بیشتر مردم از این که در چه کشور و چه قاره‌ای زندگی می‌کنند، مطلع هستند. اما چه تفاوتی بین یک کشور و یک قاره وجود دارد؟ قاره معمولا به خشکی بسیار بزرگی گفته می‌شود که توسط اقیانوس‌های مختلف جدا شده باشد. برخی از قاره‌ها نیز با دیگر عوامل جغرافیایی یا اجتماعی تفکیک می‌شوند. تفکیک جغرافیایی ممکن است یک منطقه‌ی کوچکی را تشکیل دهد، اما تفکیک اجتماعی می‌تواند بر اساس فرهنگ مشترک باشد.

قوانینی که موجب تعیین قاره‌ها می‌شوند، ثابت نیستند. در حال حاضر ۷ قاره‌ی مختلف در جهان وجود دارد؛ آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، آفریقا، اروپا، آسیا، جنوبگان و استرالیا. البته برخی معتقدند که آمریکای شمالی و جنوبی، یک قاره محسوب می‌شوند که با این حساب، ۶ قاره در جهان وجود خواهد داشت. گروه دیگری با استنباط به نظریه‌ی «یک قاره‌ی عظیم»، بر این باورند که تنها ۴ قاره روی کره‌ی زمین وجود دارد که عبارتند از: آمریکا، آفرو-اوراسیا، جنوبگان و استرالیا.

با این حال، یک کشور، یک موجودیت سیاسی متفاوت است. در بیشتر موارد، هر کشور دارای مرزهایی مشخص است که در نتیجه‌ی پدیده‌های جغرافیایی مانند رودخانه‌ها، کوهستان‌ها یا حد و حدود فرهنگی تعیین می‌شود. اساس‌نامه‌ها و نیز معاهده‌های مختلف موجب شکل‌گیری مرزهای کشورهای گوناگون می‌شود. طبق آخرین آمار و ارقام، ۲۰۶ کشور مستقل در جهان وجود دارد.

آیا استرالیا یک قاره است؟

استرالیا از سرزمین استرالیا، تاسمانی، سرام، گینه نو، گاهی جزیره‌ی تیمور و جزایر اطراف آن تشکیل شده است. استرالیا با ۷,۶۸۶,۸۵۰ کیلومتر مربع مساحت، کوچکترین قاره‌ی جهان بوده و کم‌جمعیت‌ترین قاره‌ی دنیا نیز محسوب می‌شود. جزایر اطراف استرالیا با «فلات‌قاره» به این قاره متصل شده‌اند که شامل «فلات‌قاره‌ی ساحول» و «تنگه‌ی باس» می‌شود. تقریبا نیمی از فلات‌قاره‌ی استرالیا در عمق ۴۸ متری یا پایین‌تر قرار دارد.

نکته: فلات‌قاره به سطح شیب‌دار ملایم بستر آب‌های کم‌عمق دریاها گفته می‌شود که از انباشت توده‌های شن ساحل ایجاد شده و با شیبی ملایم به سوی اعماق اقیانوس ادامه می‌یابد و به طور معمول تا عمق دویست متری ادامه پیدا می‌کند.

زمین‌شناسی استرالیا

اگر بخواهیم به لحاظ زمین‌شناسی صحبت کنیم، قاره‌ی استرالیا بر روی صفحه‌ی هند-استرالیا واقع شده است. این صفحه‌ی زمین‌ساختی، تقریبا ۹۶ میلیون سال پیش از ابرقاره‌ی گندوانا جدا شد. این صفحه از جنوبگان جدا شده و به سمت شمال حرکت کرد. در حدود ده هزار سال پیش از میلاد مسیح، یعنی هنگام پایان عصر یخبندان پیشین، ذوب شدن یخ‌ها موجب بالا آب سطح آب اقیانوس‌ها شد.

افزایش سطح آب اقیانوس‌ها و دریاها در نهایت به شکل‌گیری تنگه‌ی باس منجر شد که خود موجب جدایی تاسمانی از خشکی اصلی‌اش (استرالیا) شد. تقریبا دو الی چهار هزار سال بعد، وقوع چندین سیل، گینه نو و جزایر آرو را تشکیل داد که اکنون در نواحی شمالی استرالیا واقع شده‌اند. استرالیا تنها قاره‌ی جهان است که خبری از کوهستان‌های آتشفشانی فعال در آن وجود ندارد. با گذشت زمان، صفحه‌ی زمین‌ساختی استرالیا-گینه نو با صفحه‌ی زمین‌ساختی اوراسیا برخورد کرد. این برخورد یا تصادف، موجب شکل‌گیری کوهستان‌های گینه نو و جزایر والاسئا شد.

گوناگونی زیستی استرالیا

حرکت صفحه‌ی زمین‌ساختی هند-استرالیا به سمت شمال موجب خنک شدن هوای جهانی شد. در حالی که آب‌وهوای دیگر قاره‌های دنیا در حال سرد شدن بود، استرالیا به استوا نزدیک می‌شد که همین موضوع موجب خنثی شدن تغییرات جوی در این قاره شد. این ثبات آب‌وهوایی به گیاهان و جانوران مختلف استرالیا اجازه ‌داد تا تحت شرایط زیستی خاصی تکامل یابند. همچنین دورافتادگی استرالیا نیز از ورود دیگر جانداران به این قاره جلوگیری کرد که خود زمینه را برای رشد و نمو گونه‌های موجود در آن، بدون هیچ رقیبی فراهم کرد.

از آنجایی که هیچ‌گونه کوه آتشفشانی و یخچال طبیعی در استرالیا وجود نداشت، خاک این سرزمین سالم بوده و توانست مواد مغذی را به خود جذب کند. میزان باروری و حاصلخیزی بالای خاک استرالیا به گوناگونی گیاهان و نیز تکامل گونه‌های مختلف جانوری آن در کنار هم منجر شد. جزایر والاسئا به قدری به جنگل‌های بارانی جنوب شرقی آسیا نزدیک بودند که برخی از گونه‌های گیاهی این مکان توانستند وارد گینه نو نیز شوند. با این حال، تنگه‌های اقیانوس‌ها بسیار بزرگ بودند که اجازه‌ی مهاجرت پستانداران را نمی‌داد.