در احاديث[۱] اهل بيت عليهم السلام ، حُسن خُلق ، گاه به معناى خوش برخوردى به كار مى رود[۲] و گاه به معناى مكارم اخلاقى كه در همه روابط ميان فردى و عرصه هاى اخلاقى نمود مى يابد .[۳]از اين رو هنگامى كه از حسن خلق پيامبر(ص) ياد مى كنيم ، شايد تصوّر شود كه تنها از گشاده رويى و خوش رويى ايشان سخن مى گوييم ، در حالى كه مقصود ما معناى فراگير آن است .

گشاده رويى ـ بويژه اگر هميشگى باشد و در عرصه هاى دشوار و صحنه هاى تيره و تار زندگى رنگ نبازد ـ خود از بزرگ ترين صفات آدمى است ، امّا گشاده رويى تنها مى تواند بخش كوچكى از حسن خلق پيامبر(ص) را نشان دهد كه خداى متعال آن را بزرگ خوانده است ؛[۴] خلق بزرگى كه حاصل تربيت و ادب قرآنى و الهى است[۵] و از دل دين بزرگ و گسترده اسلام با همه ارزش هاى عالى و والايش بر آمده است .[۶] با توجّه به اين نكته آيا مى توان همه نيكى هاى اخلاقى را در يك صفت به نام گشاده رويى يا خوش رويى خلاصه نمود ؟ آيا ممكن است همه مكارم اخلاقىِ جلوه يافته در روابط اجتماعى و انسانى پيامبر(ص) را كه برخاسته از ارزش هاى عقلى ، فطرى و دينى است ، با يك صفت به نام گشاده رويى يا خوش خويى نماياند ؟!

آيا مى توان كسى كه روح القدس را به تعليم و مراقبت او گماشته اند[۷] و اخلاق نيكوى همه پيامبران را در وجود او تنيده اند و تمام اوصاف فرستادگان الهى را در او سرشته اند[۸] به خوش خلقى ستود و چيزى جز معناى فراگير و گسترده «حُسن خُلق» در همه عرصه هاى آن ، مقصود داشت ؟! و آيا پس از مدح خداوند از پيامبر(ص) با صفت خُلق عظيم ،[۹] واژه ديگرى مى تواند گستردگى و ژرفاى صفات اخلاقى ايشان را برنمايد ؟!

نگاهى گذرا به احاديث باب «عظمت خوش خويى پيامبر(ص)»[۱۰] به ما مى فهماند كه تمام صفات نيكوى سفارش شده در قرآن و اخلاق ويژه مؤمنان ،[۱۱] همه و همه به گونه اعلا و كامل در پيامبر اكرم(ص) وجود داشته و ايشان سرآمد همگان در هر صفت نيكويى بوده اند . از اين رو هر گاه ايشان را به حسن خلق و خوش خويى توصيف مى كنيم ، افزون بر گشاده رويى و خوش خلقى ، به همه صفات نيكو و برجسته ايشان در روابط انسانى نظر داريم و آنچه در پى مى آيد ، جلوه هاى گوناگون اين اخلاق والا و برجسته را گزارش مى كند .