عملياتهاي دفاع مقدس > حماسه‌هویزه

عمليات هويزه كه بن‌بست جنگ منظم زرهي را در پي‌داشت، در درون خود حماسه‌اي هم آفريده و راه‌حلي را براي اين مشكل پرورده بود و آن چيزي جز تداوم راه حماسه‌سازان هويزه نبود. نيروهاي انقلابي به تدريج در قالب سپاه و بسيج سازماندهي شدند. آموزش‌هاي نظامي لازم را ديده و از تجربه هاي تلخ و شيرين جنگ بهره‌برداري كردند. استراتژي جنگ مردمي با تكيه بر ايمان و تعهد نيروهاي داوطلب به بن‌بست كمبود تجهيزات و جنگ منظم زرهي غلبه كرد. نيروهاي سپاهي راه خود را يافته و هر روز با كوله‌باري از تجربه سازمان خود را گسترش داده و در تكوين آن كوشيدند. نخستين تجربه آنها دو ماه بعد با انجام يك عمليات محدود با نام مبارك حضرت مهدي در منطقه سوسنگرد بدست آمد. نيروهاي سپاهي بصورت جداگانه اين عمليات را طراحي و اجرا كردند كه بيش از اين نتايج عادي آن عواقب روحي و رواني‌اش مهم بود. اين باور بوجود آمد كه نيروهاي انقلابي مي‌توانند به بن‌بست سياسي نظامي جنگ پايان داده و با خلاقيت و ابتكار، تجهيزات دشمن مقابله نمايند. آنها دريافتند كه حل معضلات انقلاب تنها با ابزار انقلابي و خارج از روشهاي موسوم امكان‌‌پذير است.
بدين ترتيب مرحله جديدي آغاز گرديد كه طي آن نيروهاي مردمي و سپاه با استفاده از روشها و تاكتيك‌هاي مبتني بر روحيه انقلابي مسئووليت‌ سنگين‌تري را در جبهه‌هاي جنگ برعهده گرفتند. سازمان سپاه گسترش يافت و با وجود امكانات محدود در مقابل مسئوليتش، تجهيزات و سلاحهاي بيشتري دريافت كرد. در اين شيوه كه متاثر از حماسه هويزه شكل گرفته و گسترش يافته بود، نيروهاي دانشگاهي به دليل تحصيلات عالي و توانائيها و استعدادهاي فردي، خلاقيت بيشتري نشان داده و به سرعت مسئوليت‌هاي فرماندهي را در ميان نيروهايي كه قبلاً هيچگونه دانشكده نظامي نديده و تجربه جنگي نداشتند به عهده گرفتند. آنها تجربه نظامي را با همديگر آغاز كردند ولي دانشگاهيان مراحل آن را با سرعت بيشتري طي نمودند كه در اين جريان دريافت سريع تجربه‌ها و آموزش‌ها همراه با روحيه آرمانخواهي اين قشر تأثير زيادي دانست. شهيد علم‌الهدي از نخستين افراد اين گروه بود كه بار مسئووليت را بر دوش گرفت و شهيد شد.
تأثير ديگر حماسه هويزه بر رشد، گسترش و تكامل نيروهاي انقلابي، سازمان سپاه و رابطه آنها با ارتش ج.‌ا. ايران در طول جنگ بود. تجربه ناموفق شركت نيروهاي انقلابي در عمليات هويزه و آفرينش حماسه هويزه توسط اين گروه، نقش آنها را در جنگ آشكار نموده و بستر مناسبي براي رشد آنها فراهم كرد تا جايگاه شايسته خود را پيدا كنند. نيروهاي سپاه به سرعت تجارب لازم را كسب كرده و عمليات‌هاي بزرگي را طراحي و به اجرا گذاشتند، فتح‌المبين، والفجر 8 و كربلاي 5 را آفريدند و يكي از محكمترين خطوط دفاعي معروف جهان را كه در شرق بصره و توسط كارشناسان نظامي شوروي طراحي و ساخته شده بود فرو ريختند.
روابط سپاه و ارتش در جبهه‌هاي جنگ از موضوعاتي است كه از حماسه هويزه و پيامدهاي آن به شدت متأثر بود. در دوره فرماندهي بني‌صدر تجربه تلخ مشاركت نيروهاي سپاه در عمليات هويزه آنها را از همديگر جدا كرده و نيروهاي سپاهي را به طراحي عمليات‌هاي مستقل سوق داد. آنها دريافتند كه تركيب ساده همانند عمليات‌ هويزه پيامدهاي منفي زيادي دارد و درصدد جمع تجهيزات برآمدند تا بي‌نياز از ارتش عمل نمايند. در مراحل بعدي جنگ نيز همكاري آنها نه بصورت تركيب ساده بلكه بيشتر بصورت تقسيم وظائف، عملكرد جداگانه و يا حمايت‌بخشي از ارتش از عمليات نيروهاي سپاه بود.
شكست عمليات هويزه به معناي شكست استراتژي نظامي جنگ منظم و زرهي در آن دوره بود كه خلع سلاح نسبي جناح ليبرال در قدرت سياسي را به همراه داشت. ناكامي اين جناح در هويزه موقعيت آن را در صحنه سياسي كشور متزلزل كرده و بر عدم كفايت فرماندهي عالي جنگ در هدايت جنگ در صحنه سياسي كشور متزلزل كرده و بر عدم كفايت فرماندهي عالي جنگ در هدايت جنگ مهر تائيد نهاد. در مقابل اين موضوع نگرش نيروهاي خط امام تقويت شده و موقعيت نظامي سپاه در محيط‌هاي تصميم‌گيري افزايش يافت.
عمليات هويزه علاوه بر سطوح نظامي و سياسي جبهه‌هاي خودي بر روي وضعيت نظامي دشمن و ارزيابي آن از جبهه‌هاي خودي هم مؤثر بود. شكست ارتش عراق در روز نخست عمليات آسيب‌پذيري گسترده آنها را در مناطق اشغالي آشكار كرد. هر چند آنها توانستند در ضد حمله روز بعد نيروهاي ايراني را به عقب رانده و مناطق روز قبل از مجدداً بدست آوردند ولي ديگر توان پيشروي بيش از آن را نداشتند. نيروهاي منظم دو طرف به يك موازنه رسيده و آن را بطور ضمني قبول كردند. عراقيها به اين نتيجه رسيدند كه ج‌.ا.‌ايران فاقد قابليت و توانايي لازم براي طراحي و انجام عمليات آفندي اساسي است. يكي از فرماندهان عراقي در اين مورد مي‌گويد: «ما تصور مي‌كرديم كه نيروهاي ايراني از انجام عمليات دقيق و برنامه‌ريزي شده در سطحي گسترده ناتوان هستند، لذا بر موضع خود كاملاً اصرار داشتيم... ما اين ذهنيت را از شكست نيروهاي ايراني در مقابل 5/1/1981 (16/10/1359) در هويزه به دست مي‌آوريم.»
در همين حال ارتش عراق نيز ديگر توان لازم براي پيشروي نداشت. آنها با وجود اينكه در اين دوره به لاك دفاعي نرفتند ولي موفق به اقدام چشمگيري نشده و نتوانستند پيروزيهاي اوليه را توسعه دهند. عراق به موازات تلاش‌هاي محدود نظامي درصدد استفاده از امتيازات كسب شده براي شكل دادن يك صلح پيروزمندانه برآمد؛ در عين حال به يك جنگ فرسايشي درازمدت و ادامه اشغال ايران اعلام آمادگي كرد و در عمل نيز به تهيه لوازم آن پرداخت.
بدين ترتيب حماسه هويزه در سه حوزه نيروهاي نظامي‌ج.‌ا. ايران، تركيب قدرت سياسي ايران و استراتژي نظامي عراق موثر بود. بن‌بست جنگ زرهي با تاكيد بر نيروهاي انساني مومن و متعهد شكسته شد. استراتژي جنگ مردمي و انقلابي جايگاه مناسبي يافت و سپاه پاسداران انقلاب اسلامي با جذب نيرو و امكانات بيشتر سازمان رزم خود را گسترش داده و تعهدات بيشتري را در جنگ برعهده گرفت.