رابطه وُسع افراد با انتظار زمینه ساز!

 تربیت مهدوی به عنوان زیربنای سبک زندگی منتظرانه که می تواند مسیر انتظار را هموار کند یکی از مهمترین مولفه هایی است که بی توجهی نسبت به آن آثار سوئی را بر فرد و جامعه منتظر تحمیل می کند. از این رو، در سلسله مطالبی که به همت واحد پژوهش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) تدوین شده است، این نوع خاص و سرنوشت سازِ تربیت و آسیب هایی که پیش پای آن بروز و ظهور می کند را بررسی می کنیم که چهارمین شماره آن از نظرتان می گذرد:

در تربیت مهدوی باید سهل ‏گیری را چون یکی از شاخص ‏ها در نظر گرفت. در سهل‏گیری، باید نخست به حدود وسع فهمی و عملی فرد توجه یافت و آن‏گاه با نظر به این حدود، حرکت وی را تسهیل کرد. امیرالمومنین امام علی(ع) در حدیثی طولانی که در آن از مهدی (عج) یاد کرده است، خطاب به حذیفه فرمودند: "ای حذیفه! با مردم آن‏چه را نمی‏ دانند (نمی‏فهمند) نگو؛ که سرکشی کنند و کفر ورزند. همانا پاره ‏ای از دانش ‏ها سخت و گران‏بار است که اگر کوه ‏ها آن‏ را بر دوش کشند، از بردن آن ناتوانند…".(1)

در این سخن، توجه به وسع فهمی و دانشی افراد، مورد تأکید قرار گرفته و به صراحت اظهار شده که نادیده گرفتن آن، موجب اعراض و بلکه کفرورزی خواهد گردید. به تبع وسع فهمی، وسع عملی و حد طاقت افراد در به دوش کشیدن تکالیف نیز باید مورد توجه قرار گیرد. قابل ذکر است که حتی در یاوران نزدیک مهدی (عج)، برخی وسع و طاقت بیشتری از دیگران نشان می ‏دهند، اما به هر روی، هر کدام متناسب با وسع خویش، عمل می‏کنند. در حدیثی در وصف یاران مهدی (عج) ، این تعبیر نیز آمده است: "در میان آنان، مردانی هستند که شب را نمی‏خسبند و در نمازی که می‏گزارند، چونان زنبور، زمزمه‏ای بر لب دارند. شب را با برپایی نماز، صبح می‏کنند و روز را با فرماندهی سپاه‏شان سپری می‏کنند. راهبان شب و شیران روزند".(2)

سید محمد صدر در شرح این بخش از روایت می ‏گوید که این ظرفیت عظیم، یعنی عبادت در شب و رزم در روز، تنها در برخی از یاران مهدی (عج) وجود دارد. سایرین، تنها به جهاد و رزم واجب روزانه‏ای که به عهده دارند، می‏پردازند و به سبب خستگی، برپایی نماز شب را که مستحب است، ترک می‏کنند؛ زیرا ظرفیت آن‏ها در حدی نیست که بتوانند عبادت و جهاد، هر دو را به دوش بکشند. بنابراین، یاران مهدی (عج) دو دسته‏اند؛ کسانی که به تهجد می‏پردازند و کسانی که به تهجد نمی‏پردازند. هر چند هر دو دسته، در اقدام به جهاد و رزم، مشابه یکدیگرند. همین تقسیم در یاران رسول اکرم‏(ص) نیز وجود داشت. چنان‏که در قرآن به این نکته اشاره شده است:"در حقیقت، پروردگارت می‏داند که تو و گروهی از کسانی که با تواند، نزدیک به دوسوم از شب یا نصف آن یا یک سوم آن را به [نماز] برمی‏خیزید…".(3) یاران پیامبر، هر چند همگی در شجاعت و تحمل آزار قریش، مشابه بودند، اما تنها گروهی از آنان، یعنی مسلمانان قبل از هجرت، به همراه ایشان به تهجد می‏پرداختند.(4)

توجه به وسع افراد در عرصه‏ فهم و عمل، به منزله‏ حفظ حرکت مستمر آنان در طریق تربیت و تحول است. چه ‏بسا رعایت وسع یک فرد ضعیف، موجب شود که وی، به سهم خویش، در راه مهیا شدن برای ظهور مهدی (عج) گام بردارد، اما بی ‏توجهی به وسع فردی متوسط و خوب، وی را از راه به در برد.

پی‏ نوشت‏:

1) عمرو بن سعد عن امیرالمؤمنین (ع) أنه قال یوماً لحذیفه بن الیمان: "یا حذیفه لاتحدث الناس بما لایعلمون فیطغوا و یکفروا، ان من العلم صعباً شدیداً محمله لو حملته الجبال عجزت عن حمله، ان علمنا اهل البیت سینکر و تقتل رواته…". غیبت نعمانی، ص‏۲۰۳٫

2)" ... رجال کأن قلوبهم زبر الحدید، لایشوبها شک فی ذات اللَّه، أشد من الجمر، لو حملوا علی الجبال لأزالوها، لا یقصدون برایه بلده الا أخربوها. کأن علی خیولهم العقبان. یتمسحون بسرج الامام‏علیه السلام یطلبون بذلک البرکه. و یحفون به یقونه بأنفسهم فی الحروب و یکفونه ما یرید. فیهم رجال لاینامون اللیل لهم دوی فی صلاتهم کدوی النحل، یبتون قیاماً علی أطرافهم و یصبحون علی خیولهم، رهبان باللیل لیوث بالنهار"بحارالانوار، ج ۱۳، ص ۱۸۰، به نقل از: تاریخ ما بعدالظهور، صص ۳۴۸-۳۴۹٫

3) "ان ربک یعلم انک تقوم أدنی من ثلثی اللیل و نصفه و ثلثه و طائفه من الذین معک…" مزمل، ۲۰٫

4) تاریخ مابعدالظهور، صص ۳۵۱-۳۵۲٫