کتابی تاریخ ساز که مغفول ماند!

اگر به تاریخ به مثابه فرهنگ و تمدن بشری نگاه کنیم، در می یابیم که بسیاری از این فرهنگ و تمدن در گروه به تحریر در آمدن آثار مهم علمی است. از این منظر آثارتاریخی- اسلامی به ما هویتی مستقل ارائه کرده است.

صحیفه سجادیه که کتابی است مهم در اندیشه ورزی شیعه در موضوعات مختلف و آداب و ارائه سبک زندگی صحیح،به عنوان یک کتاب بسیار ارزشمند و پر فایده که تمام تلاش خود را در گفتمان سازی سبک زندگی اسلامی- اخلاقی در جامعه مسلمین،به صورت غیر قابل ملاحظه ای مورد غفلت و فراموشی سپرده شده است. کمتر کسی یافت می شود که از این کتاب به مثابه یک مجموعه گفتمان ساز فرهنگ و تمدن اسلامی نگاه کند. این کتاب در کنار معارف عمیقی که به خواننده منتقل می سازد اما در صدد تمدن سازی بر پایه آموزه هایی است که از طریق دعا به منزله یک رسانه ارزشمند و مهم ایفای نقش می کند و در حقیقت تلاش می کند تا آموزه های خویش را از ای ن طریق به مخاطب خویش القا سازد.

با تمام تلاش‌های که برای شناخت ابعاد مختلف از حیات ائمه معصومین(علیهم السلام)صورت گرفته، ولی هنوز ابعاد مختلفی از حیات اجتماعی، سیاسی،فرهنگی و فکری این بزرگواران موردتوجه قرار نگرفته است. به‌عنوان نمونه، اساساً گفتمان امام سجاد (علیه السلام) در صحیفه مغفول مانده است، صحیفه باید در بازخوانی سیره و تاریخ معصومان (علیهم السلام) و تاریخ تشیع، موردتوجه قرار گیرد. چراکه در صحیفه با گفتمان‌های مختلفی ازجمله، گفتمان سیاسی، اجتماعی، تربیتی ، روان‌شناسی ، حقوقی و فلسفی و...مواجه هستیم که کمتر به برخی از آن‌ها پرداخته می‌شود.

در این خصوص به نظر می‌رسد که برای فهم بیشتر از صحیفه، باید از بازخوانی با رویکردهای سنتی فاصله گرفت و در عوض از روش‌های مدرن برای واکاوی محتوای درونی این اثر گران‌قدر بهره جست.امروزه برای شناخت و تجزیه‌وتحلیل متون از روش‌های نظیر،هرمنوتیک، روش تحلیل گفتمان و...در متون استفاده می‌شود؛ بنابراین باید از این ابزارهای نوین نیز برای شناخت هر چه بیشتر صحیفه سجادیه سود جست.

ترجمه های این کتاب مهم

نگاهی به صحیفه سجادیه، بیانگر این نکته است که  گفتمان غالب در صحیفه بازسازی اجتماعی فرهنگی و اعتقادی است. تصویری که امام در گفتمان غالب خودش ارائه می‌دهد، رفتار دینی جدید و رفتار اجتماعی جدید است. تمام آن نگاه های که بعد از پیامبر (علیهم السلام) مسخ‌شده است و مخصوصاً بعد از روی کار آمدن خاندان اموی، تمام این‌ها را در قالب گفتمان جدید اصلاح و پالایش می‌کند.

امام سجاد(علیه السلام) بسیاری از معارف دینی را در ضمن دعاهای خود بیان کرده است؛ موضوعاتی مثل خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و مباحث عالم غیب، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر و اهل بیت(علیهم السلام)، امامت، فضایل و رذایل اخلاقی، گرامیداشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی، اشارات تاریخی، نعمتهای مختلف خداوند، آداب دعا، تلاوت، ذکر، نماز، عبادت و... . معروف‌ترین دعای صحیفه دعای مکارم الاخلاق است.

ترجمه فرانسوی اثر فریده مهدوی دامغانی که در سال ۱۳۸۱ از سوی انتشارات الهادی چاپ شده است. به گفته مترجم این اولین ترجمه صحیفه سجادیه به زبان فرانسوی است. ترجمه اسپانیولی با عنوان: As-Sahifa al-Kamilah as-Sayyadiiah; Las Súplicas de As-Sayyad ترجمه شده توسط ماریا آمورتی، حجة الاسلام محمد معلمی زاده و نستور پاگانو، مؤسسه امام علی(ع)، بیروت. ترجمه ترکی آذری اثر رسول اسماعیل زاده که از سوی انتشارات الهدی در سال ۲۰۰۳ میلادی در یک جلد منتشر شد.

منابع:
1. دانشنامه اهل بیت
2. پایگاه خبر گذاری مهر

 محمد باعزم - تبیان