علم حاکم است و مال محکوم!

تبیان/ حضرت علی علیه السلام در مورد مسلمان واقعی می فرماید: مسلمان واقعی کسی است که مسلمانان از زبان دستش در امان باشند مگر آن جا که حق اقتضا کند. و آزار رساندن به هیچ مسلمانی جز در مواردی که موجبی( به حکم خدا) داشته باشد روا نیست. (خطبه 167 شماره 3)

ما در این نوشتار ابتدا مشخصات کلی از نهج البلاغه را بیان می کنیم و در ادامه برخی از یاران حضرت علی علیه السلام را برای آشنایی بیشتر شما عزیزان معرفی می کنیم.

نهج البلاغه دارای 241 خطبه و 79 نامه و 480 حکمت می باشد. طولانی ترین خطبه، خطبه 192 می باشد که به خطبه قاصعه مشهور است و کوتاهترین خطبه، خطبه 61 نهج البلاغه است، که در مورد خوارج می باشد (لا تقاتلوا الخوارج ....). طولانی ترین نامه، نامه53 است، که مشهور به عهدنامه مالک اشتر می باشد و کوتاهترین نامه، نامه 79 است که خطاب به فرماندهان لشکرها می باشد.

حضرت علی علیه السلام خطاب به کمیل می فرماید: ای کمیل علم بهتر از مال است،(چون): 1.علم تو را پاسداری می کند ولی تو باید مال را حفظ کنی. 2. مال با انفاق کم می شود ولی علم با انفاق افزون می گردد.3. شاگردان علم پایدارند 4. ای کمیل بن زیاد! شناخت علم آیینی است که با آن جزا داده می شود، بوسیله آن انسان در دوران حیات، اطاعت فرمان خدا می کند و بعد از وفات نام نیک از او می ماند، و علم حاکم است و مال محکوم
طولانی ترین حکمت نهج البلاغه، حکمت 147 می باشد که خطاب به کمیل بن زیاد نخعی فرموده است و کوتاهترین حکمت، حکمت 187 می باشد که درباره کوچ کردن از دنیا است. «الرحیل و شیک» کوچ کردن (از دنیا) نزدیک است! و حکمت 418 که درباره صبر و بردباری می باشد«الحلم عشیره» حلم و بردباری قوم و عشیره است.
نهج البلاغه توسط سید ابوالحسن محمدبن حسین الطاهر المناقب مشهور به سید رضی(رحمه الله علیه) جمع آوری شده است. جمع آوری نهج البلاغه در ماه رجب سال 400 ه.ق به اتمام رسیده است.
آخرین جمله نهج البلاغه درباره دوست می باشد که می فرماید: «اذا احتشم المؤمن اخاه فقد فارقه».
به خشم آوردن و شرمنده ساختن دوست مقدمه جدایی از دوست است. در اکثر خطبه ها حضرت علی علیه السلام به «تقوی» که مانع انجام همه گناهان است اشاره کرده است.
نام«قرآن» 41 بار در نهج البلاغه ذکر شده است. (توضیح اینکه مراد فقط کلمه قرآن است) البته در نهج البلاغه از قرآن تعبیرات دیگری شده است مثلا «کتاب»، «کتاب الله»، «کتابه» و غیره.
از مجموع 241 خطبه نهج البلاغه 86 خطبه موعظه و یا لااقل مشتمل بر یک سلسله مواعظ است مانند خطبه 176 که با جمله «انتفعوا ببیان الله» آغاز می شود و خطبه 192 که به خطبه قاصعه و خطبه 193 که به خطبه متقین معروف است و از مجموع 79 نامه در نهج البلاغه، 25 نامه تماما موعظه و یا متضمن جمله هایی در نصیحت و اندرز و موعظه است. مانند اندرز نامه آن حضرت به فرزند عزیزش امام مجتبی علیه السلام که نامه 31 می باشد و فرمان معروف آن حضرت به مالک اشتر که طولانی ترین نامه ها است (نامه 53) و نامه 45 که همان نامه معروف آن حضرت به عثمان بن حنیف والی بصره است. و از مجموع 480 حکمت موجود در نهج البلاغه تماما مشتمل بر پند، اندرز و نصیحت و موعظه می باشد.
87 آیه از 43 سوره قرآن در نهج البلاغه آمده است و آخرین مطلب اینکه در نهج البلاغه 16 حدیث نبوی ذکر شده است.

برخی از یاران و دوستان حضرت علی (علیه السلام)
1- سلمان فارسی یکی از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله و حضرت علی علیه السلام که ایرانی می باشد و رسول خدا صلی الله علیه و آله او را از اهل بیت دانسته و در جنگ احزاب پیشنهاد حفر خندق را می دهد.
2- فرزدق یکی از دوستان و شیعیان حضرت علی علیه السلام می باشد که در شعر و شاعری مهارت خاصی داشت.
3- علاء بن زیاد حارثی یکی از یاران حضرت علی علیه السلام در بصره است که به عیادت او شرفیاب شده اند.
4- عقیل یکی از برادران حضرت علی علیه السلام است که تقاضای کمک از حضرت علی (علیه السلام) می کند. (خطبه 204)
5- کمیل بن زیاد نخعی از یاران باوفای حضرت علی علیه السلام است که یکی از دعاهایی که در شبهای جمعه خواندن آن مستحب است به نام او می باشد.
طولانی ترین حکمت نهج البلاغه، حکمت 147 می باشد که خطاب به کمیل بن زیاد نخعی فرموده است و کوتاهترین حکمت، حکمت 187 می باشد که درباره کوچ کردن از دنیا است
6- ابوذر غفاری نام یکی از یاران با وفای حضرت علی علیه السلام است که از طرف یکی از خلفای سه گانه به ربذه تبعید شد.
7- ابوطالب کسی است که حضرت علی علیه السلام در جواب نامه معاویه او را افتخار علویان معرفی می کند.
و یک حسن ختام زیبا:
حضرت علی علیه السلام خطاب به کمیل می فرماید: «ای کمیل علم بهتر از مال است (چون): 1.علم تو را پاسداری می کند ولی تو باید مال را حفظ کنی. 2. مال با انفاق کم می شود ولی علم با انفاق افزون می گردد.3. شاگردان علم پایدارند. 4. ای کمیل بن زیاد! شناخت علم آیینی است که با آن جزا داده می شود، بوسیله آن انسان در دوران حیات، اطاعت فرمان خدا می کند و بعد از وفات نام نیک از او می ماند، و علم حاکم است و مال محکوم.» (حکمت 147 شماره 3)

منابع:
سایت اندیشه قم
نهج البلاغه حکمت 147
نهج البلاغه خطبه 167