آیا رنگ سیارات واقعی هستند؟

بیگ بنگ/ این روزها، دیدن تصاویری که با فضاپیماها از سیارات گرفته شده، برای ما طبیعی هستند. بعضی‌ از تصاویر بسیار رنگارنگ هستند، و بعضی، رنگ‌های کمتری دارند. اما آیا این سیارات، همان شکلی هستند که عکسها نشان می‌دهند؟

جوابی کوتاه به این سوال می‌توان گفت: “بعضی اوقات”. چون بعضی سیارات واقعاً رنگارنگ هستند، بقیه ی آنها با صخره‌ها پوشانده شده‌اند، که به طور تقریبی کاملاً خاکستری‌اند. و اگر شما با تصویری مواجه شوید که سیارات در آنها رنگارنگ به نظر می‌رسند، می توانید کاملاً مطمئن شوید که تصویر دست کاری شده است. معمولاً از این دستکاری، برای آشکار کردن تفاوت‌های ریزی استفاده می‌کنند، که بدون ابزارهای کمکی قادر به تشخیص آنها نیستیم. تمام کسانی که از تلفن‌های هوشمند برای عکس گرفتن استفاده کرده‌اند، احتمالاً به گزینه‌های گوناگونی برای افزودن یا کاستن تنوع رنگ‌ها برخورده‌اند. معمولاً از روش‌های مشابه، برای اصلاح تصاویری استفاده می‌شود که با فضاپیماها گرفته شده‌اند؛ تقریباً همیشه برای افزودن تنوع رنگ‌ها و گاهی نیز برای دقیق‌تر کردن آنها.

ولی دوربین فضاپیما به ندرت می‌تواند رنگ‌ها را همان گونه ببیند که چشم انسان می‌بیند. برای مثال، رنگ‌های آبی، سبز و قرمز، به طور جداگانه در دوربین فضاپیما ثبت شده، و به صورت ۳ تصویر سیاه سفید جداگانه به زمین فرستاده می‌شوند، و سپس برای نمایش، آنها را با هم ترکیب می‌کنند. مطمئناً چگونگی ظاهر شدن رنگ‌ها در تصویر، و درکی که چشمانتان از آن منظره دارد، حداقل کمی تفاوت دارد. علاوه بر این، رنگ‌های یک تصویر، لزوماً با رنگ‌های اصلی منظره همخوانی ندارد، حتی اگر تلاشی برای دستکاری آنها انجام نشده باشد. اصولاً، دوربین فضاپیما در هر قسمتی از طیف نور می‌تواند تصویربرداری کند. وقتی طول موج یکی از پرتوها از محدوده نور مرئی بگذرد، مثلاً در محدوده فرابنفش باشد، باز هم برای نمایش آن مجبوریم از یکی از رنگ‌های قرمز، سبز یا آبی استفاده کنیم. این بدین معناست که عکس حاصل، “رنگ مصنوعی” دارد، که ممکن است مجدداً آن را دستکاری هم کنند.

سیارات غول پیکر

سیاره مشتری، از لکه قرمز بسیار بزرگی برخوردار است، یک سیستم طوفانی بیضی شکل غول پیکر. این لکه، به احتمال زیاد به علت کمرنگ بودن قسمت‌های بالایی ابرها در این محدوده است که از ارتفاعات مختلف مشتری دیده می‌شوند. ابرهای درون لکه، خودشان با آلاینده نامشخص دیگری تغییر رنگ داده‌اند. اجزای احتمالی این آلاینده، یک ترکیب فسفردار، یک ترکیب گوگردی و مولکول‌های آلی پیچیده هستند.

تمایل رنگی سیاره مشتری به رنگ‌های قوی، به نزدیک‌ترین قمرش یعنی آیو، هم سرایت کرده است. در این قمر، فوران‌های آتشفشانی انفجاری مکرر، با انتشار گوگرد و اکسید گوگرد همراه است، همین امر باعث می‌شود این قمر، شبیه پیتزای زرد رنگی شود که زیتون‌های سیاهی در آن پخش شده‌اند. در واقع، این زیتون‌های سیاه تکه‌های گدازه‌ای هستند که تازه‌تر از آنند که لکه زرد رنگی روی آنها قرار گیرد.

از سوی دیگر، نزدیک‌ترین قمر بعد از “آیو” به سیاره مشتری، “اروپا” دارای سطحی یخ زده است. این سطح، بازتابنده بسیار قوی نور است، که باعث می‌شود براق‌تر؛ ولی نه خیلی رنگارنگ‌تر دیده شود. بیشتر تصاویر رنگی گرفته شده از اروپا که ممکن است با آن مواجه شوید، با رنگ‌های مصنوعی و دستکاری شده همراهند.

علی رغم داشتن جو یکسان، سیاره زحل رنگ‌های مات بیشتری از مشتری دارد. تنها رنگ طبیعی ‌زحل، زرد کم رنگ می‌باشد – هر تصویر دیگری از زحل، که ممکن است با رنگ‌های قوی در جایی ببینید، ‌رنگ‌های آن یا رنگ مصنوعی و یا رنگهای دستکاری شده هستند.

اورانوس و نپتون نیز توسط جوّ فوق العاده عمیقی نهفته شده‌اند. اگر با چشم غیر مسلح نگاه کنیم،‌ اورانوس به طور طبیعی سبز، و نپتون آبی است. چون قسمت‌های بالایی ابرهایشان که بر روی عمق زیادی از گاز متان قرار دارند، بخش قرمز نور خورشید را از آن جدا می‌کنند. چنانکه فقط قسمت‌های آبی و سبز نور از آن رد می‌شوند. هر چند، تنوع رنگی زیادی در آنجا وجود ندارد؛ ابرهای بالایی سفید، ‌ولی بقیه ابرها سبز یا آبی هستند.

سیارات صخره ای

سیاره مریخ به “سیاره سرخ” مشهور است. قسمت زیادی از آهن درون خاک و صخره‌های آن به اکسید آهن یا همان زنگ آهن تبدیل شده است. در نتیجه،‌ اگر با چشم غیر مسلح مریخ را در آسمان ببینیم قرمز رنگ است، از مدارهای دور خورشید هم قرمز دیده می‌شود، همچنین در تصاویر گرفته شده از مریخ با مریخ نوردها نیز این سیاره، قرمز دیده می‌شود. بحث اینجاست که آیا رنگ‌ها را به گونه‌ای که واقعاً هستند تصور کنیم یا به گونه‌ای که اگر نورپردازی آن مکان با زمین یکسان بود، ظاهر می‌شدند.

سه نسخۀ عکسی از منظره ای یکسان در مریخ که توسط مریخ نورد کنجکاوی ثبت شده است. سمت چپ: دست نخورده. وسط: به "طوری که چشم انسان در مریخ آن را می بیند" تغییر یافته است. سمت راست: به گونه ای که در صورت یکسان بودن نورپردازی در کره زمین و مریخ دیده می شود. (به تغییر هایی که در رنگ آسمان در 3 تصویر ایجاد شده، دقت کنید.)

سه نسخۀ عکسی از منظره ای یکسان در مریخ که توسط مریخ نورد کنجکاوی ثبت شده است. سمت چپ: دست نخورده. وسط: به “طوری که چشم انسان در مریخ آن را می بیند” تغییر یافته است. سمت راست: به گونه ای که در صورت یکسان بودن نورپردازی در کره زمین و مریخ دیده می شود. (به تغییر هایی که در رنگ آسمان در ۳ تصویر ایجاد شده، دقت کنید.)

سیاره ناهید در توده فوق العاده بزرگی از ابرهای سفید احاطه شده است و تا کنون، تنها ابزارهای فضایی شوروی که بر روی سطح آن فرود آمده‌اند، از آن بازدید کرده‌اند. تنها، نور مایل به قرمز کمرنگی می‌تواند از این توده ابر عبور کند. بنابراین،‌ همه جا نارنجی دیده می‌شود. ولی صخره‌های گدازه‌ای موجود، به رنگ خاکستری تیره هستند.

عطارد دنیایی است عاری از هوا، که از صخره‌های خاکستری تیره کمرنگ، با تمایل کمی به قرمز، تشکیل شده است. سطح این سیاره، تنها ۷ درصد نور خورشیدِ تابیده به خود را بازتاب می‌دهد، که یعنی کمی بیشتر از نور بازتاب شده از سطح یک تکه ذغال. ولی فاصله ی آن تا خورشید، یک سوم فاصله زمین تا خورشید است، جایی که نور خورشید حتی بدون تنظیم نور، باعث درخشان شدن تصویر می‌شود.

البته، برای جداسازی تنوع رنگهایی که در تصاویر چشم‌اندازهای عطارد نهفته شده است، معمولاً از رنگ‌های مصنوعی استفاده می کنند تا تفاوت‌های رنگی طبیعی ریز تصویر واضح‌تر شود و این تفاوت‌ها به طور واضح نمایان شوند. این عمل را “تقلب” در نظر نگیرید. چون باعث بر ملا شدن برخی حقایق درباره دنیایی می‌شود، که اگر مغز و چشم‌هایتان در آنجا پرورش می یافت، می‌توانستید آن را ببینید؛ تا اطلاعات در دسترس را به حداکثر برسانید.