احکام_قرآن

احکام_قرآن


:loudspeaker: نظر قرآن در مورد اوقات نماز چه می باشد؟

:white_check_mark: از شگفتى هاى اين مسأله آن است که در قرآن مجيد در دو آيه هنگامى که سخن از اوقات نماز به ميان مى آيد، فقط سه وقت براى نمازهاى شبانه روز ذکر شده با اين حال تعجّب است چرا گروهى از اين برادران اصرار در وجوب پنج وقت دارند.
فضيلت داشتن پنج وقت جاى انکار نيست. ما هم هر زمان توفيق رفيقمان شود رعايت پنج وقت را مى کنيم، سخن در وجوب آن است.
آيه اوّل در سوره هود است: «{وَأَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَىِ النَّهَارِ وَزُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ} ؛ در دو طرف روز و بخشى از شب نماز را بر پاى دار...».(1)
تعبير «طرفى النهار» اشاره به نماز صبح است که در آغاز روز انجام مى شود و نماز ظهر و عصر است که وقت آنها تا غروب ادامه دارد، به عبارت ديگر استمرار وقت نماز ظهر و عصر تا غروب آفتاب به روشنى از اين آيه استفاده مى شود.
امّا «زلفاً من الليل» با توجّه به اين که «زلف» ـ به گفته «مختار الصحاح» و راغب در کتاب مفردات ـ جمع «زلفة» است که به معناى بخشهايى از اوايل شب مى باشد، آن هم اشاره به وقت نماز مغرب و عشاست.
بنابراين اگر پيامبر | نماز را معمولا در پنج وقت انجام مى داده است حتماً جنبه وقت فضيلت داشته که همه ما به آن معتقديم، چرا ظاهر آيه قرآن را ناديده بگيريم و سراغ تأويلهاى ديگر برويم؟!
آيه دوّم در سوره اسراست: «{أَقِمِ الصَّلاَةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُوداً}؛ نماز را از آغاز زوال ظهر تا تاريکى شب بر پا دار، همچنين قرآن فجر (نماز صبح) را...».(2)
«دلوک» به معناى متمايل شدن است و در اين جا اشاره به تمايل آفتاب از خط نصف النهار يعنى زوال ظهر است.
غسق الليل به معناى تاريکى شب است که بعضى آن را به اوايل شب تفسير کرده اند و بعضى به نصف شب، زيرا همان گونه که «راغب» در «مفردات» گفته است «غسق» به معناى شدّت تاريکى شب مى باشد که همان نيمه شب است.
بنابراين دلوک شمس اشاره به آغاز وقت نماز و ظهر و غسق الليل اشاره به پايان وقت نماز مغرب و عشاست و قرآن فجر نيز اشاره به نماز صبح است.
و در هر صورت در آيه شريفه تنها سه وقت براى نمازهاى يوميّه بيان شده است نه پنج وقت، و اين دليل بر جواز نماز در سه وقت است.
فخر رازى در تفسير اين آيه بيان جالبى دارد و آن اين است که مى گويد: «إن فسرنا الغسق بظهور أوّل الظلمة ـ و حکاه عن ابن عبّاس و عطا و النضر بن شميل ـ کان الغسق عبارة عن أول المغرب و على هذا التقدير يکون المذکور فى الاية ثلاث اوقات وقت الزوال و وقت أول المغرب و وقت الفجر، و هذا يقتضى أن يکون الزوال وقتاً للظهر و العصر فيکون هذا الوقت مشترکاً بين الصلوتين و أن يکون أول المغرب وقتاً للمغرب والعشاء فيکون هذا الوقت مشترکاً أيضاً بين هاتين الصلوتين فهذا يقتضى جواز الجمع بين الظهر والعصر و المغرب و العشاء مطلقاً ؛ هر گاه «غسق» را به ظهور نخستين تاريکى آغاز شب تفسير کنيم ـ که ابن عبّاس و عطا و نضر بن شميل نيز قائل شده اند ـ غسق عبارت از اوّل مغرب مى شود، و بنابراين آنچه در آيه آمده بيان سه وقت است: وقت زوال و وقت اوّل مغرب و وقت فجر».
سپس مى افزايد: اين اقتضا مى کند که زوال، وقت نماز ظهر و عصر باشد، پس اين وقت مشترک ميان اين دو نماز است، و نيز اوّل مغرب وقت «نماز مغرب و عشا» است. بنابراين، دو نماز مذکور نيز وقت مشترک دارند و نتيجه همه اينها آن است که جمع ميان نماز ظهر و عصر و ميان مغرب و عشا مطلقاً جايز است».(3)
فخر رازى تا اين جا راه را به خوبى طى مى کند و مفهوم آيه شريفه را به خوبى درک مى کند و نشان مى دهد، ولى به دنبال آن مى گويد چون دليل داريم که جمع ميان دو نماز بدون عذر و سفر جايز نيست بنابراين آيه را به حال عذر محدود مى کنيم.(4)
بايد به او يادآور شد که نه تنها دليلى بر اختصاص آيه به حال عذر نداريم، بلکه روايات متعدّدى داريم (که سابقاً به آنها اشاره شد) که رسول خدا | گاه نماز ظهر و عصر يا مغرب و عشا را بدون عذر و در غير سفر جمع مى کرد تا بر امّت خود توسعه دهد و بتوانند از اين رخصت بهره گيرند؛ به علاوه چگونه مى توان اطلاق آيه را به موارد بسيار محدودى اختصاص داد، در حالى که در علم اصول آمده است که تخصيص اکثر جايز نيست.
و به هر حال هرگز نمى توان از مفهوم واضح آيه شريفه در بيان سه وقت دست برداشت.
-----------------
1. سوره هود، آیه 114.
2. سوره اسراء، آیه 78.
3. تفسیر کبیر فخر رازى، جلد 21، صفحه 27.
4. همان مدرک.
-------------------------
منبع: شیعه پاسخ می دهد؛ آیت الله مکارم شیرازی؛انتشارات مدرسه الامام علی بن ابی طالب (ع)