چرا ایرانیان در تاریخ، تجمّل‌دوست تصویر شده‌اند؟!

طمّاعی، تجمل دوستی می آورد!

ادوارد پولاک، پزشک اروپایی که در دوره قاجار به ایران آمده است در سفرنامه خود «ایران و ایرانیان» می نویسد «از جمله وسایل شکوه و جلال شرقی که ایرانیان به آن تشخص می گویند غیر از اسب، چادر، قالی، لباس و وسایل زینتی باید گروه نوکران و غلامان، اعم از زن و مرد، پادوها و خواجه ها را نیز محسوب داشت. تعداد آنها در خانه ثروتمندان از تصوری که ما در اروپا از خدمه داریم سخت فراتر می رود. از نوکرها کمتر در امور خانه داری استفاده می شود و فقط آنها را برای تجمل نگاه می دارند». او حتی جدا از خدمتکاران و نوکران، به یک وسیله زینتی دیگر نیز در خانه های ایرانیان اشاره می کند «غلام را در ایران هرگز به کار سخت و شاق یا کشاورزی نمی گمارند بلکه آنها را در خانه های اعیان مانند یکی از وسایل تجملی نگاه می دارند».

پولاک در توصیفی دیگر، از مشاغل و مسئولیت های گوناگون اما کوچک در خانه های اشراف و ثروتمندان یاد می کند که البته هریک متولیانی مشخص داشته اند و به تعبیر وی، تصویری از تجمل پرستی ایرانیان به شمار می آمده است «معمولا قلیان را به زیبایی و تجمل بسیار می آرایند و در منزل های اعیان چند نوکر نگاه می دارند که کارشان منحصرا پاک و تمیز کردن، آوردن و دود کردن قلیان است». او این شیوه زندگی را از یک خوی برگرفته می داند «ایرانی روی هم رفته طماع است، دلش می خواهد پول فراوان بچنگ آورد، بدون اینکه پروا کند که این پول از چه محلی بدست می آید. به همان آسانی هم که پول را بدست آورده باز آن را بباد می دهد تا دستگاه پرتجملی درچیند». با وجودی که بیش تر جهانگردان به تجملات در خانه های ایرانیان اشاره دارند، برخی نیز همچون اولیویه تصریح می کنند که تجمل مورد اشاره شان نه در «اثاث البیت و طعام»، که در حوزه های دیگر نمود می یافته است.

همین تردید در وجود تجمل در خانه را نیز می توان از قلم یک جهانگرد دیگر پاسخ داد؛ آنجا که هانری رونه دالمانی در «سفرنامه از خراسان تا بختیاری» می نویسد «خانه شخص ایرانی هم نمونه ایست از طرز زندگانی و رفتار و کردار او. ایرانی فوق العاده بیمناک است که مبادا نظر همسایگان و دیگران نسبت به آرایش و تجملات خانه او جلب شود. ... معماران جلوخان عمارات را حتی الامکان بطور ساده ای می سازند که جلب توجه عابرین را نکند و در عوض داخل عمارات را مطابق سلیقه و ذوق صاحب خانه زینت و آرایش می دهند».