قرآن از منظر امام صادق علیه السلام - ۱

حفظ، آموزش و عمل 
گرچه تلاوت قرآن و حفظ کردن آیات آن ثواب دارد و ارزشمند است، ولی تکلیف مسلمانان در این حد خلاصه نمی شود. حفظ کردن بایدهمراه با عمل باشد و یاد دادن و یادگرفتن به قصد اجرای فرموده های خدای متعال. حضرت صادق(علیه السلام) فرموده است: «الحافظ للقرآن، العامل به، مع السفره الکرام البرره » (۹) 
کسی که حافظ قرآن و عمل کننده به آن باشد، همراه با سفیران والامقام و نیکوکار الهی (فرشتگان مقرب) خواهد بود. 
ضرورت آموختن قرآن نیز در کلام آن حضرت مطرح است. می فرمایند: 
«ینبغی للمؤمن ان لایموت حتی یتعلم القرآن او یکون فی تعلمه » (۱۰) 
سزاوار است که مؤمن نمیرد، تا آن که قرآن را آموخته باشد، یادر حال و مسیر فراگرفتن قرآن باشد. 
با این حال، پای بندی به احکام قرآن و عمل به آن در تعبیر امام صادق(علیه السلام) چنین بیان شده است:«واحذر ان تقع من اقامتک حروفه فی اضاعه حدوده » (۱۱) 
بپرهیز از این که در مسیر اقامه حروف، به اضاعه حدود بیفتی. 
بسیارند آنان که در شکل و ظاهر به قرآن می پردازند و در ورای جلوه های ظاهری قرآنی، عمل به قرآن مطرح نیست. این گونه برخوردتشریفاتی و مراسمی و شکلی با قرآن، در شان کلام الهی و منشورآسمانی نیست. 
ادب و آداب تلاوت 
خواندن قرآن نیز آدابی دارد، هم آداب ظاهری همچون مسواک، وضو،ترتیل، صوت خوش، رو به قبله بودن، حفظ احترام کلام الله و... وهم آداب باطنی و حالت های روحی و توجه قلبی و عنایت به کلام خداو پیداکردن حالت خشوع و تذکر و تاثیر پذیری ازتلاوت، این نکات در کلمات امام صادق(علیه السلام) بسیار بیان شده است. به برخی از این رهنمودها اشاره می شود. امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: 
هرگاه نزد تو قرآن تلاوت می شود، برتولازم است گوش بدهی و سکوت وتوجه داشته باشی: 
«اذا قری ء عندک القرآن وجب علیک الانصات و الاستماع » (۱۲) 
این همان نکته قرآنی است که در آیه ۲۰۴ سوره اعراف آمده است: 
(و اذا قری ء القرآن فاستمعوا له و انصتوا). 
و در سخن دیگری به نقل ازحضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید که: «راه قرآن » را نظیف و پاکیزه کنید. می پرسند: راه قرآن چیست؟ 
می فرمایند: دهان دهان یتان. می پرسند: چگونه؟ می فرمایند: بامسواک. (۱۳) 
در حدیث دیگر، امام صادق(علیه السلام) فرموده است: کسی که قرآن بخواند، ولی قلبش رقت پیدا نکند و در برابر خداوندخاضع نشود و در درون، حالت حزن و خشیت و هراس نیابد، شان وجایگاه والای خدا را سبک شمرده است. بنگر که کتاب پروردگارت راچگونه می خوانی و با منشور لایت خویش چه برخوردی داری و اوامر ونواهی آن را چگونه پاسخ می دهی و حدود و تکالیف آن را چگونه امتثال و فرمان برداری می کنی؟! در آیه های وعد و وعید، درنگ کن،در امثال و مواعظ قرآن اندیشه کن. مبادا اقامه حروف و قرائت ظاهر، تو را در تباه ساختن حدود آن بیندازد!... (۱۴) 
تلاوت با حزن و حالتی اندوهناک که نشان دهنده تاثر روحی قاری از آیات کلام خداست، ادب دیگری از آداب تلاوت است. امام صادق(علیه السلام)فرموده است: «ان القرآن نزل بالحزن فاقروه بالحزن » 
قرآن با (۱۵) حزن نازل شده است، شما هم، آن را حزین قرائت کنید. 
جوانان و قرآن 
موج مقدس و فراگیر قرآنی که در کشورمان وجود دارد و این همه نوجوانان و جوانان را در جلسات ترتیل و قرائت و مسابقات حفظوخواندن و مفاهیم آیات، برگرد محور نورانی قرآن جذب کرده است،قابل ستایش و مایه شکر و سپاس است. انس با قرآن، دلهای جوانان را روشن و زندگیهاشان را با صفا می کند و عامل جذب آنان به پاکی و راه خدا می شود. 
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: هرجوان مومنی که قرآن بخواند، قرآن باگوشت و خون او در می آمیزد و خداوند او را با فرشتگان بزرگوارهمراه می سازد و قرآن روز قیامت نگهدارنده او (از دوزخ) خواهدبود: 
«من قرئی القرآن و هو شاب مؤمن، اختلط القرآن بلحمه و دمه، وجعله الله مع السفره الکرام البرره و کان القرآن حجیزا عنه یوم القیامه.» (۱۶) 
بخصوص، خانه هایی که نوای خوش قرآن از حنجره های داوودی از آن هابه گوش می رسد و صبح و شام، جوانان صاحبدل و روشن ضمیر، همدم کتاب خدایی اند و لحظات خویش را با انس با قرآن سپری می کنند،مشمول رحمت خدا و هدایت قرآنی می شوند. این گونه خانه های نورانی از تلاوت، در آسمانها تابان و فروزان است. امام صادق(علیه السلام)می فرمایند: 
خانه ای که یک فرد مسلمان در آن قرآن تلاوت می کند، برای اهل آسمان نورانی دیده می شود، همچنان که مردم دنیا در آسمان ستاره درخشان را می بینند. (۱۷) 
نکته های دیگر 
​همچنان که یاد شد، در دریای کلمات حضرت صادق(علیه السلام) گهرهای فراوانی وجود دارد که در باره قرآن کریم است. نقل آن ها به طول می انجامد. عصاره و خلاصه ای از آن مضامین را که در برخی روایات دیگر آمده است، تقدیم می کنیم. 
امام صادق(علیه السلام)، قرآن را دارای آیات ناسخ و منسوخ و محکم ومتشابه می داند و بهره گیری از قرآن را برای کسانی روا می شمرد که به این نکات توجه داشته باشند و گرنه گمراه می شوند و گمراه می کنند. وی برای فراگیری هر حرف از قرآن، پاداش ده حسنه بیان می کند و می فرمایند: قرآنی که خوانده نمی شود و غبار بر آن می نشیند، روز قیامت به درگاه خدا شکایت می کند. تلاوت راستین راآن می داند که قرآن خوانان، وقتی به آیات بهشت و جهنم می رسند،می ایستند و تامل می کنند. 
اهل بیت علیهم السلام را وارثان کتاب خدا و برگزیدگان خلق می شمرد و از این خاندان به عنوان وجه الله،آیات، بینات و حدودالله یاد می کند و ولایت ائمه را قطب و محورقرآن و همه کتب آسمانی معرفی می کند و قرآن را «ثقل اکبر»می نامد و آن را چراغ هدایت و فروغ تاریکی و حیات بخش قلب بیناو گشاینده چشم و دل می شمارد. 
از دیدگاه آن حضرت، قرآن «معیار» و ملاک درستی و حقانیت هر حرف و حدیث است و می فرمایند: هر چه که از ما برای شمانقل می شود، در صورتی که مخالف با قرآن باشد ما نگفته ایم و شما نپذیرید. او اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را خزانه داران علم الهی و بازگوکنندکان وحی خدا می داند و از تفسیر به رای نهی می کند و از آن قاری که که به خاطر خود نمایی یا کسب درآمد، به قرائت می پردازد، نکوهش می کند. 
پایان بخش نوشته را حدیثی از آن حضرت درباره فضیلت سوره فجر ودعوت به خواندن آن در نمازها تقدیم امت شهید پرور و فجرآفرینان می شود. امام صادق(علیه السلام) می فرمودند: 
«اقروا سوره الفجر فی فرائضکم و نوافلکم، فانها سوره الحسین بن علی من قراءها کان مع الحسین فی درجته من الجنه »سوره فجر (۱۸) را در نمازهای واجب و مستحب خود بخوانید، چرا که آن، سوره حسین بن علی(علیه السلام) است. هرکس آن را بخواند، در بهشت همراه حسین(علیه السلام) و در رتبه و درجه او خواهد بود. 
«والفجر» که سوگند خدای ازلی است روشنگر حقی است که با آل علی است این سوره به گفته امام صادق(علیه السلام) مشهور به سوره حسین بن علی(علیه السلام) است. 
امید است که در سایه رهنمودهای حضرت صادق(علیه السلام)، با چشمه وحی الهی آشناتر شویم و «قرآنی » بیندیشیم و «قرآنی » زندگی کنیم. 

منبع: پایگاه حوزه
----------------------------------------
پي نوشت :
۹.الحیاه، ج ۲، ص ص ۱۵۲. 
۱۰.همان، ص ۱۵۵. 
۱۱.بحارالانوار، ج ۸۲، ص ۴۳. 
۱۲.وسائل الشیعه، ج ۴، ص ۸۶۱. 
۱۳.الحیاه، ج ۲، ص ۱۵۸. 
۱۴.بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۲۰۷. 
۱۵.وسائل الشیعه، ج ۴، ص ۸۵۷. 
۱۶.الحیاه، ج ۲، ص ۱۶۴. 
۱۷.کافی، ج ۲، ص ۶۱۰. 
۱۸.تفسیر برهان، ج ۴، ص ۴۵۷; مجمع البیان، ج، ۵، ص ۴۸۱