صفات قاری قرآن از نظر امام صادق (ع) چیست؟

از آن جایی که قرآن کتاب آسمانی و از جانب پروردگار عالم برای هدایت عالمیان فرستاده شده برای استفاده و بهره برداری بیشتر از آن از جانب معصومین و اؤلیاء الله راهنمائی هایی صورت گرفته که ما به مقتضای سؤال به چند روایت از امام صادق (ع) بسنده می نماییم.

1- ولایت اهل بیت:

ولایت، محبت و دوستی اهل بیت در همه عبادات شرط اصلی و اساسی قبولی و پذیرش اعمال از جمله قرائت قرآن است ، طبرسى (ره) از حضرت صادق (ع) نقل کرده که، اهل علم ما هستیم و جاهلان دشمنان ما، و اولوا الالباب شیعیان ما؛ چون علم بى‏ ولایت و دوستى اهل بیت و تلاوت نفعی نمی رساند اگر چه نیکو بخواند[1].

از حسین بن ابى العلا روایت است که امام صادق (ع) فرمود:... چنان چه قارى از شیعیان باشد خداوند او را بدون دغدغه حساب به بهشت می برد، و شفاعتش در باره دوستان از خاندان خود و برادران مؤمنش پذیرفته گردد[2].

2- صحیح خواندن قرآن

. قال اللَّه تعالى: کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ[3] .

امام جعفر صادق (ع) در باره این آیه کریمه فرمود: مراد این است که آیات آن را صحیح مى‏خوانند و مراعات وقف و وصل و سایر آداب قراءت را مى‏نمایند. و در معانى آن دقّت مى‏کنند و به احکام آن عمل مى‏کنند. و به وعده‏هاى آن امیدوارند و از وعیدهاى آن مى‏ترسند. از قصّه‏هاى آن عبرت مى‏گیرند. و به آن چه امر شده در آن مى‏پذیرند و از آنچه نهى شده در آن باز مى‏ایستند. و به خدا قسم مراد حفظ آیات آن و درس حروف آن نیست و خواندن سوره‏هاى آن و درس ده قسمت و پنج قسمت آن منظور نیست، حروف آن را حفظ مى‏کنند و حدود آن را ضایع مى‏کنند. و جز این نیست که مراد تدبّر در آیات آن است و عمل کردن به احکام آن. خداوند مى‏فرماید: کتابى به سوى تو نازل کردیم که داراى برکت است تا در آیات آن دقت کنند[4].

3- تأثیر پذیری از قرآن

امام صادق (ع) فرمود: بر قارى قرآن شایسته است که چون به آیه رحمت برسد، بهترین

خواسته خود را مسألت کند و چون به آیه عذاب برسد، از آتش دوزخ و عذاب دنیا و آخرت به خدا پناهنده شود[5].

4- با وضوء و طهارت بودن

در حقیقت قرائت قرآن سخن شنیدن از خداوند است و قاری قرآن در محضر خداوند است[6] بنابر این ادب اقتضاء می کند که قاری با طهارت باشد.

حسن بن ابى الحسین دیلمى در کتابش نقل کرده که حضرت صادق (ع) فرمود: قرائت قرآن بهتر از ذکر است و ذکر بهتر از صدقه است و صدقه بهتر از روزه است و روزه سپر آتش است و فرمود: قارى قرآن به عوض هر حرفى در نمازش در صورتى که در حال ایستاده بخواند صد حسنه دارد و در صورتى که نشسته نماز گزارد و در آن قرآن بخواند پنجاه حسنه بابت هر حرفى مى‏برد و در غیر نماز اگر با طهارت باشد بابت هر حرفى بیست و پنج حسنه مى‏برد و اگر بدون طهارت باشد ده حسنه مى‏برد منظور من از حرف این نیست که بگویم «الم» یک حرف است بلکه براى قارى قرآن براى هر حرف یعنى بابت «الف» ده حسنه و بابت حرف «لام» ده حسنه و بابت حرف «میم» ده حسنه و عوض حرف راء ده حسنه مى‏برد[7].

5- اهل صداقت و راستی باشد نه تملق و چاپلوسی

از حضرت صادق (ع) نقل شده که پیامبر خدا (ص) ‏فرمود: "مواره این امت زیر حمایت و لطف‏

خدایند مادامى که قاریانشان نزد فرمانروایان چاپلوسى نکردند و عالمانشان با تبه کاران سازش نکنند، که خوبانشان، به بدان متمایل نشوند، و هر گاه چنین باشند، خداوند لطف خود را از آنان سلب مى‏کند، بعد ستمگران بر آنها مسلّط مى‏گردند، و بدترین ستم را بر آنها روا مى‏دارند پس از آن، بی چارگى و تهى دستى را بر ایشان مقرّر مى‏کند. هر گاه قارى قرآنى را دیدى که به دربار شاه پناه مى‏برد، بدان که او دزد است، و مبادا فریب بخورى! او مى‏گوید: قصدش رفع ظلم و دفاع از مظلوم است، و این خود فریب شیطان است که از آن دامى ساخته و خواندن قرآن را نردبانى براى هدف شوم خود قرار داده است[8].                       

6- خضوع و خشوع دربرابر قرآن

امام صادق (ع) مى‏فرماید که: هر که تلاوت قرآن کند و تلاوت او مقارن خضوع و خشوع نباشد و از تلاوت قرآن او را رقّتى حاصل نشود و ترس الاهى در دل او بهم نرسد، پس حقیقتا که مرتبه و منزلت قرآن را، این قارى،سهل گرفته است و مرتبه صاحب قرآن را حقیر شمرده است ، چنین قارى حتما زیان کار و اهل نقصان روزگار است، زیانى بیّن و واضح.

هم چنین مى‏فرماید: قارى قرآن در رسیدن به ثواب تلاوت قرآن و رسیدن به فواید آن، محتاج به سه چیز است: یکى: دل خاشع، و دوم: بدن فارغ از شغل ها، سوم:جاى خالى، و هر کدام از این سه خصلت، منشأ فایده‏اى است عظیم، و خشوع، سبب گریختن شیطان است.

قال اللَّه تعالى: فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ[9].

چنان که حضرت بارى تعالى در مقام تعلیم آداب قرائت، فرموده است: هر گاه که تلاوت قرآن مى‏کنى، استعاذه کن و پناه ببر به خداوند متعال، از شیطان رجیم و محروم از رحمت الاهى[10].

7. برای کسب و سود جویی نباشد

امام صادق (ع) فرمود: پس بر شما باد به ملازمت قرآن، سپس فرمود: برخى از مردمند که قرآن می خوانند که گفته شود: فلان کس قارى قرآن است، و برخى قرآن می خوانند براى (سودجوئى) و بدست آوردن دنیا و خیرى در این ها نیست و برخى هستند که قرآن می خوانند تا از آن در نمازشان و در شب و روزشان منتفع شوند[11].

8- عمل کردن به قرآن

طبیعی است همان طور که انتظار می رود قاری قرآن باید عملش به قرآن از دیگران بیشتر باشد و در صورت عمل نکردن و آلوده شدن در لجن زار گناه عقوبت او سخت تر خواهد بود.

حضرت صادق (ع) از پدران بزرگوارش روایت کرده و فرمود: حضرت رسول اکرم (ص) فرمود: در روز قیامت دوزخ با سه طایفه گفتگو مى‏کند، امیر، قارى، ثروتمند، به امیر مى‏گوید: اى کسى که خدا به او فرمانروایى بخشید و عدالت نورزید او را مى‏بلعد چنان که مرغ دانه کنجد را مى‏بلعد، و به قارى مى‏گوید: اى کسى که پیش مردم خود را آراسته نشان داده و با انجام گناهان با خدا مبارزه کرده است، او را [نیز] مى‏بلعد و به ثروتمند مى‏گوید: اى آن که خدا به او دنیاى زیاد و فراوانى از روى لطف عطا کرده و [مؤمن فقیر یا] حقیرى از او قرض خواسته و او جز بخل کردن را نخواسته است، او را [هم‏] مى‏بلعد[12].

9- اخلاص در قرائت

یکی از شرایط مهم صحت و قبولی عبادات اخلاص و نیت پاک است هم چنین قاری در قرات قرآن باید با خلوص نیت قرآن را تلاوت کند اما اگر قرآن تلاوت کند تا دیگران خوششان بیاید یا تمرین صوت و ...باشد این نه تنها ارزشی ندارد بلکه جز وزر و وبال چیزی برای او در پی نخواهد داشت.

امام صادق (ع) فرمود: شما را به قرآن سفارش مى‏کنم. قرآن را بیاموزید، گروهى از مردم قرآن مى‏آموزند تا بگویند فلانى قارى قرآن است و عده‏اى قرآن مى‏آموزند و مقصود او صدا است تا آن که بگویند فلانى صداى خوشى دارد در این گروه ها خیرى نیست و عده‏اى قرآن مى‏آموزند تا در شب و روز با قرآن باشند و در این اندیشه نیستند که کسى بداند و یا نداند[13].