آیا می‌توان سیارک‌ها را از مسیرشان منحرف کرد؟

آنا/ آژانس فضایی اروپا و ناسا فضاپیمای کوچکی را به فضا می‌فرستند تا ببینند اگر سیارکی در مسیر حرکت خود به کره زمین برخورد کند، چه اتفاقی رخ می‌دهد.

به نقل از BBC، سیارک‌ها، توده‌های بزرگ صخره و فلز، با شکل کروی یا نامنظم هستند که در فضا پراکنده‌اند. اصابت سیارک‌ها به کره زمین می‌تواند فاجعه بار باشد: یک سیارک کوچک در اثر برخورد با زمین باعث ویرانی یک شهر می‌شود و برخورد سیارک بزرگ با زمین ممکن است تمامی سیاره ما را به ورطه نابودی بکشاند.

دانشمندان و اخترشناسان سیاره‌ای نسبت به این تهدیدها آگاهند. البته سیاره‌شناسان می‌گویند احتمال برخورد یکی از این سیارک‌ها با زمین در آینده نزدیک بسیار کم است. در واقع یک برخورد شدید ممکن است هر ۱۰ هزار سال یک بار رخ بدهد. با این وجود تهدیدی است که وجود دارد و باید آن را جدی گرفت.

پاتریک میشل، سیاره‌شناس از رصدخانه «کوت دازور» در جنوب فرانسه، در این باره بیشتر توضیح می‌دهد: «یک سیارک، مثل سنگ ریزه کوچکی است که در فرایند شکل‌گیری سیارات بر جای مانده است. برخی از آنها ممکن است خطرناک باشند، چون در مدار بین مریخ و مشتری هستند. به این ناحیه “کمربند سیارک‌ها” می‌گوییم. مسیر برخی از این سیارک‌ها با مسیر حرکت زمین تلاقی می‌کند که در این صورت تهدید جدی برای ما به شمار می‌آیند. البته احتمال اصابت خیلی ضعیف است، درست مثل برنده شدن در بلیط بخت آزمایی اما کسانی هم هستند که برنده می‌شوند».

آژانس‌های فضایی و مراکز تحقیقات فضایی در سراسر جهان برای مقابله با این تهدید دست به کار شده‌اند. مثلا ژاپن و امریکا اخیرا هر یک، کاوشگری را برای بررسی و نمونه‌برداری از سیارک‌ها به فضا فرستاده‌اند.

پروژه «آیدا» طرح مشترک ناسا و آژانس فضایی اروپا، جسورانه‌تر از روزتا

سازمان فضایی ملی ایالات متحده آمریکا، ناسا و آژانس فضایی اروپا در ماموریتی مشترکی که «آیدا» نام دارد، قصد دارند حقایق جدیدی را در این باره کشف کنند. دانشمندان و مهندسان دو سازمان فضایی می‌خواهند بدانند چگونه می‌توان سیارکی را که احتمال دارد به زمین برخورد کند، از مسیر حرکت خود منحرف کرد.

یان کارنلی، از آژانس فضایی اروپا، می‌گوید: «به نظرم پروژه فضایی آیدا جسورانه‌ترین ماموریت فضایی پس از روزتا است. در این ماموریت از روش موسوم به برخوردکننده جنبشی استفاده می‌کنیم و تلاشمان این است که سیارک را از مسیر حرکتش منحرف کنیم. هدف اصلی همکاری بین ناسا و آژانس فضایی اروپا هم همین است».

برنامه آژانس فضایی اروپا در این طرح مشترک، «ماموریت برخورد به سیارک» (Asteroid Impact Mission یا ایم) نام دارد. این آژانس قرار است در اکتبر سال ۲۰۲۰ میلادی فضاپیمای «ایم» را به مجموعه سیارک‌هایی که «دیدیموس» (Didymos) نام دارند، بفرستد. این مجموعه شامل یک سیارک عظیم و سیارک کوچکی است که مثل قمر در مدار آن می‌چرخد.

شش ماه بعد، فضاپیمای رباتیک ناسا موسوم به «دارت» به سیارک قمر «دیدیموس» برخورد خواهد کرد و همزمان، کاوشگر ایم تمام اتفاقات را ثبت می‌کند.

یان کارنلی، از آژانس فضایی اروپا که مسئول طرح ایم نیز هست، می‌گوید: «اصابت فضاپیما به سیارک خرد، دیدنی و جذاب خواهد بود. «دارت» با سرعت شش کیلومتر در ثانیه به قمر دیدموس برخورد می‌کند و فضاپیمای ایم هم از فاصله 100 کیلومتری وقایع را ثبت می‌کند. دارت پس از اصابت به سیارک قمر، سرعت حرکت آن را به اندازه نیم میلی‌متر در ثانیه تغییر می‌دهد. این تغییر بسیار جزئی است. اما باعث می‌شود که طی۱۱ساعت، سرعت گردش سیارک کوچک به دور سیارک عظیم، ۱۰ دقیقه تغییر کند و ما می‌توانیم این تغییر را به دقت اندازه بگیریم».

البته قبل از آن چیزهای زیادی باید بررسی شود زیرا تنها چیزی که دانشمندان در حال حاضر می‌دانند این است که قمر سیارک دیدیموس در مدر سیارک بزرگ‌‌تر می‌چرخد.

شبیه‌سازی، عکسبرداری از لحظه اصابت فضاپیما به سیارک

در مرکز تکنولوژی و تحقیقات فضایی آژانس فضایی اروپا در هلند، مهندسان مشغول شبیه‌سازی صحنه برخورد فضاپیمای ایم به سیارک هستند.

ایرن هوئرتاس، از بخش هدایت ناوبری و مهندس کنترل این مرکز، می‌گوید: «ایده‌ای داریم از این که این سیارک‌ها شبیه چه هستند و مشاهداتمان هم این ایده را کمابیش تائید می‌کند. در نتیجه کاملا مطمئن نیستیم و تا وقتی که فضاپیمایی به سیارک‌ها نفرستیم از هیچ چیز مطمئن نخواهیم شد».

مهندسان اروپایی با دوربین فضاپیما خواهند توانست هر اتفاقی را که حین برخورد با سیارک رخ بدهد، مشاهده کنند.

ایرن هوئرتاس در این باره می‌گوید: «می‌توانیم از صحنه‌های مختلف از سیارک‌های تاریک، سیارک‌های روشن‌تر که اجرام آسمانی صخره‌ای شکل هستند، یا سیارک‌هایی که سطح منظم‌تری دارند، عکسبرداری کنیم. ممکن است سیارک اصلی روشن باشد و سیارک قمر تاریک. پس از اصابت دارت به سیارک کوچک، فضاپیمای ایم به عکسبرداری ادامه خواهد داد. در نتیجه خواهیم دید که سیارک قبل، بعد از برخورد چه وضعیتی دارد و چگونه مدار حرکتش به دور سیارک اصلی تغییر خواهد کرد و این برخورد تا چه اندازه قمر سیارک قمر را جابه‌جا می‌کند».

خطر برخورد احتمالی سیارک‌های دیدیموس با زمین

علت انتخاب مجموعه سیارک‌های «دیدیموس» برای این ماموریت فضایی، این است که این دو سیارک نزدیکی زمین می‌آیند، البته سیاره ما را تهدید نمی‌کنند اما همانطور که یان کارنل می‌گوید برخورد اشیائی در حد و اندازه قمر سیارک دیدیموس با زمین می‌تواند، خطری جدی باشد.

وی می‌افزاید: «سیارک قمر دیدیموس، ۱۶۳ متر قطر دارد و این اندازه خیلی جالب است چون نماینده نوعی از سیارک‌هاست که اگر با زمین برخورد کنند، مستقل از این که به کجا برخورد کرده باشند باعث مرگ و میر خواهند شد. اگر به وسط اقیانوس بخورد باعث سونامی خواهد شد و اگر به سطح زمین بخورد اثرش به مناطق مسکونی خواهد رسید، بنابراین این نوع سیارک خیلی مهم است».

دانشمندان و سیاره‌شناسان آژانس فضایی اروپا در رصدخانه در جنوب فرانسه بر این نکته تأکید می‌کند که این مأموریت فضایی، آزمایشی حقیقی است. آنها می‌گویند که شبیه‌سازی‌هایی به انجام رسانده‌اند اما واقعا نمی‌دانند که آیا می‌توان مسیر سیارک را تغییر داد یا نه.

پاتریک میشل می‌گوید: «رفتار هر شیء نسبت به برخورد به ساختار درونی‌اش بستگی دارد. رفتار میله‌ای فلزی پس از برخورد کاملا با رفتار جسمی اسفنجی متفاوت است. بنابراین با کمک فضاپیمای ایم به دقت خواهیم دانست که شیء مورد نظر از چه چیزی ساخته شده است و درستی حدسمان را می‌توانیم با شبیه‌سازی دیجیتال برخورد بسنجیم و نتایجی را که از برخورد به دست آورده‌ایم بهتر تعبیر کنیم».

امید این است که این آزمایش، مأموریت‌های متعدد فضایی برای تغییر مسیر سیارک به دنبال داشته باشد تا بتوان روشی را که آزمایش شده تکمیل کرد و هنگام تهدید جدی آماده بود.

پاتریک میشل می‌گوید: «سیارک خطری جدی است حتی اگر این خطر مربوط به آینده نزدیک هم نباشد تنها نوع خطری است که می‌توانیم پیش‌بینی کنیم و برای مقابله با آن کاری کنیم».