راهنمای نگهداری و پرورش گل ارکیده و ارکیده فالانوپسیس

در زمانی که گل ارکیده شکوفه دارد کودیاری انجام نشود

 
ارکیده ها امروزه در تمام دنیا بخصوص اروپا، آمریکا و آسیای دور از پر فروش ترین و جذاب ترین گیاهان برای خانه‌ها، آپارتمانها، رستورانها، هتلها و مراکز عمومی دیگر هستند.

ارکیده فالانوپسیس  -  PHALAENOPSIS ORCHID

نام علمی : PHALAENOPSIS ORCHID

خانواده : ORCHIDACEAE  - ثعلبیان

بومی منطقه : سراسر جنوب شرقی آسیا از کوه های هیمالیا به جزایر Polillo ، Palawan و Norte Zamboanga دل در جزیره میندانائو در فیلیپین و شمال استرالیا

خاک و تغذیه : خاک سبک و جاذب رطوبت   

دمای ایده آل  محیط : 20 درجه سانتیگراد   

آبیاری و رطوبت : کمی خشک    

نور محیط : کم

ارکیده ها امروزه در تمام دنیا بخصوص اروپا، آمریکا و آسیای دور از پر فروش ترین و جذاب ترین گیاهان برای خانه‌ها، آپارتمانها، رستورانها، هتلها و مراکز عمومی دیگر هستند. این محبوبیت به دو دلیل حاصل شده است. اول اینکه این گیاهان بسیار کم توقع بوده و با نگهداری اندکی به محیط خو می گیرند. و از طرف دیگر وقتی گل دهی بکنند گلهاشان تا ماهها زیبا و درخشنده باقی می ماند (حدود سه تا شش ماه بسته به محیط و شرایط)


شکل عجیب و جدید شکوفه‌های این گیاه توجه همه را جلب می کند و باعث می شود اسامی متختلفی به آن داده شود. ارکیده ها از خانواده Orchidaceae یا ثعلب ها هستند و گونه های وحشی آن در ایران (شمال ایران و احتمالا جاهای گرمتر دیگر) وجود دارند. نوعی ثعلب در کوههای باغرو (ادامه سلسله کوههای البرز به سمت آستارا و اردبیل) وجود دارد که نوعی اسانس بستنی از آن استخراج می شود و برخی گونه‌ها نیز مصارف دارویی دارند.

 

گونه های تجاری مورد نظر امروز از دو گروه عمده فالانوپسیس phalaenopsis (این نوع ارکیده به ارکیده‌ی پروانه‌ای یا ارکیده شاپرکی نیز معروف است. Moth orchid) و سیمبیدیوم cymbidium هستند.


فصل گلدهی و زمان گلدهی ارکیدها متفاوت است معمولا از دسامبر (دی ماه) شروع می شود و چند ماه گل دارند. پس از گلدهی مدتی استراحت و بازسازی نیاز هست تا دوباره به گل بنشیند. معمولا فالانوپسیسها حداقل یکبار و گاهی تا سه بار در سال می توانند گل بدهند.


اندازه گلهای فالانوپسیس از قطر ۵ سانتی‌متر تا ۱۲ سانتی‌متر متغیر است. رنگ گلها بسیار متنوع است و رنگ سفید، ارغوانی (بنفش) و ارغوانی رگه دار، صورتی و زرد و ترکیبی از سفید و صورتی و … نیز وجود دارند.


ارکیده های فالانوپسیس گیاهانی سایه دوست حساب می شوند. (محل گلدان نباید خیلی تاریک و نه خیلی در معرض تشعشع آفتاب باشد. به طور تقریبی ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ fc [شمع] نور مورد نیاز این گیاه است). که میتوان چنین مقایسه کرد که یک روز ابری بهاری حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ شمع نور دارد و در مقابل یک روز تابستانی آفتابی حدود ۱۰۰۰۰ شمع نور خواهد داشت)


طریقه نگهداری گل ارکیده :

خاک: گلداني مخلوط از خاک برگ، پیت و خاک معمولی مي توان برای اركيده مناسب باشد.

دما: برنامه دمایی بکار گرفته شده تحت تاثیر جنس گیاه مورد نظر خواهد بود. در كل ارکیده ها گیاهانی گرمسیر بوده و بومی شرایط گرم و مرطوب محسوب می شوند و به همین دلیل می توان آنها را در دمای آپارتمانها نگهداری کرد. دمای مطلوب این گیاه بین ۱۲ تا ۲۸ درجه سانتیگراد است و توجه كنيد نباید گیاه را در نزدیکی لوازم گرمایشی قرار داد. دمای خنک پاییزه موجب تحریک گل آغازی و بیشتر شدن طول ساقه گل دهنده می شود. ولی ادامه دمای سرد موجب سقط غنچه‌ها می شود. دماهای بالای ۳۰ درجه سانتیگراد رشد گیاه را کند می کند.

در مورد ارکیده‌ های سیمبیردیوم،  برای گل دادن به دمای 10 درجه سانتیگراد در شب و 21 تا 24 درجهسانتیگراد در روز نياز دارند. در طول تابستان گیاهان در دمای 32 درجه سانتیگراد قادر به زیست هستند با این حال نباید آنها را به مدت طولانی درمعرض این دما قرار داد.

آبياری: یکی از رایج ترین اشتباهاتی که در مورد ارکیده می شود آبیاری بیش از حد آن است. با اين حال ارکیده ها دوست ندارد تا مرز خشکیدگی و پژمردگی (Wilting) بی آب بمانند. گلدانها قبل از خشک شدن باید آبیاری شوند و صبر شود تا دوباره تقریبا نزدیک به خشک شدن برسد تا مجددا آبیاری انجام شود.

فاصله آبیاری بسته به مواد تشکیل دهنده خاک گلدان دارد (که اغلب از مواد سبک و جاذب آب استفاده می شود.) در هوای معتدل و یا سرد کافیست که هر 10-12 روز یکبار به ارکیده آب بدهید و در هوای گرم هر زمان که خاک گلدان نزدیک به خشک شدن بود، در حدود هفته ای یکبار گلدان را آبياري كنيد. آب مناسب برای ارکیده آبی با املاح كم است. اگر در محلی زندگی می کنيد که آب آهک و یا املاح زیادی دارد سعی کنید از آب باران يا آب جوشیده استفاده کنید.

آبیاری و کیفیت آب مورد استفاده برای ارکیده‌ها از مهمترین عوامل محیطی مربوط به پرورش این گلها می‌باشد.

توجه کنید هنگام آبياری روي غنچه‌ها و شکوفه‌ها را آب نپاشيد زيرا عمر گلها کم می شود.

همچنین نیاز رطوبتی این گیاهان باید به نحو دیگری تامین شود. معمولا در خاک این گیاه از دانه‌های سنگهای سبک معدنی مانند لیکا و پرلیتهای درشت یا پوکه‌های معدنی درشت استفاده می شود تا ریشه گیاه با چسبیدن به این مواد معدنی رطوبت هوا را از آنها بگیرد.


نور: احتیاج به نور بسته به جنس ارکیده تحت کشت متفاوت است. در كل اركيده ها مخصوصا ارکیده فالانوپسیس گیاهانی سایه دوست حساب می شوند. محل گلدان نباید خیلی تاریک و نه خیلی در معرض تشعشع آفتاب باشد مكان گلدان بايد روشن و نورگیر باشد، اما بیش از حد آفتابی نباشد. در انتخاب مكان مناسب برای اركيده دقت كنيد تا بتواند واقعا رشد کند. اگر نور خورشید به مدت طولانی به آن بتابد و یا اگر محل بیش از حد تاریک باشد، ارکیده گلهایش را از دست می دهد و به مرور زمان خشک می شود.


کود دهی: به منظور حداکثر رشد به ارکیده‌ها هر دو هفته يا يک ماه  یک بار باید کود داد. البته به شرطی که برای آنها نور، دما و آب مناسب فراهم شده باشد. نسبت کود به کاربرده شده بسته به محیط کشت متفاوت خواهد بود. کودهای کند آزاد شونده برای ارکیده بطور موفقیت آمیزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برخی از پرورش دهندگان ترکیبی از کودهای مایع و آزاد کننده کند را ترجیح می‌دهند که محصول یکنواخت ‌تری از مواد مغذی را در مدت زمان طولانی تر فراهم می‌آورد. استفاده از کودهای آزاد کننده کند بی‌خطر بوده و اگر بطور تصادفی مقدار زیادی از آن بکار برده شود تخریب کمتری را به دنبال خواهد داشت. در طول ماههای زمستان کودیاری را کم می کنند.


کودهایی که به مرور تجزیه و آزاد شوند یا کودی با ترکیب ۱۴-۱۴-۱۴ درصد متشکل از NPK (همراه با سایر عناصر کم‌مصرف مورد نیاز) به صورت ماهانه با دوز یک در هزار یا نیم در هزار برای رشد گیاه مفید خواهد بود.


در گلخانه‌های حرفه‌ای در زمان گلدهی از میزان فسفر را افزایش می دهند مثلا از کود ۲۰-۳۰-۱۰ استفاده می کنند. همچنین در طول ماههای زمستان کودیاری را کم می کنند.

از طرف دیگر پیشنهاد می شود در زمانی که گیاه شکوفه دارد کودیاری انجام نشود.

 

 

ازدیاد ارکیده ها :

ارکیده‌ ها را به طریق لقاح و هم به طریق غیرتناسلی می‌توان تکثیر کرد. از آنجایی که بیشتر ارکیده‌ها از طریق بذرمعمولا گلهای مناسب و مرغوبی جهت تولید وسیع بوجود نمی‌آورند بیشترین سعی و تلاش افراد بر تکثیر غیر جنسی این گیاه صورت می‌گیرد که فرزندان آنها کاملا به پایه مادر شبیه است. ازدیاد به طریق غیر جنسی مخصوص ارکیده است که مشابه آن در گلهای دیگر نمی‌ باشد

ازدیاد به روش قلمه :

اکثر ارکیده‌های (مونوپوریال) مثل Arachnis و Vanada را می‌توان با قلمه انتهایی تکثیر نمود. معمولا قلمه‌های ارکیده از حد معمولی 10 - 7.5سانتیمتر بزرگتر در نظر گرفته می‌شود. قلمه انتهایی Vanada معمولا به طول 30 تا 37 سانتیمتر بوده و باید دارای 12 برگ و چند ریشه هوایی باشد. قلمه ها را در گلدان و بدون استفاده از بستر کشت مخصوص می‌توان رویاند. قلمه هایArachnis هم به طول 45 تا 60 سانتیمتر می‌باشند. اینها باید ریشه هوایی داشته باشند و مستقیما در مزرعه یا گلدان کاشته شود.

ازدیاد به روش تقسیم بوته :

Cattleya و دیگر ارکیده‌های چند پایه و خمیده را با تقسیم بوته از پایه مادر ازدیاد می‌کند. این ازدیاد بر روی گیاهانی انجام می‌گیرد که 6 پیاز کاذب یا بیشتر داشته باشند محل برش ریزوم از بین سومین و چهارمین پیاز کاذب بوده و هر دو قسمت را به صورت گیاهانی مجزا در گلدان می‌کارند. از آنجایی که اکثر Cattleyaها تنها سالی یک برگ بوجود می‌آورند، تقسیم ریزوم اکثر گیاهان هرسه سال یکبار انجام می پذیرد.

تعویض گلدان:

گیاه را در اسفندماه به گلدانی حاوی مخلوطی از خاك برگ، پیت و خاك معمولی منتقل نموده در ابتداء به میزان كم آب بدهند.
در همان حال به دفعات زیاد با آب فاقد مواد قلیایی بر روی برگها آب پاشیده و یا گلدان را در محل مرطوبی برابر نور و به دور از تابش مستقیم آفتاب قراردهند.


مدت زمان نگهداری ساقه گل دهنده در ارکیده فالانوپسیس بسیار زیاد و باور نکردنی است. یعنی زمانی حدود ۳ تا ۶ ماه یک ساقه گلدهنده به شکوفایی ادامه می دهد. حتی شاخه بریده این گل هم یک ماه در آب دوام می‌آورد.


بعد از تمام شدن غنچه‌ها ساقه گلدهنده را بررسی کنید. روی ساقه زبانکهای سبز یا قهوه‌ای وجود دارد که از ساقه‌های گلدهنده جانبی حفاظت می کند. در صورت وجود چنین زبانکهایی ساقه گلدهنده را قطع نکنید. و اجازه بدهید که ساقه‌های جانبی نیز رشد کنند. و شکوفا بشوند.

اگر ساقه جانبی وجود نداشت قطع کردن ساقه گل دهنده اصلی موجب تسریع در گلدهی مجدد خواهد شد.

معمولا بعد از پایان گلدهی باید خاک گلدان را عوض کرد. با استفاده از ترکیبی از مواد سبک و جاذب رطوبت (مانند پرلیت درشت. لیکا. ورمیکولیت. پوکه معدنی درشت خرد نشده) همراه با بقایای پوسیده چوب یا پیت ماس یا کوکوپیت به علاوه مقدار ذغال چوب و مقدار کمی شن و البته خزه‌.

در نظر داشته باشید که در کشت هایدروپونیک از اسفنج‌ به تنهایی و یا پرلیت درشت به تنهایی و یا بسترهای جدید دیگر نیز استفاده می شود.


همچنین در نظر داشته باشید که ریشه‌های بیرون گلدان علامت خوبی برای سلامتی گیاه هستند و این ریشه‌ها برای جذب رطوبت هوا از گلدان خارج می شوند.


اغلب پرورش دهندگان از گلدانهای پلاستیک شفاف (که داخل گلدان دیده می شود) استفاده می کنند. و به نظر می رسد نور بر عکس دیگر گیاهان برای ریشه ارکید فالانوپسیس مفید است.

درمورد اركيده فالانوپسیس : معمولا بعد از پایان گلدهی باید خاک گلدان را عوض کرد. با استفاده از ترکیبی از مواد سبک و جاذب رطوبت (مانند پرلیت درشت. لیکا. ورمیکولیت. پوکه معدنی درشت خرد نشده) همراه با بقایای پوسیده چوب یا پیت ماس یاکوکوپیت بعلاوه مقدار ذغال چوب و مقدار کمی شن و البته خزه‌.


در نظر داشته باشید که در کشت هایدروپونیک از اسفنج‌ به تنهایی و یا پرلیت درشت به تنهایی و یا بسترهای جدید دیگر نیز استفاده میشود.

همچنین در نظر داشته باشید که ریشه‌های بیرون گلدان علامت خوبی برای سلامتی گیاه هستند و این ریشه ها برای جذب رطوبت هوا از گلدان خارج می شوند.


اغلب پرورش دهندگان از گلدانهای پلاستیک شفاف (که داخل گلدان دیده می شود) استفاده می کنند. و به نظر می رسد نور بر عکس دیگر گیاهان برای ریشه ارکیدفالانوپسیس مفید است.