پاسخ به:جنبشهای تکفیری.....(مبحث 120 صالحین راسخون)
شنبه 4 اردیبهشت 1395 6:37 PM
تکفیر بهمعنای نسبتدادن کفر به شخص یا گروهی، در قرآن کریم مصادیق پرشماری دارد؛ ازجمله کسانیکه حضرت مسیح(علیه السلام) را خدا پنداشتند و افرادی که به مردم جادوگری میآموختند. در احادیث نیز عواملی که ممکن است سبب تکفیر شود و نمونههای غیرمجاز و شروط آن، بهتفصیل مطرح شده است. اما امروزه تکفیر، کاربرد ویژهای یافته و بهدور از مفهوم واقعی خود، فقط دستمایۀ سلب حیثیت و طرد و قتل بخش مهمی از مسلمانان توسط سلفیان وهابی شده است.
پیشینه تکفیر در میان مسلمانان، به پس از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) باز میگردد. برخی از حوادث مهم تاریخی در دهههای آغازین اسلام، بهسبب تکفیر روی داده است. ازجمله رویدادهای مهم دوران پس از رحلت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)، جنگهای «رِده» بود. در این جنگها، دستگاه خلافت، معارضان خود را بهدلیل ندادن زکات و نپذیرفتن اصل خلافت، کافر و خارج از دین خواند. این حادثه، حتی در میان افراد نزدیک به خلیفه، تردیدهای بسیاری به وجود آورد.
شکلگیری گروه خوارج و حرکتهای خشونتبار آنان نیز با تکفیر در ارتباط بود؛ بهگونهایکه میتوان خوارج را نخستین گروهی برشمرد که مسلمانان را تکفیر کردند. بسیاری از فرقههای خوارج نهتنها کسی را که مرتکب یکی از گناهان کبیره میشد، بلکه امت پیامبر(صلی الله علیه و آله) را نیز تکفیر میکردند. آنان حتی حرمت جایگاه امیرمؤمنان علی(علیه السلام) را پاس نمیداشتند و ایشان را تکفیر میکردند. نمونهای از تکفیر نیز در میان بعضی از معتزله و اشاعره گزارش شده است: آنان مشبهه را تکفیر میکردند.
هرچند نمونههای فردی و جمعی تکفیر در تاریخ اسلام گزارش شده و در برهههایی از تاریخ، این جریان شایع بوده است، نمیتوان تکفیر را در میان فرقهها و نحلههای گوناگون اسلامی چندان عمده و سرنوشتساز دانست. حتی در نگاهی کلان، نمونههای افراط آمیز تکفیر، چه آنان که تکفیر کردهاند و چه آنان که تکفیر شدهاند، اندک بهنظر میرسند. امروزه شمار پیروان دیدگاه افراطی تکفیر، در مقایسه با کل جمعیت مسلمانان، چندان نیست، اما بهسبب برخورداری از موقعیتهای مالی و سیاسی، عملکرد ایشان بازتابی گسترده دارند.
جز دربارۀ جریان وهابیت که مهمترین فرقۀ مروج و مجری تکفیر است، ظاهراً نظر علما و فقهای مذاهب مهم اسلامی در کاهش ترویج تکفیر مؤثر بوده است؛ زیرا فقهای شیعه نسبت دادن بیدلیل کفر به مسلمان را مستوجب تعزیر دانستهاند. از سویی، غزالی نیز ضمن توضیح معیار تکفیر، از طایفهای از متکلمان که با تنگنظری عدهای از مسلمانان را تکفیر کردهاند، انتقاد و توصیه کرده تا جاییکه ممکن است، از تکفیر اهل قبله پرهیز شود.
بنابراین، هرکس به شعایر اسلامی پایبند باشد و نشانههای دین الهی را بزرگ شمارد، مسلمان است و باید حرمت او را حفظ کرد. طبیعی است که آزار اینچنین فردی حرام است و غیرمسلمان نامیدن او، نوعی آزار تلقی میشود.
خلاصه
تکفیر به دور از مفهوم واقعیاش، فقط دستمایه سلب حیثیت و طرد و قتل بخش مهمی از مسلمانان توسط سلفیان وهابی شده است. شکلگیری گروه خوارج و حرکتهای خشونتبار آنان، با تکفیر در ارتباط بود؛ به گونهای که میتوان خوارج را نخستین گروهی برشمرد که مسلمانان را تکفیر کردند. پس از خوارج، وهابیت به سبب برخورداری از موقعیتهای مالی و سیاسی، مهمترین فرقه مروج و مجری تکفیر بهشمار میرود.