تمام شروط اجراي حدود ، دال بر لغو آنهاست

تمام شروط اجراي حدود ، دال بر لغو آنهاست

اكثر احكام اجتماعي شريعت ، گزينشي از بين بهترينهاي آن عصر و امضا توسط پيامبر(ص) ، جهت ابلاغ و اجرا بوده است ¹

از طرف ديگر ، هدف پيامبر(ص) ، اجراي آن احكام نبوده ، بلكه رسيدن به جامعه اي پاك و عاري از خشونت و فساد و حاكميت اخلاق و عدالت در جهت توسعه و رشد آن بوده است ² ، آنجا كه خداوند هدف  حتي اجراي قصاص را ، حيات و بالندگي جامعه معرفي نموده است :

و لکم في القصاص حياة يا اولي الالباب لعلکم تتقون  ³

و براى شما در قصاص ، حيات و زندگى است ، اى صاحبان خِرد! شايد شما تقوا پيشه کنيد .

به همين دليل ، پيامبر(ص) ، در مقام اثبات جرمهاي منجر به اجراي حدود ، آنقدر شرايط را سخت كرده بودند كه براحتي قابل اثبات نبوده و عاملي براي اشاعه آنها در جامعه نشوند . ⁴

مهمترين قاعده و اصلي كه در كتب فقهي مطرح و در اجراي حدود بايد رعايت شود " قاعده درء " ، به معناي  " دفع حدود به شبهات " بوده و مورد توافق بين هر دو فرقه شيعه و سني مي باشد .

در اين مجال اندك ، به چند حديث زيبا از پيامبر(ص) اكرم اشاره مي شود :

• ادرؤوا الحدود بالشبهات و لاشفاعة و لاکفالة و لایمین فی حد ⁵

حدود را به شبهات دفع کنید و شفاعت ، کفالت و قسم در حدود پذیرفته نمی شود .

• ادفعوا الحدود ما وجدتم له مدفعا ⁶

مادام كه راهي براي دفع حدود بيابيد آنها را دفع كنيد ( و اجرا ننماييد ) .         

• عن عائشة، قالت : قال رسول الله (ص) : ادرؤوا الحدود عن المسلمین ما استطعتم فان کان له مخرج فخلوا سبیله فان الامام ان یخطیء فی العفو خیر من ان یخطیء فی العقوبة . ⁷

عایشه می گوید : پیامبر اکرم (ص) فرمود : حد را از مسلمانان تامی توانید دفع کنید . اگر راهی برای دفع حد وجود دارد ، او [متهم] را رها کنید ، چرا که اگر امام در عفو کسی اشتباه کند ، بهتر است که در عقوبت کسی اشتباه کند .

• حضرت علي(ع) خطاب به مالك اشتر مي‏نويسد:

.. و اقبل العذر، و ادرء الحدود بالشبهات و تغاب عن كل ما لايصلح لك و لا تعجلن الي تصديق ساع،، فان الساعي غاش ، و ان تشبه بالناصحين ⁸

• ... عذر شخص خاطي را بپذير و در صورت وجود شبهه ، کيفر و مجازات را دور کن ( از اجراي آن خودداري کن )، و آن چه را که درستي اش بر تو روشن نيست ناديده گير و در تصديق و باور داشتن گفته‏هاي انسان بدگو و سم‏پاش شتاب منما ، زيرا افراد سم‏پاش خيانتکار و فريب‏دهنده مي‏باشند ، هر چند خود را به صورت پنددهندگان درآورند .

با توجه به قاعده فقهي فوق كه هيچ اختلافي در آن ، بين فقهاي دو فرقه نيست ، فهميده مي شود كه " هدف شارع ، پيشگيري از بروز مفسده معاصي در جامعه مي باشد ، و اگر بعضي از آنها پديدار شد ، مي خواهد به ساده ترين و آسان ترين راه و دورترين آنها از آزار و ايذا ، نفي و برطرف سازد . حد و تعزير فقط بمنزله داغ نهادن مي باشد ، كه آخرين دواء است . حاصل آنكه ، غرض شارع چيزي نيست جز دفع معاصي و رفعشان با ساير اسباب ، مثل انذار و ارشاد و توبه . ⁹ "

زيرنويسها :

1. مرحوم منتظري ، كتاب اسلام دين فطرت - ص 702 تا 705 -  احمد قابل ، شریعت عقلانی ،8، بخش 22
2. مرحوم منتظري ، همان 
3. بقره آيه 179
4. بطور مثال ، شرايط اثبات عمل زنا از قبيل شهادت 4 نفر با كيفيت مطروحه در كتب فقهي و يا اقرار شخص در چهار نوبت و اطمينان قاضي مبني بر سلامت عقلي او و ...
5. من لايحضره الفقيه ، صدوق، ج 4 ص 76 ح 5146
6. سنن ابن ماجه ، حدود ، 5 ح 2545
7. رواه الترمذی ، حدود ، 2 ح 1447
8.  بحار الانوار, ج 77 ص 245  - تحف العقول ابن شعبة الحراني  ، ص 128.
9. فقه استدلالي در مسائل خلافي – مرحوم آيه اله غروي ص 23

محمد صالحي – 26/10/94