شمس الدين ابن طولون حنفى

شمس الدين محمّد بن على بن طولون (متوفى 955 هجرى) از علماى اهل سنّت است که علاوه بر علوم معمولى اسلامى از علوم ادبى بهره زيادى داشت. وى، داراى منزلت بس بلندى نزد علماى دمشق بود.
اوعلاقه ى وافرى به اهل بيت عصمت وطهارت (عليهم السلام) داشت. لذا کتابى مستقل در معرّفى شخصيّت وسيره ى اهل بيت به نام الائمة الاثنا عشر نگاشت. در آن فقط، از منابع اهل سنّت، مطالب جامعى درباره ى يکايک امامان دوازده گانه ى اهل بيت عليهم السلام آورده است.
اين کتاب، اخيراً، از سوى يکى از دانشمندان محقّق معروف اهل سنّت لبنان، آقاى دکتر صلاح الدين المنجد (مؤلف کتاب معروف نقش کليسا در ممالک عربى) تصحيح وبه وسيله ى انتشارات دار صادر ودار بيروت، در حدود سال 1958 ميلادى، به چاپ رسيد.
آقاى ابن طولون، در ابتداى اين کتاب، قصيده ى آقاى حصکفى را که داراى 48 بيت مى باشد، به طور کامل آورده است وسپس شخصيّت يک يک امامان را مورد بحث قرار داده است.
اين مطلب، در حقيقت، نشانه ى دومسئله است:
يکم - او، انتساب اين قصيده را به حصکفى حنفى، پذيرفته است.
دوم - اينکه محتواى اين قصيده را نيز پذيرفته است.
نکته ى جالب اين که تحت (شماره ى 12) وعنوان الحجة المهدى مطالبى را درباره ى حضرت مهدى موعود، عجّل الله فرجه، از منابع اهل سنّت آورده است. اوسخنانش را درباره ى حضرت مهدى، چنين آغاز مى کند:
وثانى عشرهم ابنُه محمّدُ بن الحسن وهوأبوالقاسم محمّدُ بن الحسن بن على الهادى بن محمّد الجواد بن على الرضا بن موسى الکاظم بن جعفر الصادق بن محمّد الباقر بن على زين العابدين بن الحسين بن على بن ابى طالب رضى الله عنهم.
سپس، پس از چند سطر، اين چنين مى نويسد:
کانت ولادتُه، رضى الله عنه، يوم الجمعة، منتصَف شعبان سنه 255، ولمّا توفى والدُه المتقدم ذکرُهُ، کان عُمرُه خمسَ سنين.
اين مطالب، هم در مورد نسب حضرت مهدى، عجّل الله فرجه الشريف، وهم در مورد سال ميلاد آن بزرگوار، دقيقاً وتحقيقاً، مطابق نظريّه شيعه است.
ابن طولون، در اثناى کلامش پس از ذکر سلسله ى نسب حضرت مى نويسد:
ثانى عشر الأئمة الاثنى عشر، على اعتقاد الإماميّه، المعروف بالحُجّة.
ونيز مى نويسد:
وهو الذى تزعَمُ الشيعةُ أنّه المنتظَر والقائم والمهدى.
به نظر مى رسد که او، اين مطلب را از باب تقيّه يا ملاحظات ديگر نوشته است؛ زيرا، وى، در مرکز امويان (دمشق) زندگى مى کرده است.
وى، در خاتمه ى کتاب ياد شده اش، گويا به هيجان در مى آيد وعشق واعتقاد وارادت خود به امامان دوازده گانه را در قالب شعرى شش بيتى زيبا که متضمّن تشويق مردم بر اقبال به اهل بيت است، انشا مى کند:
عليکَ بالأئمةِ الاثنى عشر
أبوترابٍ حَسنٌ حسينُ
محمّد الباقر کم علمٍ درى
موسى هوالکاظم وابنه على
محمد التقى قلبُه معموُر
والعسکرى الحسن المطهّر
من آل بيت المصطفى خيرِ البشر
وبغض زين العابدين شينُ
والصادقُ ادعُ جعفراً بين الورى
لقّبهُ بالرضا وقدرُهُ على
على التَّقى درّه منثور
محمّد المهدى سوف يظهر
بر توباد که به امامان دوازده گانه توجّه کنى
اينان که از خاندان مصطفى، خير البشرند
ابوتراب وحسن وحسين
وزين العابدين که بُغض داشتن نسبت به او، زشت وننگ است
محمّد باقر که چه قدر دانش ها را مى دانست.
وامام جعفر که به اين خصلت در ميان مردم معروف بود، يعنى، صادق.
وموسى که کاظم وفروبرنده ى غيض بود، وفرزندش على که اورا با لقبش رضا بخوان. اوکه قدر ومنزلتش بلند ووالا است.
ومحمّد تقى که دلش به تقوا آباد است
وعلى نقى که گوهرهايش پخش است.
اين شعر، اقرار غير مستقيم به اين حقيقت است که حضرت بقية الله، عجّل الله تعالى فرجه، متولد شده است نه اين که بعدها متولّد خواهد شد.