وب سایت همشهری شش و هفت - محمد باریكانی: با گرم‌تر‌شدن هوا سفر به نقاط كوهستانی و گذران وقت در كنار جویبارها ، آبشارها و رودخانه‌ها در برنامه تابستانه خانواده‌های ایرانی قرار می‌گیرد. حتی برپا كردن چادرهای اقامت شبانه در مناطق كوهستانی و دشت‌ها و ماندن در طبیعت، از جاذبه‌های مهم سفر‌های پایان هفته به خارج از شهرهای بزرگ است.
در شماره گذشته بخشی از روستاهای طالقان را در كنار رشته كوه‌های البرز معرفی كردیم و حالا بخش دوم این روستاگردی به مناطق بالا طالقان اختصاص یافته است كه هم بكر و دست نخورده مانده‌اند و هم جاذبه‌های طبیعی و تاریخی زیادی برای دیدن دارند.اگر به خاطر داشته‌باشید پیش‌تر اشاره كردیم كه این منطقه 80 روستا دارد كه بسیاری از آنها یا در حاشیه رودخانه شاهرود یا در دامنه رشته کوه البرز قرار گرفته‌اند.
طالقان اكنون 126 اثر تاریخی- معنوی و طبیعی ثبت شده در فهرست آثار ملی و 12 روستای هدف گردشگری دارد. اگر تاكنون فرصت نكردید به این روستاهای بكر و زیبا سری بزنید پیشنهاد می‌كنیم اول این گزارش را بخوانید و با چم و خم گشت و گذار در این منطقه كوهستانی آشنا شوید و سپس بار سفر ببندید.
مهران روستایی واقع در منطقه بالا طالقان است. این روستا نزدیك به یك قرن پیش دارای مكتب‌خانه بود و به همین دلیل است كه رقم بی‌سوادی در آن به صفر رسید. ساكنان این روستا نیز در دوره‌های تاریخی به شغل مکتب‌داری و معلمی مشغول شدند. روستای مهران همچنین همسایه دو استان گیلان و مازندران در طالقان است. شكل‌گیری این روستا را با استناد به كتاب تاریخ طبرستان و رویان مدیون حکومت‌های سادات - علویان در آمل دانسته‌اند.
سلسله سادات علویان 800 سال در طبرستان، رویان و آمل در قلب رشته كوه‌های البرز حكومت كرد. مسیر تردد سادات علویان از آمل به الموت در قزوین آن طور كه در متون تاریخی آمده از روستاهای طالقان بود. سپاهیان علویان نیز از همین مسیر به سمت سیاهكل می‌رفتند. سپاهیان علویان خانواده‌شان را نیز در روستاهای خوش آب و هوای مسیر ترددشان كه برفگیر و مملو از مه نبود اسكان می‌دادند.
سپاهیان سلسله علویان، روستای مهران را برای اسكان خانواده‌شان در كنار بومی‌ها انتخاب كردند و بدین ترتیب مهران وسعت بیشتری یافت. روستای مهران زادگاه درویش عبدالمجید مهرانی خطاط و شاعر و عارف ایرانی است كه متخلص به مجید بود. درویش عبدالمجید مشهورترین خوشنویس خط شکسته نستعلیق در تاریخ خوشنویسی ایران است كه در خط شكسته با میرعماد در نستعلیق برابری می‌كرد.
مقبره درویش عبدالمجید مهرانی در همین روستا واقع است. علی بابا مهرانی شاعر دوره زندیه، عبدالله خان از رجال سیاسی دوره ناصرالدین شاه و آیت الله شیخ محسن مهرانی از روحانیون مشروطه‌خواه قاجار نیز از همین روستا سر برآورده‌اند. روستای مهران همچنین دارای چشمه‌های زلال و متعدد، باغ‌های وسیع و دشت‌های سرسبز است. همچنین صخره‌های سنگی این روستا نیز مكان خوبی برای علاقه‌مندان به ورزش سنگ‌نوردی است.
وشته به معنای مكان خوب و نیكو است. این روستا از دوره سلجوقی به این سو دارای آثار معماری است. روستای وشته همچنین دارای یك امامزاده و بقعه تاریخی به نام بقعه پیر وشته است. مقبره پیر وشته یا پیر نمیر در روستای وشته از آثار معماری دوره اسلامی مربوط به قرن هفتم و هشتم هجری قمری است. این برج مقبره دارای تزئینات کاشی فیروزه‌ای و یك محراب گچبری است. بقعه امامزاده یوسف (ع) كه از فرزندان امام موسی کاظم (ع) است نیز در همین روستا واقع شده است.
بنای بقعه امامزاده در منطقه ای در این روستا قرار گرفته كه به دلیل وجود درختان بادام در كنار آن با نام بادامستان نیز از آن یاد می‌كنند. قدمت بقعه امامزاده یوسف نیز به دوره صفوی باز می‌گردد. این روستا همچنین دارای غارهای متعدد و چشمه‌های فراوان است كه از آب برخی چشمه‌ها و غارهای آن برای درمان نیز استفاده می‌شود. دستكند بادامستان این روستا كه مردم محلی آن را غار بادامستان می‌نامند متعلق به ۱۵۰۰ سال پیش است.
این دستكند باستانی، ابتدا با جریان آب و سپس به دست انسان ایجاد شد. به رغم آن كه تاكنون اثری كه ثابت كند انسان در این دستكند استقرار داشته از این اثر خارج نشده اما احتمال می‌رود دستكند بادامستان مكانی برای اسكان بوده باشد. اگرچه سفال هایی از دوره پیش از اسلام و دوره اسلامی‌از بخش‌های مختلف دستکند و فضای داخلی اتاقك‌ها به دلیل حفاری غیرمجاز به دست آمده اما هنوز این دستكند كاوش علمی‌نشده تا مشخص شود آیا برای استقرار استفاده شده است یا صرفا محلی برای فرار از جنگ‌ها و هجوم اسكندر و بعدها مغول‌ها بوده است.
مسیر رفتن به روستای وشته در دو سو مملو از باغ‌های سرسبز و زیباست، اما مكان قرار گرفتن امامزاده و روستا در دامنه دو تپه روبروی یكدیگر قرار گرفته است. بافت قدیمی‌وشته همچنان نگهداری شده و كوچه باغ‌های زیبایی در این روستا ایجاد شده است. در وصف غارها و چشمه‌های روستای وشته نیز همین بس كه آب آشامیدنی روستا از آب یكی از غارهای این روستا به نام چرخ و چال تامین می‌شود.
روستای دیزان به داشتن مراتع سرسبز و زیبا در فصل بهار شهرت دارد. می‌گویند نام این روستا به دلیل وجود قلعه‌های متعدد اسماعیلیان در این روستا از «دژان» (دژها) به دیزه، دیزج و دیزان تغییر یافته است. آیت الله شیخ مرتضی دیزانی طالقانی مدرس برجسته حوزه علمیه نجف، میرزا علی آقا احمدی دیزانی ادیب و نویسنده عهد قاجار، علی راجی شاعر و مدیحه سرای اهل بیت(ع) و میرزا زین العابدین آقااحمدی ادیب و نویسنده برجسته از مشاهیر این روستا هستند. دلیل شكل‌گیری این روستا، آن طور كه جامعه محلی آن را روایت می‌كنند اختلاف دو به نام‌های احمد و محمود بود.
روستای دیزان بالاتر از روستای مهران واقع شده و دارای چند رشته كوه و تپه نیز هست. این روستا یكی از پر جمعیت‌ترین روستاهای طالقان است و از آنجا كه بین دو دره واقع شده است از آب زیاد و شرایط آب و هوایی بسیار خوب برخوردار است. مزارع و باغ‌های بسیار در این روستا گسترده شده‌اند. سبك معماری این روستا نیز به اواخر قاجار مرتبط است، اما برخی خانه‌ها كه قدمت‌شان به 100 سال می‌رسد به دلیل بی توجهی ساكنین این روستا در آستانه تخریب قرار دارند.
دو حمام تاریخی در شمال و جنوب این روستا واقع است كه قدمت آنها به دوره قاجار بازمی‌گردد. از سوی دیگر وجود این دو حمام تاریخی بیانگر گستردگی این روستا در گذشته است. مقبره شیخ(پیر) حسین الهی از عارفان و سالكان سده 10 و 11 هجری قمری كه صاحب كرامات بود و در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده، در روستای دیزان واقع است.
روستای كركبود با توجه به موقعیت جغرافیایی و جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی نظیر آبشار، امامزاده و حمام قدیمی و شخصیت ملانعیما ادیب و کاتب مشهور شاه سلطان حسین صفوی یکی دیگر از روستاهای هدف گردشگری در شهرستان طالقان است. در فاصله 700متری شمال شرق روستای کرکبود آبشار زیبایی از دل كوه به پایین سرازیر می‌شود.
این آبشار كه از آن با عنوان آبشار كر یا آبشار كركبود یاد می‌كنند از آبشارهای زیبا، پرآب و مرتفع منطقه طالقان است. وضعیتی كه در طول تاریخ فشار آب بر صخره‌ها و کوه ایجاد كرده منجر به پیدایش حفره‌های طبیعی شده است. پیش‌تر در دوران كهن ساكنین این بخش از حفره‌های آبشار به عنوان پناهگاه استفاده می‌كردند و با تعبیه تیغه‌های سنگی این منطقه را به صورت اتاقك‌های مجزا درآورده بودند.
در اتاقك‌های زیر آبشار خوشنویس‌ها، کاتبان و نسخه نویسان قرآن اسکان داشتند و با استفاده از فضای طبیعی بكر و زیبای این منطقه به نوشتن آیات قرآن و خوشنویسی می‌پرداختند. رودخانه کرکبود نیز از کنار همین روستا عبور می‌کند. سفالینه‌های به دست آمده از روستای كركبود نیز سابقه این روستا را به قرن‌های چهارم و پنجم هجری رسانده است. اقتصاد روستا بر پایه زراعت، باغداری و دامداری و همچنین تولید صنایع دستی شكل گرفته است.
آب و هوای مساعد و آب فراوان موجب شده تا ساكنان كركبود از باغداری خوب برخوردار باشند. سیب و گردوی كركبود در منطقه طالقان از شهرت زیادی برخوردار است. بنابراین اگر قصد رفتن به این روستای هدف گردشگری را دارید باید بدانید كه كوچه باغ‌های زیبایی را در این روستا مشاهده خواهید كرد.
آرامگاه امامزاده زید ابراهیم نیز در مرکز روستا در ضلع غربی یك حمام تاریخی قرار دارد. براساس روایت موجود نسب این امامزاده به امام موسی کاظم (ع) می‌رسد و قدمت بنای آن را به قرن نهم و دهم هجری نسبت داده‌اند. همچنین آرامگاه امامزاده شاه محمد حنفیه نیز در این روستا قرار گرفته است.
این آرامگاه بر فراز بلندترین نقطه از ارتفاعات شمال شرقی روستای کرکبود به نام کوه شاه محمد حنفیه یا عقیق قرار دارد. بنای امامزاده شاه محمد حنفیه واجد ارزش‌های هنری و تاریخی و شبیه یك برج است. ملا یغمای کرکبودی یا همان ملا نعیما نیز در همین روستا دفن شده است. او از دانشمندان بزرگ اسلامی‌و مدرس نامدار حوزه علمیه اصفهان در قرن 12 هجری بود که به دلیل داشتن جایگاه علمی‌والا از جانب شاه سلطان حسین صفوی به ریاست کتابخانه سلطنتی منصوب شد.
در داخل آرامگاه سنگ قبر مرمرین با خط شکسته نستعلیق نصب شده كه تاریخ وفات ملا نعیما را 1160 هجری قمری اعلام كرده است. از حمام تاریخی روستای كركبود نیز كه یك حمام قاجاری است تنها چهار طاق‌نما باقی مانده است.صنایع دستی روستای کرکبود نیز کرباس، جاجیم، گلیم، قالیچه، جوراب وکلاه و دستکش است. گردو و عسل نیز معروف‌ترین سوغات روستای کرکبود به همراه صنایع دستی این روستاست.
جاذبه‌های طبیعی رودهای خروشان
رودخانه‌های طالقان سهم زیادی در زیبایی طبیعی ایجاد شده در این شهر دارد و از جمله مهم‌ترین منابع آبی سد طالقان هستند. اورازان رود، دیزان رود، رود گته‌ده، رودخانه اوچان، رودخانه جزینان، رودخانه حسنجون، رودخانه خچیره، رودخانه خسبان، رودخانه دهدر، رودخانه كركبود، رودخانه نویز، ناریان رود و رودخانه اصلی شاهرود مهم‌ترین رودخانه‌های خروشان این منطقه هستند.
ارتفاعات بلند و قله‌های مرتفع طالقان دارای چشمه‌های متعددی است که اهمیت وجود آب‌های زیرزمینی و چشمه‌های آب گرم، آب‌های گوگردی معدنی و بالا بودن سفره آب زیرزمینی را در این منطقه نشان می‌دهد. این چشمه‌ها عبارتند از: شاه چشمه عسلك در روستای عسلك، چشمه آبگرم گنداب در شمال روستای دهدر و در جنوب قله ماسه چال، چشمه آبگرم گراب در بالا طالقان و چشمه خچیره معروف به آلبالو گل‌آلو.
رشته کوه طالقان از کوهای متعددی تشکیل شده است كه کوه‌های حوضک زرچکانی، پرودی، نمار، ارچنک، زده چال، پرگال، غازانایورد، خوشگه چال، خاکرود، شاه البرز، هزار بند، کرچال، عقیق و سات از آن جمله‌اند.
بارندگی نسبتا زیاد در طالقان موجب پیدایش چشمه‌سارها و رودخانه‌های فصلی و دائمی و همچنین تشكیل آبشارهای بسیار در این منطقه شده است. آبشارهای متعدد فصلی و دائمی در انحنای کوه‌ها و دامنه‌ها از ارتفاعات جاری است كه آبشار شل بن روستای بزج در شمال روستای خسبان به طول تقریبی 30 متر، آبشار روستای كركبود،آبشار روستای میر، آبشار ترنر در روستای جزینان دربند، آبشار آسکان كه در زمستان تبدیل به یك آبشار یخی می‌شود و آبشار سفید آب در غرب قلعه شاه البرز از جمله آبشارهای زیبای طالقان هستند.
كوه‌های طالقان پناهگاه خوبی برای زیست حیوانات وحشی است . این منطقه تبدیل به زیستگاه خوب كل و بز كوهی، پلنگ، خرس، گراز، شغال، روباه، خرگوش، جوجه تیغی، گربه وحشی و گرگ شدهاست.همچنین كبك، كبك دری، بلدرچین، پرستو، كبوتر چاهی، قمری، حواصیل، بوتیمار، زاغ و زاغچه نیز در كوهستان‌های طالقان مشاهده می‌شوند. مرغابی، درنا، غاز خاكستری نیز در ماه‌هایی از زمستان و بهار در مسیر رفت و برگشت به مناطق جنوبی در این ناحیه توقف می‌كنند. انواع پرندگان شكاری و لاشخور مانند عقاب طلایی، دال و كركس نیز در كوه‌های طالقان زندگی می‌كنند.
مهران روستایی واقع در منطقه روستای اورازان در بخش بالا طالقان نیز از روستاهای هدف گردشگری كشور و نیز از روستاهای سرسبز كوهستانی طالقان است. این روستا مناظر بکر و زیبا دارد و از روستاهای پر آب طالقان است. چشمه‌های متعدد این روستا در طول سال جوشان هستند و باغ‌های وسیع گردو را سیراب می‌كنند.
تپه باستانی واقع در ورودی روستای اورازان كه زادگاه جلال آل احمد نویسنده مشهور ایران است، با آثاری از چهار هزار سال پیش، نشانه قدمت بالای استقرار بشر در این روستای تاریخی است. اهالی اورازان به چشمه‌های آب خود احترام می‌گذارند و حتی چشمه جوشان واقع در مركز این روستا را گرامی‌می‌دارند. این چشمه در خشك‌ترین فصول سال نیز جوشان است و به همین دلیل است كه این چشمه را مقدس دانسته‌اند. اورازان را به دلیل برخورداری از آب فراوان و چشمه‌های جوشان روستای آبریزان نیز خوانده‌اند. اورازان یك آبشار پرآب نیز دارد.
اهالی این روستا همه سید هستند و از وصلت با غیر پرهیز می‌كنند و در صورتی كه ازدواج آنها با غیر از سیدزادگان باشد باید این روستا را ترك كنند. این روستا به امامزادگان خود نیز شهرت دارد و هر ساله زائران زیادی از روستاهای طالقان برای زیارت امامزادگان این روستای تاریخی به این روستا سفر می‌كنند.
ضریح امامزادگان سیدعلاءالدین و سید شرف الدین در میان درختان گردوی كهنسال بر دامنه یك كوه در روستا واقع شدهاست. امامزادگان این روستا از نوادگان امام محمدباقر (ع) هستند. این دو امامزاده براساس پژوهش‌های انجام شده فرزندان امامزاده سیدنصرالدین هستند كه مدفن او در خیابان خیام تهران است. قدمت بنای زیارتگاه اورازان نیز به اواخر دوره صفویه و اوایل زندیه بازمی‌گردد. 45 نویسنده و كاتب قرآن نیز از همین روستای اورازان در طالقان سربرآورده‌اند.
روستاهای کوهستانی و خنک طالقان را از دست ندهید(2)
