مبحث 118 طرح صالحين: «من يك درخت هستم!»

امروز دلِ زمین شاد است و آسمان به راحتی نفس می‏کشد. پرنده‏ها سرود بهاری سرداده‏اند و خورشید با دل‏گرمی بر زمین می‏تابد. همه مردم با زمین مهربان شده‏اند و به یاری طبیعت آمده‏اند. امروز جشن پیوند مردم با طبیعت است. دست‏ها نهال دوستی می‏کارند و دل‏های بهاری، خزان را فراری می‏دهند. امروز روز درختکاری است. بیایید با زمین آشتی کنیم و هر یک درختی به نشانه مهر و دوستی در آن بنشانیم.

درختکاری نوعی عبادت
یکی از زیباترین و پرثمرترین نعمت‏های پروردگار متعال، درخت است که بخش قابل توجهی از نیازهای انسان و سایر موجودات زنده را برآورده می‏سازد، تا حدی که انسان برای آن نوعی ارزش معنوی قائل است. درختکاری علاوه بر داشتن پشتوانه‏ای از علایق ملی و سنت تاریخی در ایران، با اعتقادات مذهبی مردم نیز پیوند دارد. کاشتن درخت امری است که اجر اخروی در پی دارد و از حرمت و قداست ویژه‏ای برخوردار است، تا حدی که کاشت درخت، نوعی عبادت فرض شده و حتی در این باره روایات معتبری از پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و ائمه معصومین علیهم‏السلام نقل شده است.

دفتر معرفت
قرآن کریم در سوره انعام، آنجا که دلایل توحید را بر می‏شمارد، درخت و گیاهان را نشانه‏ای برای اهل ایمان ذکر می‏کند و می‏فرماید: «... و به وسیله آن [آب] گیاهان گوناگون رویاندیم و از آن ساقه‏ها و شاخه‏های سبز خارج ساختیم و از آن‏ها دانه‏های متراکم و شکوفه نخل خوشه‏هایی با رشته‏های باریک بیرون فرستادیم و باغ‏ها از انواع انگور و زیتون و انار، ... به میوه آن و طرز رسیدنش بنگرید که در آن نشانه‏هایی برای افراد با ایمان است.»

در قرآن، آیات دیگری نیز به چشم می‏خورد که با اشاره به درختان و چگونگی رویش آنها، برای معرفت و پرستش پروردگار یکتا، نشانه‏هایی را ذکر کرده است.

برگ درختان سبز در نظر هوشیار  هر ورقش دفتری است معرفت کردگار 

توزیع نهال در روز درختکاری
از پانزدهم تا بیست و دوم اسفند ماه، هفته «منابع طبیعی تجدید شونده» در کشورمان نام‏گذاری شده است که نخستین روز این هفته، «روز درختکاری» است و مراسم ویژه‏ای به همین مناسبت برپا می‏شود. در این هفته، نهال انواع درختان، متناسب با شرایط جوی ایران بین مردم توزیع می‏گردد و شیوه‏های کاشت درخت به علاقه‏مندان آموزش داده می‏شود. امیدواریم که با ترویج این سنت حسنه، شاهد محیطی با طراوت در سرتاسر میهن عزیزمان باشیم.

حفظ درختان
درخت یکی از نعمت‏های الهی است و انسان وظیفه دارد در حفظ و توسعه آن بکوشد. هر درختی که در گوشه‏ای روییده و شاخ و برگ گسترده است، متعلق به همه مردم است و بخشی از ثروت ملی محسوب می‏شود. بنابراین، حراست از درختان و جلوگیری از نابودی آنها جزء وظایف شرعی و ملّی ماست و کوتاهی در این زمینه، ضایع کردن نعمت است و گناه محسوب می‏شود؛ زیرا درختان به عنوان یکی از مهم‏ترین منابع تجدید شونده طبیعی، نقش بسیار مهمّی در زندگی ما دارند. امام صادق علیه‏السلام در این باره می‏فرماید: «انسان به کاشتن درخت، آب دادن و مواظبت کردن از آن مکلّف شده است».

امیرالمؤمنین علیه‏السلام و درختکاری
حضرت امیرالمؤمنین علیه‏السلام با دست مبارک خویش و تلاش بسیار به ایجاد نخلستان می‏پرداخت. ایشان زندگی خود را با کشاورزی تأمین می‏کرد و بخش عمده‏ای از درآمد نخلستان‏ها را در قالب وقف در اختیار فقرا قرار می‏داد و یا در کارهای خیر دیگر استفاده می‏کرد. او از این راه توانست هزار بنده را آزاد کند. امام باقر علیه‏السلام می‏فرماید: «مردی حضرت علی علیه‏السلام را دید که روی کیسه‏ای پُر از هسته خرما نشسته است. عرض کرد: یااباالحسن، این چیست؟ فرمود: صد هزار درخت خرما، ان شاءالله». امام باقر علیه‏السلام می‏فرماید: «علی علیه‏السلام همه هسته‏ها را کاشت و حتی یک هسته را نیز باقی نگذاشت».

درختان و یاد معاد
دیدن بیابان مرده‏ای که خداوند متعال لباس سبز بر آن می‏پوشاند و هم‏چنین مشاهده نشوونما و زندگی درختان، برهانی برای اهل تفکر و صاحبان بصیرت است که به چگونگی معاد و زنده شدن پس از مرگ پی ببرند:

این بهار نو ز بعد برگ ریز  هست برهان بر وجود رستخیز 

یکی از اصحاب رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله از آن حضرت پرسید: «چگونه خداوند مُردگان را زنده می‏کند و نمونه آن در جهان حقیقت چیست»؟ حضرت فرمود: «آیا از سرزمینی عبور نکرده‏ای که خشک و مُرده باشد و سپس [بار دیگر] از آن‏جا عبور کنی، در حالی که از خرّمی به جنبش در آمده است»؟ عرض کرد: «بلی». حضرت فرمود: «این گونه خداوند مردگان را زنده می‏کند».

نعمت بی‏کران الهی
درختان علاوه بر تلطیف هوا و پالایش آن، موجب حفظ محیط زیست، ایجاد فضایی سرسبز و زیبا برای گردش و تأمین آب‏های زیر زمینی می‏شوند. درختان هم‏چنین در ازدیاد آب رودخانه‏ها و چشمه سارها، حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش آن و حاصل‏خیزی زمین‏های کشاورزی نقش به‏سزایی دارند. کاشت درختان در اطراف مزارع، دست‏رنج کشاورزان را از گزند باد در امان می‏دارد. هم‏چنین با کاشت درخت، می‏توان از پیشروی بیابان‏ها و کویرها جلوگیری می‏کند. علاوه بر اینها، میوه بسیاری از درختان، خوردنی است و برگ برخی از آنها مصرف دارویی دارد. چوب درختان نیز در تأمین نیازهای اساسی صنایع چوب و فراورده‏های فرعی آن استفاده می‏شود. این همه، تنها برخی از فواید و استفاده‏های درخت ـ این نعمت بی‏کران الهی ـ است. پس باید درختان را قدر دانست و در حفظ و گسترش آنها کوشید.

ضرورت حفظ جنگل‏ها
صنعتی شدن شهرها از یک سو و تخریب جنگل‏ها از سویی دیگر، آلودگی هوا را به شدت افزایش داده است. کارشناسان، مقدار فضای سبزی که اکسیژن مورد نیاز هر فرد را در طول یک سال تأمین می‏کند،150 متر مربع تخمین زده‏اند؛ در حالی که این مقیاس برای هر ایرانی، بسیار کمتر از این میانگین است. بدین ترتیب و با توجه به محدودیت اراضی جنگلی و فضای سبز کشور، حراست شدید از جنگل‏های موجود، اجرای طرح‏های گسترده جنگل کاری و نیز احیای جنگل‏های مخروبه کشورمان، اهمیت بسیاری در حفظ سلامت مردم دارد.

خطر انقراض درختان
تخریب جنگل‏های کشور، در سال‏های اخیر، روند رو به رشدی داشته است؛ به گونه‏ای که مساحت جنگل‏های ایران نسبت به سال‏های گذشته، کاهش چشم‏گیری یافته است. کارشناسان تخمین زده‏اند که برای جبران این کاهش، سالانه باید میلیون‏ها نهال جنگلی در ایران کاشته شود. با ترویج درختکاری و حراست از جنگل‏ها و استفاده علمی از درختان و تکثیر گونه‏های آنها، نه تنها میزان منابع چوب جنگلی کاهش نمی‏یابد، بلکه بر شمار درختان نیز افزوده می‏شود. بنابراین، استفاده بی‏رویه و غیرعلمی از چوب درختان، هم موجب تخریب و از بین رفتن جنگل‏ها می‏شود و هم اقتصاد کشور را با رکود مواجه می‏سازد.

شمار درختان را افزایش دهیم
با توجه به این‏که هر روز از دامنه جنگل‏های کشور کاسته می‏شود، برای پایان بخشیدن به روند تخریب جنگل‏ها و از بین رفتن درختان، روی آوردن به اجرای سیاست‏های کلان، در بخش منابع طبیعی، ضروری به نظر می‏رسد. ترویج فرهنگ و سنت حسنه درختکاری و جلوگیری از انهدام جنگل‏ها، نیازمند همت و تلاش مشترک دولت و مردم است. رهبر معظم انقلاب اسلامی، ضمن تأکید فراوان بر اهمیت کاشت درخت در هر مکانی که امکان آن وجود دارد، تصریح کرده‏اند: «اگر هر فرد ایرانی فقط یک نهال بکارد، میلیون‏ها درخت بر آنچه موجود است، افزوده خواهد شد».