نگاهی به جریان شناسی سلفی های تکفیری در بحران سوریه
در حال حاضر، سه گروه سلفی جهادی تکفیری در سوریه می جنگند که هر کدام دیدگاهای اعتقادی،انگیزه، اهداف، خواسته ها و تاکتیک مبارزاتی، متفاوتی دارند.از جمله مهمترین این گروه ها می توان به جبهه النصره، گروه داعش و گروه جبهه اسلامی سوریه اشاره کرد. از پایان قرن نوزدهم ایدئولوژی سلفی های سوریه متحول شده است. غالباً جنبش سلفی در سوریه، جنبشی اصلاح طلبانه و متأثر از اندیشه های محمد عبده در مصر بوده است. تا ۱۹۶۳ و وقوع کودتای نظامی حزب بعث، سلفی های سوریه به عنوان سلفی اصلاح طلب همچنان هویت خود را حفظ کردند. لکن گفتمان سکولار بعثی ها در سوریه کم کم، سلفی اصلاح گرایانه سوری را به سمت سلفی
در حال حاضر، سه گروه سلفی جهادی تکفیری در سوریه می جنگند که هر کدام دیدگاهای اعتقادی، انگیزه، اهداف، خواسته ها و تاکتیک مبارزاتی، متفاوتی دارند. از جمله مهمترین این گروه ها می توان به جبهه النصره، گروه داعش و گروه جبهه اسلامی سوریه اشاره کرد. از پایان قرن نوزدهم ایدئولوژی سلفی های سوریه متحول شده است. غالباً جنبش سلفی در سوریه، جنبشی اصلاح طلبانه و متأثر از اندیشه های محمد عبده در مصر بوده است. تا ۱۹۶۳ و وقوع کودتای نظامی حزب بعث، سلفی های سوریه به عنوان سلفی اصلاح طلب همچنان هویت خود را حفظ کردند. لکن گفتمان سکولار بعثی ها در سوریه کم کم، سلفی اصلاح گرایانه سوری را به سمت سلفی جهادی سوق داد. نخستین ریشه های جریان سلفی جهادی در سوریه در دوران حافظ اسد کاشته شد. علاوه بر آن شرایط پیچیده منطقه ای و بین المللی نیز بر آن تأثیرگذار بود. در واقع عواملی از جمله جنگ دوم خلیج فارس، کودتای نظامی علیه اسلام گرایان الجزایر پس از پیروزی آنها در انتخابات، نسل کشی و کشتار مسلمانان بوسنی و هرزگوین، آزادی افغانستان از نیروی شوروی و به دنبال آن بازگشت افغان عرب، به این امر کمک کرد. مجموع این تحولات داخلی و بیرونی جوانان را با تفکر جهادی آشنا ساخت. علاوه برآن نظام سوریه تجربه تعامل و همکاری با سلفی ها و جریان های القاعده (در حمله آمریکا به عراق) را دارا می باشد.
مشکل سلفی ها با نظام سوریه از زمان قدرت گیری حافظ اسد در سوریه شروع شد، زیرا سلفی ها، فرقه علوی را رافضی می دانند و برای مشروعیت بخشی به ادعای مذهبی خود به فتاوی علمای مذهبی از جمله ابوحامد غزالی و ابن تیمیه تأکید می کنند. در همین راستا، سلفی های جهادی برای سرنگونی حکومت علوی ها و ایجاد حکومت اسلامی، جهاد را جایز می دانند. این اختلاف و درگیری ها صرفاً مذهبی نبود و رنگ و بوی طایفه ای نیز داشت؛ به خصوص که نظام سوریه در کشتار معروف در سال ۱۹۸۲، سه مرکز عمده اسلام گرایان در حماه، حمص، و ادلب را مورد حمله قرارداد که بسیاری از اسلام گرایان رادیکال طی آن کشته شدند و در نهایت موجب شد رهبری اخوان در خارج مستقر شود و جریان های اسلام گرا نیز بر شدت اقدامات خود بیفزایند. اخوان المسلمین سوریه بخشی از جریان های اخوان است که بر اساس طرح واندیشه حسن البنا در مصر در پایان قرن بیستم شکل گرفت. اخوانی ها طی اشغال سوریه توسط فرانسه در زمینه سیاسی آشکارا فعالیت می کردند. در ابتدا این جنبش تمایلی به حرکت های مسلحانه نداشت، اما با گذشت زمان و تحت تأثیر افکار «سید قطب» اخوانی ها از سال ۱۹۸۲ مبارزات مسلحانه خود را علیه علوی ها و حکومت علوی ها آغاز کردند و در گیری های شدیدی در حماه و... به وجود آمد که منجر به کشته شدن ۲۰ هزار نفر از طرفداران اخوان المسلمین شد و اکنون نیز سلفی ها این کشتار را به جریان های حاکم فعلی ربط می دهند و درصدد انتقام از طایفه علوی هستند.
به طور کلی گروه های سلفی فعال در سوریه را می توان به دو دسته تقسیم بندی نمود: جریان های رادیکال سلفی که خارج از مرزهای سوریه وارد این کشور شده اند که وابسته به سازمان جهانی القاعده می باشند. هدف آنها نیز تشکیل دولت اسلامی در سراسر مناطق جهان است و در قالب سازمان های متعددی سازماندهی شده اند. دولت اسلامی در عراق و شام (داعش) و جبهه النصره در زمره این گروه قرار می گیرند. جریان سلفی های تکفیری خارجی حاضر در سوریه، با توجه به پایگاه هایی که از آن به سوی سوریه عزیمت کرده اند به پنج دسته: جنگجویان تونسی و لیبیایی، سلفی های لبنان و عراق، سلفی های اردن و عربستان جنگجویان چچنی و اروپایی و در آخر، القاعده تقسیم می شوند. دسته دوم، گروه های سلفی جهادی داخلی می باشند که اغلب عناصر ان دارای تابعیت سوری هستند. این گروه اگرچه مبانی اصلی رفتار گروه های جهادی بین المللی را دارند، اما هدف آنها سرنگونی نظام سوریه و در نهایت تشکیل دولت اسلامی در داخل سوریه است، از جمله این گروه جبهه اسلامی سوریه می باشد.
در حال حاضر، سه گروه سلفی جهادی تکفیری در سوریه می جنگند که هر کدام دیدگاهای اعتقادی، انگیزه، اهداف، خواسته ها و تاکتیک مبارزاتی، متفاوتی دارند. از جمله مهمترین این گروه ها می توان به جبهه النصره، گروه داعش و گروه جبهه اسلامی سوریه اشاره کرد.
جبهه النصره
بعد از شروع درگیری های سوریه در مارس ۲۰۱۱، مبارزین سوری (در دوله العراق الاسلامیه) عضو گروه های القاعده موجود در عراق تصمیم خود را برای تشکیل گروه جهادی برای مبارزه با نظام سوریه گرفتند. در همین راستا از ترکیب گروه های کوچک جهادی، جبهه ای تشکیل شد که بر روی خود «کتائب النصرة لأهل الشام» نام نهاد. در میان اعضای آن، جنگجویان متعددی از کشورهای خارجی و با نژاد و قومیت های مختلف حضور دارند. این گروه از همان ابتدا از پشتیبانی مالی و نظامی، ابوبکر بغدادی(رهبرالقاعده درعراق) برخوردار بود. جبهه النصره، در نهایت در ۲۲ ژانویه ۲۰۱۲ به رهبری «ابومحمد الجولانی» اعلام موجودیت کرد.
جبهه النصره به عنوان معروف ترین و بارزترین جریان سلفی جهادی تکفیری حاضر در سوریه، شدیدترین ضربه ها را بر علیه ارتش سوریه وارد کرده است. پیشرفت های النصره در میدان نبرد در برابر ارتش سوریه به دلیل برخورداری فرماندهان آن از تجربه بالای نظامی می باشد. اکثر اعضای النصره سابقه حضور در جنگ های افغانستان، عراق و چچن را دارا می باشند. اعضاء و جنگجویان این جبهه با قومیت و نژادهای مختلف بوده است که به غیر از نیروهای عرب می توان به جنگجویان ازبک، ترک، چچن و اروپایی اشاره کرد. این گروه با حمایت های تسلیحاتی آمریکا، غرب و متحدان منطقه ای خود توانسته است فجایع بزرگی را در سوریه رقم بزند. جبهه النصره همچنین مسؤلیت بسیاری از حملات انتحاری و تروریستی صورت گرفته در این کشور را بر عهده گرفته است. با این حال این گروه از مشروعیت بخشی، برخی علمای سلفی نیز بهره می برد. عبدالمنعم مصطفی حلیم (ابو بصیر طرطوسی) ایدئولوگ سلفی جهادی است که خشونت های جبهه النصره را مشروع جلوه می دهد. ابوالمنذر الشنقیتی، یک عالم سرشناس کشور موریتانی نیز با انتشار فتوایی به هرکسی که قصد دارد برای جهاد به سوریه برود، توصیه کرده است تا به جبهه النصره بپیوندد. همچنین باید یادآور شد که جنگجویان عرب پس از فتوای شیوخ جهادی و تشویق «یوسف القرضاوی» برای ادای فریضه ی جهاد ضد نظام بشار اسد معادله جدیدی را برای سوریه خلق کردند.
دولت اسلامی عراق و شام (داعش)
زمانی که آمریکا عراق را اشغال کرد گروهی تحت عنوان دولت اسلامی در عراق شکل گرفت. این گروه به عنوان یک گروه با تفکر القاعده ای ظهور یافت. ایده تشکیل حکومت اسلامی عراق در اکتبر ۲۰۰۶ به رهبری ابوعمر بغدادی بود. وی درسال۲۰۱۰، همراه با المصری دیگر رهبر بلندپایه سازمان، در حمله نیروهای عراقی و آمریکایی جان باخت. پس از کشته شدن ابوعمر بغدادی، ابراهیم البدری معروف به ابوبکر بغدادی به این سمت رسید. ابوبکر البغدادی، یکی از افراد نزدیک به «ابومصعب الزرقاوی» از بارزترین رهبران القاعده می باشد. وی به دنبال اعلام وحدت از طریق ادغام جبهه النصره با تشکیلات دولت اسلامی عراق تحت عنوان «دولت اسلامی عراق و شام» به شهرت رسید. در سه سال گذشته و بعد از حوادث سوریه، دولت اسلامی عراق، موضوع تشکیل دولت عراق و شام را مطرح و در قالب و فرایند جدیدی تحت عنوان داعش (دولت اسلامی در عراق و شام) سامان یافت و همچنان زیر نظر القاعده به رفتارهای قبلی خود ادامه داد.
داعش وابسته به سازمان جهانی القاعده است که دارای ساختاری است که پا را از حوزه و حیطه جغرافیایی خاص فراتر می نهد و به همین دلیل محدود به حد و مرزی نیست. سازمان دولت اسلامی در عراق و شام، وزنه ای سنگین در معادله سوریه، به خصوص در مناطق شمال به شمار می رود. «گروه دولت اسلامی عراق و شام» به دنبال بروز اختلاف هایی میان «ابوبکر البغدادی» و «ابو محمد الجولانی» پای به عرصه میدانی سوریه گذاشت. از حیث خط مشی و دیدگاه فکری از سازمان تروریستی «القاعده» پیروی می کند و از حیث عملکرد و فعالیت، تنها به اعلام جنگ علیه ارتش سوریه اکتفا نکرده، بلکه تلاش دارد تا دیگر گروه های مسلح فعال در سوریه را از جمله «ارتش آزاد سوریه» و گروه «جبهه النصره» را نیز کنار بزند و خود تنها میدان دار عرصه سوریه باشد. برای داعش پیروزی انقلاب یا سرنگونی نظام مهم نبوده، بلکه تمام تلاش این گروه بر سیطره یافتن بریک منطقه جغرافیایی معین و تحت سلطه خود درآوردن آن متمرکز است». داعش گروهی اسلامی، افراطی و تکفیری است و قتل هر کسی را که وابسته به این گروه نباشد، حلال و جایز می داند، داعش همچنین به سوریه و عراق با یک دید نگاه می کند و حل مسأله این دو را با هم می خواهد. در واقع داعش به دنبال ایجاد دولت اسلامی در عراق و شام است.
«ابوبکر البغدادی» گروه «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) را رهبری می کند. وی با الجولانی رهبر جبهه النصره اختلاف دارد. البغدادی سال گذشته اعلام کرد «النصره» بخشی از این گروه است اما الجولانی بلافاصله این مسأله را رد کرد. جولانی با پافشاری بغدادی برای ادغام دو گروه تحت یک نام مخالفت کرده است. این امر منجر به دخالت ایمن الظواهری رهبر سازمان بین المللی القاعده برای پایان دادن به اختلافات بین گروه های مذکور شد. الظواهری بر جدایی این دو گروه تأکید کرد و دولت عراق اسلامی و جبهه النصره در شام را دو گروه مجزا و مستقل، اولی به رهبری ابوبکر البغدادی در عراق و دومی را به رهبری الجولانی در سوریه دانست. تحلیلگران بر این باورند «دولت اسلامی عراق وشام»، که با گروه ها و جریان های مسلح مختلف در شمال سوریه مبارزه می کنند، در راستای کنترل بلامنازع خود در مناطق مرزی ترکیه و عراق از طریق اخراج دشمنان احتمالی خود است. گروه دولت اسلامی عراق و شام اکنون کنترل بعضی از شهرهای سوریه را دست گرفته و درصدد دستیابی به هدف خود که تشکیل خلافت اسلامی فراگیر است می باشد. عناصر داعش دارای مهارت و تجربه بسیار در امر مبارزه هستند و دلیل این امر حضور آن ها در عراق و مبارزات چندین ساله در این کشور است.
جبهه اسلامی سوریه
سومین گروه سلفی حاضر در سوریه، جبهه اسلامی سوریه می باشد که از مهمترین گروه های سلفی داخلی در سوریه به شمار می رود. این گروه در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۳ از ترکیب گروه های نظامی و رهبران سلفی از جمله گروه احرار الشام، جیش الاسلام و سایر گروها از جمله جبهه التوحید تشکیل شد؛ که بزرگترین ائتلاف نیروهای سلفی جهادی در سوریه به شمار می آید. جبهه اسلامی بر خلاف سایر جریان های نئوسلفیسم خارجی ائتلاف و همکاری با دیگر گروه های جهادی را تحریم یا منع نمی کند. در همین راستا گروه الجبهه الاسلامیه که به تازگی اعلام موجودیت کرده، از ادغام هفت گروه لواء التوحید، احرار الشام، لواء الصقور الشام ، لواء الحق، انصار الشام و جیش الاسلام، گروه کردی جبهه الاسلامیه الکردیه در سوریه تشکیل شده است. اغلب عناصر جبهه اسلامی دارای تابعیت سوری هستند و سرکردگان آن مانند «زهران علوش» سوری و از اهالی «دوما» یا «احمد الشیخ» از اهالی جبل الزوایه است، به همین دلیل تا حدودی برای سوری ها، دست کم برای اهالی مناطق شان شناخته شده هستند.
بر خلاف گروه داعش و جبهه النصره پیوستن به گروه های مسلح وابسته به جبهه اسلامی مانند «احرار الشام» یا «لواء التوحید» یا «جیش الاسلام» یا «صقور الشام» نیازی به گذراندن دوره های آموزشی و فرهنگی ندارد و پیوستن به جبهه اسلامی و گروه های آن به راحتی صورت می گیرد. علاوه بر آن عناصر جبهه اسلامی دارای مهارت و تجربه لازم نیستند، اما به این جهت که اغلب عناصر آن سوری هستند، با مناطق مختلف و شهرها و روستاها و گذرگاه های کشور بیشتر آشنا هستند. این جبهه همچنین مورد حمایت عربستان سعودی می باشد و نه تنها با هیچ یک از اهداف آل سعود متناقض نیست بلکه بسیار هم پوشانی دارد.
این گروه را یک شورای متشکل از چندین فرماندهی اداره می کند که شخصی به اسم «احمد عیسی الشیخ ابو عیسی » فرمانده سابق تیپ صقور الشام در راس آنها قرار دارد. این جبهه از دو هیئت تشکیل شده است که یکی نظامی و دیگری سیاسی است و اولی را «زهران علوش» فرمانده گروه جیش الاسلام و دومی را «حسان عبود» فرمانده جنبش احرار الشام بوده است و هدف خود را سرنگونی نظام سوریه معرفی کرده است. به گونه ای است که برآورد می شود جبهه اسلامی سوریه بیش از ۷۵ هزار نیرو در اختیار داشته باشد. گروه جبهه اسلامی هدف از ساختار نظامی، سیاسی و اجتماعی جامع را سرنگونی نظام سوریه و تشکیل امارت اسلامی در سوریه اعلام کرده است. در هر صورت خلأ قدرت در سوریه به سایر گروه های سلفی پایگاهی ایده آلی بخشیده است. این گروه ها با بسط نفوذ خود در سراسر استان های سوریه و در مجاورت مرزهای ترکیه و در داخل عراق، تهدیدی برای امنیت منطقه و امنیت بین المللی به شمار می روند.
اقتباس از: سایت آفتاب
پاسخ به:جنبشهای تکفیری.....(مبحث 120 صالحین راسخون)
