت نمی ‌شود.» یا امام باقر (علیه ‌السلام) فرمودند: «الْجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ عَلَی الْقَتَّاتِینَ الْمَشَّاءِینَ بِالنَّمِیمَة؛ بهشت بر قتّاتین یعنی كسانی كه برای فساد بین مردم گام بر می دارند حرام است.»

امام صادق (علیه ‌السلام) نیز آنان را هم کیش شراب خواران و منافقان ذکر کردند و فرمودند: « أَرْبَعَةٌ لَایَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ الْكَاهِنُ وَ الْمُنَافِقُ وَ مُدْمِنُ الْخَمْرِ وَ الْقَتَّاتُ وَ هُوَ النَّمَّامُ؛ چهار كس از رفتن به بهشت محرومند: پیشگو و منافق و شرب خواران و سخن چینان و آن نمّامی است.» (وسائل الشیعه، ج12، ص 306-309) وقتی این بدکاران، اعتباری نزد خدا ندارند و آنها را به بهشت الهی راه نمی‌ دهند؛ چرا ما آنها را معتبر بدانیم؟ چرا حرف آنها را قبول کنیم؟ نباید اعتماد و محبت افراد بازیچه این اشرار شود.

پس مراقب صفای نوروزی باشید

در این دید و بازدیدها هستند افرادی که مراقب زبان خود نیستند. در گفتارشان از غیبت و دروغ و تهمت و سخن چینی و بدگویی و ده ‌ها گناه زبان، جلوگیری نمی ‌کنند. اینها آفت ‌هایی هستند که ممکن است صفای نوروزی ما را بر هم بزنند، بهار ما را زمستان کنند و جان نو شده ما را به آتش بکشند. باید مراقب این افراد یا آفت ‌ها بود. کسی که سخن دیگران را برای ما بیاورد؛ چه بسا سخن ما را هم جای دیگر نقل کند. باید کاملاً هوشیار باشیم. می‌تواند قربانی بعدی اینان، ما باشیم.

حجة الاسلام معین شرافتی- کارشناس حوزه/  تبیان