لکه سرخ مشتری چیست؟

آخرین خبر/ سیاره مشتری به واسطه لکه سرخ رنگش همواره از شهرت خاصی برخوردار بوده است. گذشته از بزرگی قابل توجهی این سیاره که از این حیث باید آن را بزرگترین سیاره منظومه شمسی به شمار آورد. بسیاری این سؤال را مطرح می کنند که «لکه سرخ رنگ مشتری دقیقا چیست؟»

لکه سرخ رنگ مشتری در واقع یک طوفان در حال چرخش واقع در قسمت جنوبی خط استوای این سیاره است. تماشای این لکه حتی با استفاده از تلسکوپهای زمینی نیز امکان پذیر است. به همین دلیل مشتری و لکه خاص آن در ذهن بسیاری از مردم آشناست اما کمتر کسی درباره علت آن چیزی می داند. اخترشناسان از قرنها پیش درباره اینکه این لکه دقیقا چیست و چرا به وجود آمده نظرات مختلفی داشته اند. رابرت هوک، از فلاسفه علوم طبیعی بریتانیا نخستین شخصی بود که این لکه سرخ رنگ را در سال ۱۶۶۴ بر روی مشتری شناسایی کرد. البته او به اشتباه تصور کرده بود که این لکه در نیمکره شمالی مشتری قرار گرفته است!

اما بررسی های صورت گرفته توسط جیوانی کاسینی که به واسطه مشاهداتش درباره سیاره زحل از شهرت خاصی برخوردار است دارای اعتبار بیشتری بود. او طی سالهای ۱۶۶۵ تا ۱۷۱۳ لکه دائمی را در مشتری و همان محدوده ای که هوک مشاهده کرده بود رصد می کرد. اما نکته جالب این لکه آن است که اخترشناسان رد آن را برای سالهای طولانی از دست دادند. در واقع تا سال ۱۸۳۰ یعنی بیش از یک قرن از مشاهده لکه سرخ رنگ مشتری خبری نبود تا اینکه در این سال لکه مورد نظر به کیفیتی که امروزه دیده می شود دوباره رصد شد. در آن سالها بسیاری این سؤال را مطرح می کردند که آیا این لکه از بین رفته بوده و بار دیگر به وجود آمده است؟

اکنون و به لطف پیشرفتهای خیره کننده ای که در علم نجوم شکل گرفته به روشنی مشخص شده که این لکه متمایز طوفان سهمگینی است که صدها سال است به چرخش خود ادامه می دهد، طوفانی مهیب و البته ترسناک. اینجا و بر روی زمین تندبادهایی که سرعتشان در مرز ۱۱۹ کیلومتر بر ساعت است در طبقه بندی اول جای می گیرند. تندبادهایی که در طبقه بندی چهار قرار می گیرند بیش از ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت سرعت دارند. این بدان معناست که ساختمانها از هم فرومی پاشند. حالا بد نیست بدانید که لکه سرخ رنگ مشتری طوفانی با سرعت ۶۵۰ کیلومتر بر ساعت است!

یک مطالعه ی جدید نشان می‌دهد که بالاترین دمای سیاره که به ۸۰۰ درجه سانتیگراد می‌رسد در ۵۰۰ مایلی بالای لکه سرخ بزرگ قرار دارد. دما در ناحیه قطبی سیاره نیز در مقایسه با سایر قسمت‌ها نسبتا بالاست. از آنجا که لکه سرخ رنگ در عرض‌های پایین‌تر اتمسفر سیاره واقع شده می‌توان دریافت که انتقال انرژی از قسمت داغ داخلی به سمت بالا تا اندازه‌ای با این طوفان قدیمی افزایش پیدا می‌کند. این تحقیق نشان می‌دهد که طوفان لکه سرخ امواج صوتی تولید می‌کند که به سادگی در اتمسفر فشرده شده و مثل یک بلندگوی قدرتمند بسیار بزرگ انرژی و گرما را به سمت بالا منتقل می‌کند.

نکته جالب دیگر مربوط به بزرگی این لکه و آب رفتن آن می باشد. حدود ۲۰۰ سال پیش اخترشناسان به این نتیجه رسیدند که لکه سرخ رنگ مشتری ۴۰ هزار کیلومتر عرض و ۱۴ هزار کیلومتر درازا دارد. از آن زمان به بعد وسعت این لکه کمتر شده به طوریکه کاوشگر ویجر در دهه ۷۰ میلادی عرض آن را ۲۳ هزار کیلومتر نشان داد. تلسکوپ فضایی هابل نیز در سال ۱۹۹۵ عرض این لکه را ۲۱ هزار کیلومتر و بار دیگر در سال ۲۰۰۹ در حدود ۱۸ هزار کیلومتر نشان داد. جالب اینجاست که سال گذشته باز هم هابل عرض این لکه را اندازه گیری کرده و آن را ۱۶ هزار و ۵۰۰ کیلومتر تخمین زد. حالا برای اینکه درک بهتری از بزرگی این لکه داشته باشید کافی است بدانید عرض زمین ۱۲ هزار و ۷۴۲ کیلومتر است. این یعنی لکه سرخ رنگ مشتری هنوز آنقدر بزرگ است که زمین را در خود ببلعد!