آب انبار یا برکه، بنای پرشکوه در هرمزگان

باشگاه خبرنگاران/ آب انبار یا برکه، بنای پرشکوه و زیبا که از دیر باز در جنوب هرمزگان امید بخش رهگذران جویای آب بود.
این بناها از پس سراب آب در بیابان و صحرا با رنگ سفید خود نوید بخش حیات برای انسان ها و حتی جانوران بودند.
آب‌انبارها نقش مهمی‌ در زندگی روزمره و فرهنگ و اعتقادات مردم مردم هرمزگان داشتند.
بناهایی که با سبک ها و معماری های هوشمندانه و دانش بنیان از دیر زمان برای گذر از مشقت خشکسالی با استفاده بهینه از آب باران ساخته شده اند.
نحوه ساخت آب انبار، تصفیه و عایق بندی آن با اصول مهندسی و علمی ، حکایت از معماری هوشمندانه و دانش بنیان برکه ها دارد.
معماری جذاب و چشم نواز برکه ها در میان دشت های گرما زده و تشنه هرمزگان همچون ستاره ای می درخشد.
پلان برکه های هرمزگان به سه شکل طولی و مستطیلی با طاق آهنی، دایره ای با سقف گنبدی و گرد همچنین به شکل صلیبی ساخته شده اند که از این میان معماری با پلان دایره ای با سقف گنبدی بیشتر است.

معماری به شکل صلیبی ویژگی خاصی دارد و شامل ۵ یا ۴برکه می شود و برکه خونسرخ و برکه دریا دولت در شهرستان بندرلنگه از معروف ترین آنهاست.
برای ساخت برکه ها در گذشته از ساروج و سنگ رودخانه و سنگ مرجان استفاده می شد و امروزه از سیمان و گچ هرنگ نیز استفاده می شود.
ساروج به دلیل مقاومت درمقابل رطوبت و شرجی بالا در دوران گذشته به عنوان روکش برکه ها و نقش عایق مخزن را ایفا می کرد و برای ساخت آب انبارهاو برکه ها اهمیت خاصی داشت.
گفتنی است ساروج یکی از مصالح ساختمانی قدیمی در ایران است که از ترکیب شن ، ماسه ، آهک و سفیده تخم مرغ ساخته می شود.

معماران قدیم در آب انبار ها از سنگ مرجان به خاطر خاصیت ضد پشه ای استفاده می کردند.
وجود حدود ۲ هزار برکه در هرمزگان به عنوان جنوبی ترین استان ایران در دوره های مختلف تاریخی نشان از سنت دیرینه ساخت برکه در میان مردمان جنوب دارد.
مجموعه آب انبارهای موزه، مجموعه برکه های باران ، برکه گرد واقع در محله شاه حسینی شهرستان بندرعباس، برکه بی بی در جزیره قشم، برکه دیوان در شهرستان پارسیان، برکه های ملاو میر پل انگور در شهرستان بندرخمیر، برکه های دریا دولت و پنج برکه و بشاری شهرستان بندر لنگه، برکه های شیخ و کریکی در شهرستان بستک، برکه سنتی ۵ بادگیر جزیره کیش معروفترین برکه های استان هرمزگان هستند.

بیشتر آب انبارهای هرمزگان در شهرستان های بندرلنگه ،بستک و قشم ساخته شده اند.
آقای حسینی گردشگر از استان کرمان می گوید: در ورود به استان در مسیر های مختلف با فواصل زیاد گنبدهای سفید در کنار جاده ها توجهم را جلب کرد.
راشدی از اهالی بستک می گوید: آب برکه‌ها شیرین و در تابستان نسبتا خنک بود و در دوران قدیم آب برکه با وسیله‌ای بنام کندر (کندر چوبی است که روی دوش گذاشته و دو حلب آب در دو انتهای آن با طناب آویزان بود) به خانه حمل می شد.
معاون میراث فرهنگی ، اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری هرمزگان با اشاره به قابلیت ثبت ملی برکه های استان گفت: از ۲۰۰ برکه هرمزگان ۸۰ برکه تاریخی ثبت ملی شده و ۱۰۰ برکه نیز در دست ثبت است.

عباس نوروزی افزود: مجموعه آب انبارهای موزه شهر بندرعباس شامل ۵ برکه دوره تاریخی صفویه نخستین آب انبار ثبت شده در فهرست آثار ملی است که در سال ۵۴ ثبت ملی شده است.
وی گفت: تاکنون حدود ۸۰۰ میلیون تومان از محل اعتبارات ملی برای مرمت ۸۰ برکه تاریخی هرمزگان هزینه شده است.
معاون میراث فرهنگی ، اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری هرمزگان با اشاره به تغییر کاربری برخی از برکه های تاریخی گفت: در حال حاضر برکه گرد واقع در ۲۲ بهمن بندرعباس به رستوران سنتی تغییر کاربری داده شده است.
نوروزی با اشاره به تقاضای تغییر کاربری برخی برکه های تاریخی افزود: مقدمات تغییر کاربری برکه کوی پلیس شهرستان بندرعباس به عنوان موزه تعزیه استان انجام شده و به زودی مراحل اجرایی آن آغاز می شود.
وی اضافه کرد: اکنون سنت ساخت برکه با شیوه های نوین و با به کار گیری مصالح جدید در میان هرمزگانیان رواج دارد.