آیا استفاده از لقب «ولی امر مسلمین» برای رهبران جامعه اسلامی صحیح است؟

پیش از پاسخ، دانستن این نکته لازم است که در نظام سیاسى اسلام و رابطه متقابل میان مردم و رهبر جامعه این گونه نیست که در روایات کاربرد مطلق عناوین و القاب نهى شده باشد، بلکه با دو نوع القاب و عناوین روبرو هستیم؛ نوع اول، عناوین و القابى هستند که مورد تأیید و برگرفته از آموزه هاى دینى است و در سیره بزرگان دین نیز متداول است، و نوع دوم، عناوینى هستند که به خاطر تأثیرات و پیامدهاى منفى آن بر فرد و اجتماع، و یا اختصاص به معصومین (ع) [1] به شدّت از کاربرد آن نهى شده است.

الفاظى از قبیل «عُظمى»، نیز براى مراجع تقلید در «آیت الله العظمى» استعمال مى ‏شود و آن نشان دهنده نوعی احترام معنوى به عالِم است که در سنّت اسلامى بر آن تأکید شده است. [2] در روایتى از امام على (ع) آمده است: «کسى که عالِمى را احترام کند، پروردگار خود را احترام کرده است». [3]

همچنین عنوان «ولىّ امر مسلمین»، داراى پشتوانه دینى و برگرفته از قرآن کریم و احادیث ائمه معصومین (ع) است؛ زیرا ولایت بر اموال و نفوس مردم از شئون ربوبیّت الاهى است و تنها با نصب و اذن خداى متعال، مشروعیّت مى ‏یابد و چنان که معتقدیم این قدرت قانونى به پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) یکى بعد از دیگرى داده شده است؛ [4] همان طور که در قرآن کریم می خوانیم: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم‏»، [5]   و کلمه «اولى الامر» به معناى صاحبان نظر و رأى بر جامعه بشری است که از جانب پروردگار تعیین شده‏اند. [6] و مقصود از آن، افرادى از امّت اند که در گفتار و کردارشان معصوم اند، و اطاعتشان واجب است، به همان معنایى که اطاعت خدا و رسولش واجب است. [7] ولی در زمان غیبت حضرت حجت بن الحسن العسکری (ع)، بر اساس ادله عقلى متعدد و روایات زیادى که از امامان معصوم (ع) وارد شده، فقیه جامع‏الشرایط عهده‏ دار منصب ولایت و رهبرى جامعه اسلامى بوده و از طرف امام زمان (عج) به صورت عام منصوب است، [8] و چون ولیّ فقیه، منصوب از طرف امام معصوم (ع) در زمان غیبت است، در حقیقت اطاعت از او، اطاعت از اولی الامر (امامان معصوم) محسوب می شود.

نتیجه: لقب «ولىّ امر مسلمین»، یکى از القاب واقعى براى مجتهد جامع‏ الشرایطى است که در زمان غیبت امام معصوم (ع) براى رهبرى و اداره امور سیاسى، اقتصادى، اجتماعى در جامعه، از سوى امامان معصوم (ع) منصوب گردیده، و چنین نیست که لقب ولایت و جانشینى از امامان معصوم (ع) را خود ولى‏ فقیه براى خود برگزیده باشد.