امام حسن علیه السلام در کلام بزرگان

( امام حسن (ع) از دیدگاه روایات )

در روایات بسیاری از شیعه و اهل سنت بیان شده است که حسن ابن علی (ع) شبیه ترین مردم به رسول خدا (ص) و محبوب ترین ایشان بوده است ؛ [به نقل از عبدالله ابن عبدالرحمن ابن زبیر ، زندگانی حسن ابن علی (ع) ، القرشی باقر شریف ، ترجمه فخرالدین حجازی ، ج 1 ص 95 ] چنانچه انس ابن مالک در مورد شمایل ایشان چنین می گوید : « شبیه ترین مردان عصر به رسول خدا (ص) ، حسن ابن علی (ع) است . او گلگون چهره و دارای چشمانی سیاه بود . گونه هایش پهن ، محاسنش انبوه و پر مو و گردنش نقره فام بود . مفصل هایش بزرگ و بین دو کتفش فاصله وجود داشت . قامتش نه بلند بود و نه کوتاه . صورتش چون ماه ، درخشان بود . موهای مجعدش ( پیچیده اش ) را چون رنگ می کرد ، جلوه زیبایی داشت و اندامش متناسب و گندمگون بود . » [ بحار الانوار ، مجلسی محمد باقر ، ج 10 ص 67 ] البته باید گفت امام حسن (ع) نه تنها از نظر چهره بلکه از نظر سیرت ( خلق و خو ) نیز شبیه پیامبر (ص) بود ؛ چنانچه در روایتی آمده است : « حسن (ع) چنان بود که از نظر خلقت و سیرت و سیادت شبیه ترین مردم به رسول خدا (ص) بود . » [ ارشاد ، شیخ مفید ، ج 2 ص 3 ]

امام حسن (ع) نه تنها در این دنیا از افتخارات بزرگی ( چون شباهت همه جانبه به پیامبر اسلام (ص) ) برخوردار است بلکه در آن دنیا نیز مقامات بسیار بالایی را داراست . در این باره نیز روایات متواتر و بسیاری در کتاب های شیعه و مورخین اهل سنت آمده است مانند این حدیث از رسول خدا (ص) که فرمودند : « هرکس خوش دارد به آقای جوانان اهل بهشت بنگرد ، به حسن (ع) بنگرد . » [ البدایه و النهایه ، ابن کثیر ، ج 8 ص 35 ] ابن شهرآشوب بعد از نقل روایتی مشابه این سخن ، حدیث دیگری از پیامبر را ذکر می کند که ایشان فرموده است : « اهل بهشت همگی جوان هستند » [ مناقب ، ابن شهرآشوب ، ج 3 ص 394 ] که این سخن نشان دهنده مقام بسیار بالای امام حسن (ع) در نزد خداوند می باشد .

لازم به ذکر است امام حسن (ع) این مقامات اخروی را بدون هیچ دلیلی و یا به صرف اینکه سبط پیامبر (ص) است به دست نیاوردند بلکه در سیرت و اخلاق نیز مانند پیامبر اکرم (ص) الگوی زمان خویش بودند و از عابدترین مردمان روزگار به شمار می رفتند . چنانچه در ذکر فضایل ایشان گفته اند : « حسن ابن علی (ع) نه تنها به هنگام نماز ( در پیشگاه خدا ) دگرگون می شد بلکه به هنگام وضو نیز مفاصلش به لرزه می افتاد و رنگش به زردی می گرایید . » [ مناقب ، ابن شهر آشوب ، ج 4 ص 14 ] همچنین گروه کثیری از راویان نقل کرده اند که ایشان با پای برهنه ، بیست و پنج بار به زیارت خانه خدا رفته است و مراسم حج به جا آورده است . [ مناقب ، ابن شهر آشوب ، ج 4 ص 14 ]

امام صادق (ع) به نقل از پدرانش درباره عبادت پیشوای دوم می فرماید : « حسن ابن علی (ع) عابدترین ، زاهدترین و برترین مردم زمان خود بود . وی پیاده و چه بسا با پای برهنه ( به زیارت خانه خدا می رفت و ) حج می گذارد و هرگاه به یاد ایستادن برای حساب می افتاد آن چنان شیون می کرد که بیهوش می شد و چون به نماز می ایستاد و خود را در پیشگاه پروردگارش می دید اندامش به لرزه می افتاد و چون بهشت و جهنم را یاد می کرد هم چون مجروح در حال احتضار ، بر خود می پیچید ... و در تمامی حالات به یاد خدا بود . » [ بحار الانوار ، مجلسی محمد باقر ، ج 43 ص 331 ]

امام حسن (ع) علاوه بر زهد و عبادت در صفاتی چون تواضع ، بخشش ، گذشت و ... در زمان خود بی همتا بودند تا جایی که او را کریم اهل بیت (ع) نام نهاده اند که نمونه های بسیاری از سخاوت و بخشش ایشان در تاریخ آمده است . [ صلح امام حسن (ع) ، آل یاسین راضی ، ص 28 / بحار الانوار ، مجلسی ، ج 43 ص 341 / فصول المهمه ، ابن صباغ ، ص 141 / مناقب ، ابن شهر آشوب ، ج 1 صص 341 تا 352 ]