قبرستان شاذان

قبرستان فضل بن شاذان در شهر نیشابور و در جوار آرامگاه فضل قرار گرفته است. این قبرستان و باغ اطرافش سه بخش مجزا دارد.

آرامگاه فضل ابن شاذان، بنایی تمام آجری در روستای فضل در ۵ کیلومتری جنوب شرق نیشابور است. گورستانی اطراف آرامگاه را گرفته است که به احترام صاحب آرامگاه، بهشت فضل نامیده می‌شود. مقبره، گرچه مربوط به دوره تیموریان است و گنبد زیبایی با کاشی‌های آبی دارد، آن‌قدر در طول سال‌ها مورد بازسازی قرار گرفته است که دیگر اثری از قدمت در آن دیده نمی‌شود.

بهشت فضل، در حومه خاوری شهر نیشابور و با فاصله‌ای از شهر قرار گرفته است. بلوار شهدا که از میدان اصلی محله شادیاخ (منطقه گردشگری خیام) منشعب می‌شود، به این مجموعه آرامگاهی- تاریخی می‌رسد.

مجموعه بهشت فضل را می‌توان به ۴ بخش تفکیک کرد:

۱) «گلزار شهدا» در بخش غربی مجموعه.

۲) «باغ آرامگاه فضل بن شاذان نیشابوری» در بخش میانی مجموعه.

۳) «آرامستان» و فضاهای وابسته به آن، در بخش شرقی مجموعه.

۴) «بوستان و گلخانه»، در شمال مجموعه.

سه بخش گلزار شهدا، باغ آرامگاه فضل بن شاذان و آرامستان بهشت فضل دارای ورودی‌های جداگانه‌اند و از ضلع شمالی هر ۳ بخش یادشده به بوستان فضل، راه دسترسی، وجود دارد.

محوطه روباز ویژه همایش‌های عمومی و بنای یادمان سردار وحدت ملی (شهید نورعلی شوشتری)، در ضلع شمالی گلزار شهدا قرار گرفته، این محوطه با بوستان فضل، هم‌جوار است. آرامستان بهشت فضل، با سردر ورودی متمایز و به شکل یک دروازه با ورودی‌های پیاده‌رو و سواره‌رو، دارای سالن برگزاری مراسم، گل‌فروشی، فروشگاه و حجاری است که در محوطه ورودی استقرار یافته‌اند و سپس  یک میدان قرار گرفته که ترددها را به سمت خیابان‌های آرامستان هدایت می‌نماید، قطعه مربوط به درگذشتگان اهالی فرهنگ و هنر، در ضلع شمال غربی آرامستان قرار دارد. در محوطه شرقی بقعه فضل بن شاذان، آرامگاه چند تن از علمای نیشابور از جمله شیخ حبیب‌الله محمدیان نیشابوری، سید احمد موسوی فر، احمدی موسوی نیشابوری و شیخ محمدحسین نجفی قرار دارد.

بقعه آرامگاه فضل بن شاذان نیشابوری، در بخش پیشین (جنوب) باغ مربوطه قرار دارد. ورودی اصلی این باغ، در ضلع جنوبی است. دورتادور ضلع‌های شرقی، غربی و شمالی محوطه باغ را، اتاق‌های مربوط به آرامگاه‌های خاندانی در میان گرفته‌اند. در ضلع شرقی هم‌جوار بقعه فضل بن شاذان، آرامگاه‌های علما، دانشمندان و سرشناسان حوزه علمی دینی قرار دارد. چنانکه پیش از این، گفته شد این مجموعه با کارکردی آرامگاهی-تاریخی-فرهنگی به خاطر هم‌جواری با آرامگاه فضل بن شاذان نیشابوری، «بهشت فضل» نامیده می‌شود و از قدیم در میان نیشابوریان به نام شافضل (شاه فضل) معروف بوده است.

فضل بن شاذان نیشابوری، فقیه و محدث بزرگ و سرشناس شیعی قرن ۳ هجری و از چهره‌های علمی درخشان تشیع و از علمای برجسته کلام و دیگر رشته‌های متنوع علوم اسلامی است. وی افتخار حضور و شاگردی در محضر امام جواد (ع)، امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) را دارد. به گفته نجاشی، فضل از امام جواد (ع) روایت دارد و شیخ طوسی، نام وی را در زمره یاران امام هادی و عسکری (ع) ذکر می‌کند. شمار آثار این عالم بزرگ به ۱۸۰ می‌رسد. علامه حلّی در کتاب رجال، فضل را رییس طایفه علمای شیعه دانسته است. فضل بن شاذان نیشابوری، در سال ۲۶۰ ه.ق در نیشابور درگذشت.

نجاشی در کتاب رجال خود، فضل را با عبارت «ثقه و از بزرگان فقها و متکلمان شیعه» و شیخ طوسی، با عبارت «فقیه و متکلم جلیل‌القدر» یاد می‌کند. مقدس اردبیلی، مؤلف «جامع‌الرواة» درباره او نوشته است: او رییس و بزرگ طایفه ما- شیعیان- است. روایت کرده‌اند فضل بن شاذان، در سفری خدمت امام حسن عسکری شرفیاب شد. هنگام مرخص شدن از خدمت امام، کتابی که خودش نوشته بود از دستش افتاد. امام علیه‌السلام آن را برداشت و ملاحظه کرد و بر او رحمت فرستاد و فرمود: «من بر مردم خراسان غبطه می‌برم که فضل بن شاذان را در میان خود دارند.»

اگر تصمیم گرفتید به آرامگاه فضل ابن شاذان سری بزنید، فراموش نکنید که پس از زیارت، در روستا هم گشت‌وگذاری داشته باشید. روستای فضل روستای دنج و سرسبز و خوش آب و هوایی است با مردمی مهمان‌نواز که غریبه برایشان معنا ندارد و از گردشگران طوری پذیرایی می‌کنند که انگار سال‌های سال است آن‌ها را می‌شناسند.