پرسش و پاسخ ویژه توحید و خداشناسی

پرسش:آيا خداوند مي تواند بر بندگانش تجسم پيدا كند؟ ( يا مثل جبرئيل امين بر كسي ظاهر شود ؟)

پاسخ:

نه خدا و نه ملائك، تجسّم پيدا نمي كنند.

ملائك تمثّل پيدا مي كنند؛ يعني در ظرف ادراك شخص با صور مثالي ظاهر مي شوند.

امّا در مورد خدا، حتّي ثمثّل هم راه ندارد. تمثّل براي موجودي فرض دارد كه مرتبه ي بالا و پايين داشته باشد تا بتواند با تنزّل از رتبه ي بالا به رتبه ي پايين، به صوري متمثّل شود؛ در حالي كه خداوند متعال، داراي مراتب نيست؛ بلكه او حاقّ وجود و حقيقت وجود است؛ نه مرتبه اي از وجود يا مرتبه ي عالي وجود.

افزون بر اين، هر گونه تجسّم و تمثّلي به معني محدود شدن است. و محدودن شدن وجود نامحدود، تناقض است؛ يعني اينكه خداي نامحدود در عين نامحدود بودن، محدود هم بشود، از مصاديق بارز اجتماع نقيضين است.

همچنين محدود يعني داراي حدّ؛ و حدّ يعني ماهيّت. پس اگر خدا محدود شود، لازم مي آيد كه ماهيّت داشته باشد. و امكان(ممكن الوجود و العدم بودن) لازمه ي ماهيّت است. بنا بر اين اگر خدا متمثّل يا متجسّم شود، يا به عبارتي محدود شود، لازم مي آيد كه ممكن الوجود شود. در حالي كه محال است واجب الوجود، در عين واجب الوجود بودن، ممكن الوجود هم باشد.

امّا فرشتگان مي توانند متمثّل شوند؛ چون اوّلاً حقيقت وجود نيستند بلكه مرتبه اي از وجودند. ثانياً محدودند نه نامحدود. ثالثاً داراي ماهيّت بوده ممكن الوجود هستند نه واجب الوجود.

پس به خاطر داشتن اين نقايص، امكان تمثّل برايشان وجود دارد. چرا كه تمثّل در حقيقت ظهور نقص يك موجود است نه كمال آن.

البته خداي تعالي، تجلّي دارد؛ كه كمال است. و تجلّي او تمام مخلوقات او هستند؛ كه در حقيقت، مظاهر اسماء كماليّه ي او هستند. لذا خداوند متعال از مخلوقات تعبير به آيات مي كند.