پیامی به مستأجرهای بازیگوش!!

«اى بندگان خدا! كجایند كسانى كه عمر دراز كردند...؟ حذر كنید از گناهانى كه شما را به ورطه هلاكت مى اندازد و بترسید از زشتیهایى، كه سبب خشم خدا مى شود، اى خداوندان چشمان بینا و گوشهاى شنوا و تنهاى درست و مال و متاع این جهانى!»

مرگ آگاهی؛ زندگی آگاهی

انسان همچون مسافری است که روزی به این دنیا می آید و روزی کوچ می کند و والاترین انسان ها نزد خداوند نیز روزی باید مرگ را بچشند. امام علی علیه السلام،درکتاب گرانسنگ نهج البلاغه بر لزوم مرگ‌آگاهی تأکید می‌ورزد و انسان‌ها را از طریق شناخت درست حقیقت مرگ به شناخت خود و به‌ تبع آن، به فهم معنای زندگی رهنمون سازد.

به تعبیری، «مرگ» بخشی از زندگی انسان است و هرگونه فهم نادرست از آن، فهم انسان از خویشتن را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ یاد مرگ و توجه مستمر به آن و الهام از سیره و گفتار مرگ باورانی که همواره به یاد خدا هستند، طریقی است که عمل به مقتضای آن انسان را قبل از مواجهه با مرگ، با رفتن به عالم جاودان، آشنا می‌سازد.

دنیا را با آخرت مبادله کنید

یاد مرگ و ترجیح جهان آخرت بر دنیای فانی، یکی از شاخصه های بسیار مهم آموزه های مولای متقیان است، در سخنان ایشان، آمده است: «چون مردمی باشید که بر آنها بانگ زدند و بیدار شدند، و دانستند دنیا خانه جاویدان نیست و آن را با آخرت مبادله کردند. خدای سبحان شما را بیهوده نیافرید» 

در این سخن پیوند ذاتی دنیا با آخرت و تناسب هریک با دیگری بیان، و در پایان بر معناداری زندگی تصریح شده است. 

مرگ به زندگی معنا می بخشد

علی علیه السلام، در جایی دیگر می فرماید: «دنیا آنها را به راه کوری کشاند و دیدگانشان را از نور هدایت بپوشاند؛ در بیراهه سرگردان و در نعمت ها غرق شده اند؛ نعمت ها را خدای خود قرار دادند؛ هم دنیا آنها را به بازی گرفته، هم آنها با دنیا به بازی پرداخته اند و آخرت را فراموش کرده اند. اندکی صبر کن، به زودی تاریکی بر طرف می شود.»

در این سخن حضرت از بی معنایی زندگی به «سرگردانی در بیراهه» تعبیر، و سبب آن را فراموشی آخرت دانسته است و یادآور می شود که با مرگ، تاریکی بر طرف و حقایق روشن می گردد. با چنین فرضی سیر زندگی انسان در دنیا از ظلمت و تاریکی به سوی نور و روشنایی است و این حاکی از معناداری زندگی است. 

زندگی انسان در دنیا ابتر نیست چنانکه حضرت امیر علیه السلام می فرماید: «پس آن کس که جز به حساب خویش پردازد، خود را در تاریکی سرگردان، و در هلاکت افکنده است... پس بدانید بهشت پایان راه پیشتازان و آتش جهنم، سرانجام کسانی است که کوتاهی می کنند» از این رو، غفلت از مرگ سبب حیرت و سرگردانی در ظلمت دنیا است.

تا جان دارید فرصت غنیمت بشمارید

حضرت علی علیه السلام، در نهج البلاغه، به تنهایی وغفلت انسان از مرگ، اشاراتی بلیغ دارد؛ تعبیر آن حضرت در خطبه «غراء»، این است: «اى بندگان خدا، كجایند كسانى كه عمر دراز كردند...؟ حذر كنید از گناهانى كه شما را به ورطه هلاكت مى اندازد و بترسید از زشتیهایى، كه سبب خشم خدا مى شود، اى خداوندان چشمان بینا و گوشهاى شنوا و تنهاى درست و مال و متاع این جهانى. آیا هیچ گریزگاهى، راه نجاتى، پناهگاهى، راه فرارى یا بازگشتى هست پس كى باز خواهید گشت و به كدام سو روى مى نهید. چه چیز شما را این چنین فریفته است. بهره شما از زمین به قدر قامت شماست. در آنجا چهره بر خاك خواهید نهاد. اكنون اى بندگان خدا، تا ریسمان مرگ رهاست و گلویتان را نفشرده است و جان در بدن دارید، فرصت غنیمت شمارید.» 

این خطبه از خطبه هاى عجیب و تکان دهنده است که مى تواند غافلترین افراد را تکان دهد و از خواب غفلت بیدار کند. فصاحتش بى نظیر و بلاغتش بى مانند است و اگر در «نهج البلاغه» جز این خطبه نبود، براى پى بردن به مقام و عظمت على علیه السلام و گرفتن بهترین پند و اندرزها و عالیترین درس اخلاق و خودسازى کافى بود.

سخن آخر؛ استقبال از مرگ

مرگ تا شکل و صورت عدم و نیستی و فنا دارد آدمی از آن وحشت دارد، زیرا آن چیزی که وحشتناک است عدم و نیستی است، ولی همینکه تغییر شکل داد و به صورت انتقال و جابجا شدن درآمد دیگر وحشتناک نیست، بلکه برای مردان خدا که جز در راه حق گام برنداشته اند مرگ قیافه ای جذاب و گیرنده دارد. مردان خدا به استقبال مرگ می روند. هنگامی که آن ضربت محکم فرق علی علیه السلام را می شکافد، بدون ذره ای تزلزل مثل کسی که سالها به دنبال مطلوب و محبوبی هست و ناگاه به وصال آن می رسد، می فرماید: قسم به پروردگار کعبه که رستگار شدم.

منابع:

- نهج البلاغه، خطبه63؛ خطبه 82؛ خطبه 157؛ نامه 31.

- مرتضی مطهری، حکمت‌ها و اندرزها، ج 1، صص 167-162.

- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 6، صفحه 278.

حامد رفیعی - تبیان