معرفی شهرستانها(اردبیل)

شهرستان بیله سوار

شهرستان بیله سوار سرزمینی است که گوشه ای از نعمت های مادی بهشت را در خودجای داده است، تمام فصولش سبز است . از کدامین استعداد و سیمای این شهر باید سرود که حق آن ضایع نگردد،آیا از سیمای فرهنگی و هنری آن سخن گفت که دارای فرهنگ غنی و سرشار از استعدادهای ادبی و هنری می باشد. آیا از سیمای اقتصادی آن سخن گفت که خاکش استعداد رشد و نمو بیش از 40 نوع محصولات کشاورزی را دارد. یا از موقعیت تجارتی که گلوگاه اقتصادی شمالغرب محسوب می شود. پس باید کاری کرد که آیندگان بر ما رحمت بخوانند و این تحقق نخواهد یافت مگر اینکه مسؤولان و مردم مشارکت و همکاری متقابل داشته باشند. امید است با همدلی تمام در جهت رشد و تعالی این خطه قدم برداریم.

نام پيشين بيله سوار در زبانهاي مردم آذربايجان، آران و ارمنستان «آران» (آرانلوق) به معناي دشت آفتابگير گرمسير و زمستانگاه است. بعدها آن را پيل سوار، بيل سوار و سپس بيله سوار ناميدند.بيله سوار در گوشه شمال شرقي اردبیل ودر جنوب رود ارس با فاصله اي حدود 50 كيلومتر از سمت خاور با درياي مازندران قراردارد .

بيله سوار، بيش از چهار هزار و پانصد سال تاريخ مدون دارد که در الواح سومر به قلم ساموئيل کريمر ترجمه داود رسايی نام برده شده واز آن تاريخ به بعد نام بيله سوار در بيستون قيد شده و در سنگ گلشين بين مرز ايران و عراق نيز وجود دارد . تاريخ اين شهر در کتاب دياکونوف – رحيم رييس نيا  - پروفسور زهتابی و سايرين وجود دارد. پس از قرارداد ترکمنچای بيله سوار مرکز مغان حاکم نشن بوده است و تا سال 1327 اين مرکزيت پابرجا مانده بود. قبل از پيمان ننگين ترکمنچای شهر بزرگ بيله سوار ميدان جنگ دوازده ساله ايران و روسيه بود. بعد از شصت سال روس ها سعی در نابودی کامل اين شهر داشتند ولی به همت شيرمردان و شيرزنان اين ديار نتواستند به آرزوی ديرينه خود دست يابند. در سفرنامه های سياسی از اين موضوع پرده برداشته شده است. (خليل عراقی – جهانبانی)
اولين مکتب خانه بيله سوار در زمان ناصرالدين شاه تاسيس گرديد که آخوند ملاجواد و سايرين در آن تدريس می کردند . در سال 1304 مکتب خانه که کاهگلی بود تخريب و دبستان فعلی امام (ره) با همت اهالی بيله سوار و با مهندسی ياور ماکويی رييس مرزبانی درجه يک بيله سوار ساخته شد. در اين مکتب خانه علاوه بر محصلين بيله سوار، محصلين بيله سوار روسيه نيز تحصيل می کردند.

موقعیت جغرافیایی و طبیعی

شهرستان بیله سوار در دشت مغان، در شمال غربی ایران و در شمال شرقی استان اردبیل واقع شده است،این شهرستان از قسمت شرق،شمال شرقی و جنوب شرقی با خاک جمهوری آذربایجان همسایه و حدوداً 68 کیلومتر مرز مشترک دارد. مرکز این شهرستان شهر بیله سوار،آب و هوای آن در تابستان گرم و در سایر فصول معتدل است. بعلت نزدیکی به دریای خزر و ارتفاع کم در ردیف مناطق نیمه مرطوب به حساب می آید. بلحاظ شدت گرما در تابستان  عشایر این شهرستان به سوی ییلاقهای کوهستانی سبلان و ارسباران کوچ می نمایند بیله سوار در سرزمین جلگه ای و هموار بنا شده است،از جمله جاذبه های طبیعی این شهرستان رودخانه بالهارود است که از کوههای لنگان و خروسلو سرچشمه می گیرد و به چاله محمود آباد می ریزد و با جاری شدن آب این رودخانه نبض حیات در بیله سوار به تپش در می آید.

کوههای خروسلو که از جمله کوههای سرسبز منطقه است،با ارتفاع 1096 متر مرتفع ترین و پر جاذبه ترین طبیعت این شهرستان به شمار می آیند.

کوههای خروسلو

ارتفاع دشت مغان از سطح دریا از 24 الی 145 متر ودر جنوب از 200 الی 500 متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا 90 متر است،بیشترین میزان بارندگی در ماههای فروردین،اردیبهشت و خرداد است،متوسط بارندگی در فصل زمستان برابر با 28 میلی متر بوده و5/3 درصد مجموع بارندگی سالانه را تشکیل می دهد. متوسط سالانه بارندگی بین 250الی 350 میلی متر می باشد

ریزش برف کم و غالباٌ سبک و کوتاه مدت بوده و ندرتاٌ برفی سنگین میبارد. متوسط درجه حرارت سالیانه ، حدود 14 درجه سانتیگراد و حداقل آن 9 درجه و حد اکثرش در تابستان بالغ بر 40 درجه سانتیگراد نیز رسیده است.

موقعیت جغرافیایی دشت مغان در سطح زمین به طول جغرافیایی 30/47 الی 15/48 درجه و به عرض جغرافیایی 10/39 الی 40/39 درجه می باشد.

از نظر باد دو نوع باد عمده می وزد : یکی بادهای شرقی که بزبان محلی به آن مه یلی  گویند که از طرف شرق استان در تمام فصول می وزد و. بادی سرد و مرطوب بوده که غالباٌ در فصول گرم موجب ریزش باران و در فصول سرد موجب ریزش برف می شود.

دومی باد غربی که بزبان محلی آق یلی ( باد سفید) گویند که به گرمیچ معروف است و از طرف غرب

می وزد و برای تبخیر و خشکاندن زمین موثر است

از بادهای محلی و معروف باد خزری است که این باد موذی که هم در تابستان و هم در زمستان سرزده و ناگهانی می وزد. وزش این باد در تابستان هوا را بشدت سرد کرده و در زمستان بلای بزرگی محسوب شده که یخبندان فوق العاده شدیدی راه می افتد. این باد در زمستان 1327 هجری شمسی خاطرات تلخی گذارده که به سبب آن قسمت عمده ای لز احشام ایلات را نابود نمود.

مساحت دشت مغان 300 هزار هکتار جلگه ای که شیب عمومی آن از طرف جنوب غربی به طرف شمال شرقی است.

از نظر زمین شناسی شامل زمین های پست و کم ارتفاع بوده و توده هایی از موادمتشکلهء آنها رسوبی و ساختمان جوان دارد.خاک دشت مغان بصورت ناحیه ای (zohae  )عموماٌ قهوه ای یا خاکستری مایل به قهوه ای بوده و مقدار مواد آلی آنها کم یا نسبتاٌ کم میباشد

بافت خاکهای دشت مغان از خیلی ریز شروع شده و به ترتیب شنی تا رسوبات غباری-رسی و رسوبات خاک رسی میرسد

زبان اهالی دشت مغان همچون زبان عموم مردم آذربایجان ، ترکی آذری میباشد

  جمعيت شهرستان

توزيع جمعيت شهرستان بيله سوار بر حسب سرشماري 1385 بالغ بر 55584 نفر ميباشد كه 32/1 درصد آن جمعيت شهري و 67/9 درصد روستايي مي باشد.

پیشینه تاریخی(وجه تسمیه)

مردم مغان از نژاد سفید پوست و ترک زبان  بوده که از 3500 الی 5000 سال پیش از مناطق سیبری به طرف سرزمین کنونی مهاجرت نموده اند علت مهاجرت یافتن چراگاههای خوب برای دامپروری بود.دسته ای از آریایی ها که ماد نام داشتند در سرزمین کنونی آذربایجان و همدان و کردستان مسکن گزیدند در سلسله حکومتهای هخامنشی و اشکانیان و ساسانیان مردم به طبقات مختلف تقسیم شدند که یکی از این طبقاط ، طبقه روحانیون بود که به آنها مغان می گفتند. نام مغان برای اولین بار در تاریخ در آن زمان برای شناسانیدن این طبقه بکار می رفت.

دشت مغان جزئی از مغان بوده که قسمت اعظم آن در زمان فتحعلی شاه قاجار طی جنگ های ده سالهء گلستان با شوروی تزاری از سال 1218 الی 1228 هجری قمری در کنار بقیه متصرفات روسی از ایران جدا شد  

از مندرجات کتب جغرافیایی قدیمی چنین برمی آید که شهر بیله سوار یکی از شهرهای تاریخی دشت مغان بوده است،نام قدیمی بیله سوار،آران به معنی آبگیر بوده که بعدها آن را بیله سوار یا بیلسوار نامیده اند.

 حمدالله مستوفی در کتاب نزهت القلوب درباره بیله سوار چنین می نویسد:((امیر پیله سوار نامی یعنی سردار بزرگ از امرای آل بویه ساخت و اکنون بقدر دیهمی مانده است. آبش از باجروان است و حاصلش غله می باشد این شهر در هشت فرسخی باجروان و در کنار نهری بود که از باجدوان می آمد))

 در لغت نامه دهخدا این چنین آمده است((بیله سوار یا پیله سوار:امیری از آل بویه و معنی آن سوار بزرگ و اوبانی پیل سوار،دهی به حدود مغان است. قدمت این ناحیه به دوران اشکانی یا پیش از آن باز می گردد و این از سکه های کشف شده در تپه های مختلف این منطقه مشخص است)) عقیده دیگر در این منطقه بر این است که بیله سوار به معنی سرزمین بین دو روداست و بیله سوار به معنی مردمی که ساکن بیله هستند. زیرا بیله سوار بین دو رود بالهارود و آب بیگلر قرار گرفته است.

 این شهر با نام پیله سوار هم شناخته می شود،زیرا که اعتقاد عده ای بر این است که نادرشاه افشار وقتی برای تاجگذاری در سال 1148هجری به اصلاندوز می رفت لشکریانش دارای فیلهای زیادی بوده و مدتی در این منطقه اتراق کرده بودند.

پارينه تاريخي

پارينه تاريخي اين شهرستان را مي توان در نمونه‌هايي از اشيا و آثار مكشوفه «تاليفات» بناها و عمارات قديمي آن جستجو كرد و تحقيق در اين راستا انسان را به سالهاي قبل از اسلام سوق خواهد داد. به گونه اي كه پارينه آن را حتي به 2000 سال قبل رسانده‌اند. اين شهر پيش از زمان اهل بويه نيز وجود داشته است نويسندگان تاريخي اعم از سياحان ، مورخان و جغرافي نويسان، در نوشته‌هاي خود هر يك به نوعي از بيله سوار ياد كرده و آنرا شهري كوچك پرنعمت پر بركت، حاصلخيز و از همه مهمتر گندم خيز و داراي خاك مرغوب خوانده اند.

افتخارات مردم منطقه در تاریخ بیله سوار

از نظر تاریخی این سرزمین حوادث بسیاری را شاهد بوده است که می توان ،تغییر  دین مردم،ترتیب یافتن قشون قزلباش از عشایر شاهسون توسط شاهان صفوی،حملات روسها در زمان قاجار،هجوم و اشغال روسها در زمان جنگ اول و دوم جهانی است.

 گورستان شهدای سوم شهریور 1320در شهر بیله سوارنشانگر رشادت و پایمردی مردم این شهرستان در مقابل تجاوزان بیگانگان در زمان جنگ جهانی دوم است. از مهمترین رویدادهای تاریخی در نیم قرن اخیر که مردم این منطقه شاهد آن بوده است،باز شدن مرز ایران و جمهوری آذربایجان در زمستان 1368شمسی که طی آن ساکنین هر دو طرف مرز( همه آذری و کثراٌ اقوام هستند ) برای اولین بار بعد از سالهای طولانی از مرز گذشته و وارد خاک یکدیگر شدند. دیگر رویدادهای تاریخی در این منطقه هجوم پناهجویان آذری به خاک جمهوری اسلامی ایران است که این امر در نتیجۀ حمله نیروهای ارمنی به خاک جمهوری آذربایجان در جنوب مورد (قره باغ ) صورت گرفت.

 از افتخارات بزرگ مردمان این خطه مرزی می توان به رشادت و مرزداری و پایمردی آنان در زمان جنگ جهانی دوم و مقاومت تا پایان شهادت در برابر قشون ارتش سرخ و همچنین پناه دادن و مساعدت به همسایه آذری خویش در برابر حملات ارامنه در جنگ قره باغ و اعزام نیرو و امکانات چشم گیر در جنگ هشت ساله با متجاوزان بعثی عراق نام برد.

 لازم به یادآوری است،این شهرستان تعداد75 شهید،346جانباز و 7 آزاده بعنوان سند افتخار زیرین انقلاب اسلامی ایران به ثبت رسانده است.

وضعيت فرهنگي بيله سوار

منطقه بیله سوار با داشتن زیر ساخت های غنی فرهنگی و برخورداری از آداب و رسوم و ارزشها و هنجارهای ویژه از پتانسیل ها و استعدادهای قوی برخوردار است که با شناخت دقیق آن می توان در توسعه و پیشرفت منطقه برنامه ریزی صحیحی نمود.

شهرستان بيله سوار به دليل وجود اكابر و اعاظم بسيار ، محلي مناسب براي بسط مباني فرهنگي و رشد تعالي بديع ترين افكار پيشرفته فرهنگي، اجتماعي بوده است. آنگونه كه با تمعق در اين خصوص به واقعيات ارزنده‌اي دست خواهيم يافت و شرح آن در اين مختصر نخواهد گنجيد. شهرستان بيله سوار در حال حاضر يكي از شهرستان هاي بزرگ توريستي استان محسوب مي‌شود و تردد بيش از چندين توريست و كاميون از آن سوي مرز موقعيت خاصي در استان و حتي كشور دارا است.

وضعيت اجتماعي

بيله سوار با نرخ جمعيتي 96 درصد با سواد يكي از شهرستان هاي با سواد استان به همين لحاظ از گذشته تاكنون در بسط مباني اخلاق جامعه اي نسبتاً پويا و پيشرفته معرفي گرديده است. و اصالت هاي خانوادگي و اعتقاد به مباني صحيح اسلامي آرامش را در حدي معتدل در اين شهرستان حاكم نموده است. اين شهرستان در راستاي پيروزي شكوهمندانه انقلاب اسلامي و حمايتهاي بي دريغ مردم مسلمان و متعهد آن در جريان هشت سال دفاع مقدس به يادگار نهادن چندين گلبرگ خوش رايحه جانباز و چندين كبوتر آزاد شده از قيد اسارت دشمن تبلور چشمگيري در طول اين سالها داشته است و اين افتخار ميسر نمي گردد مگر به بركت قيام رهبر فقيد و بينانگذار و معمار بزرگ انقلاب اسلامي حضرت امام خميني (ره) در تداوم آن، رهبري خلف صالح امام (ره)سفر كرده، ولي امر مسلمين حضرت آيت ا… خامنه‌اي دامه ظله العالي كه ايران اسلامي به يمن انفاس مسيحائيش هر روز جان تازه مي گيرد.

وضعيت اقتصادي

شهرستان بيله سوار حاصلخيزترين زمين را در سطح استان دارد و به نام سوار زرخير معروف است طبيعت زيبا و مواهب گمرك بين المللي بازارچه مشترك و پايانه آسياي ميانه با جمهوري آذربايجان تاثير فراواني در شكوفايي شهر داشته است.

صنايع دستي

مهمترين صنايع دستي شهرستان بيله سوار گليم وجاجيم بافي است كه گليم جز صادرات شهرستان محسوب مي شود بيله سوار مركز مهم بازرگاني بوده داراي گمرك فعالي است وبه علت موقعيت گمركي واز نظر مبادلات بازرگاني ميان ايرن وروسيه گسترش يافته است . 
سوغاتي هاي بيله سوار: نان، فطير محلي به نام يوخا، تافتون محلي و شيريني محلي به نام اردک

كشاورزي ودامداري

شغل اصلي ساكنان بيله سوار كشاورزي و بازرگاني مي باشد خاك حاصل خيز و آب وهواي مساعد براي كشاورزي ودامپروري و وجود نيروي انساني فعال سبب رونق كشاورزي از رودها تامين مي شود و گندم و جو، كنجد، پنبه، بنشن، گياهان علوفه اي، چغندر قند و سبب ازعمده ترين محصولات كشاورزي بيله سوار هستند دامپروري نيز در اين شهرستان رونق دارد وانواع فرآورده ها ي دامي جز فراورده هاي صادراتي شهرستان محسوب مي شود؛ محصولات کشاورزي و دامي :سيب، فندق، توت، دانه هاي روغني و سويا، زردآلو، گندم، جو، پنبه، عدس ذرت، علوفه و يونجه.

معرفی آثار تاريخي، سياحتي شهرستان بيله سوار

تپه نرگس، پتلغان، کاروانسراي شورگل عباسي، شهر کندوي زنبور باستاني در پتلقان، قيز قلعه سي، انجيللو سکه هاي يافت شده در منطقه مربوط به دوران اردوان پنجم اشکاني (مربوط به 1800 سال پيش).

توانمندیهای شهرستان

شهرستان بیله سوار با 120هزار هکتار اراضی کشاورزی مرغوب در کنار شهرستان پارس آباد یک قطب مهم کشاورزی در استان اردبیل و حتی در کشور به حساب می آید. اساس کار و زندگی مردم بیله سوار در درجه اول کشاورزی و دامداری و در درجه دوم برتجارت و مبادلات مرزی استوار است.

در بخش کشاورزی 12 هزار هکتار زمین آبی و 108 هزار هکتار زمین دیم و نزدیک به 150 هزار هکتار مراتع عالی وجود دارد.

از عمده ترین محصولات کشاورزی این شهرستان می توان: گندم ، جو، عدس ، سویا ، پنبه و چغندر را نام برد. زنان روستایی در کنار مردان فعال بوده و علاوه بر مشارکت جدی در تولیدات کشاورزی و دامداری در تولیدات صنایع دستی از جمله : فرش،گلیم،جاجیم،قالیچه،فرش،لباسهای پشمی مرغوب و محصولات لبنی نسز نقش اساسی دارند.

گمرگ بیله سوار

گمرگ بیله سوار در سالهای دور به علت موقعیت مرزی بین ایران و شوروی سابق در مبادلات تجاری فعال بوده است، اما پس از مدتی به علت افتتاح راه آهن ( شوروی به جلفا و تبریز ) از سال 1913 میلادی به تعطیلی کشیده شد ولی به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و باز شدن مرزها در سال 1368 هجری شمسی ، گمرگ این شهرستان دوباره فعال گردید و ترانزیت کالا و سوخت به مقصد نخجوان و آذربایجان ، از طریق جمهوریهای تازه استقلال یافته و کشورهای آسیای میانه گسترش یافت. بطوریکه در هرسال بطور متوسط تعداد 50000نفر مسافر و 30000 دستگاه کامیون در جهت بازدید ، تجارت و توریست مبادله مرزی انجام می شود

بازارچه مرزی

پایانه مرزی بیله سوار بعنوان یکی از 14 ورودی و خروجی مجاز زمینی کشور، بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان می باشد.که بلافاصله بعد از مصوبه شورای محترم عالی اداری در اواخر سال 1375 فعالیت خود را شروع و هم اکنون بعنوان یک مرز پر رونق بحساب می آید.

جایگاه قانونی پایانه مرزی :

براساس بند 4 مصوبه شماره 10103/دش/1 مورخ 10/9/75 شورای محترم عالی اداری ، سازمان حمل و نقل و پایانه های کشور با رعایت الویت ها و برنامه زمان بندی شده ، نسبت به حفظ و نگهداری ، توسعه و تکمیل مستحدثات موجود و همچنین ایجاد تاسیسات جدید در مبادی ورودی و خروجی مجاز زمینی کشور که از تاریخ فوق" پایانه مرزی "نامیده می شودو اداره امور و هماهنگی فعالیتهای آن را در منطقه ایست اجباری عهده دار می باشدکه برابر طرحها و نقشه های مصوب شورای ساماندهی اقدام می نماید.

از فروردی ماه 1379 گمرگ بیله سوار با موافقت طرفین رسمی گردیده است که خوشبختانه بعد از آن مسافران و تجار دو طرف بویژه فعالین شهرستان آستارا به این منطقه سرازیر شده اند بازار گمرگ این شهرستان در حال حاظر رونق زیادی داشته و میزبان میهمان های زیادی از نقاط مختلف کشور می باشد که بعلت ارزان بودن وسایل آن به این بازار روی آورده اند

ماکارونی ، سیب زمینی ، پتو ، رب گوجه ، نایلون ، موکت ، فرش ماشینی ، مصالح ساختمانی ، پوشاک ، لوازم بهداشتی و آرایشی و ترانزیت انواع کالاها از جمله کالاهای مبادله شده می باشد.

طرح های اجراشده و مورد نیاز شهرستان
مهمترین طرحهای سالهای اخیر می توان از: تلفن همراه، شبکه 4 سیما،گازرسانی، تصفیه آب شرب شهری، طرح فاضلاب شهری، آبرسانی به بیش از 45 روستا، بیمارستان ، 40 خانه بهداشت ، مجتمع ورزشی و استخر شنا و میدان چمن فوتبال، مجموعه پایانه مرزی و تیرپارک ، میهمانسرای ایرانگردی، مجتمع فرهنگی و هنری ، پروژه های مهم آب و خاک و پروژه های متعدد عمران شهری نام برد.