مبحث 113 طرح صالحین: «مدل زندگی اسلامی و غربی»

پس در حقیقت معناى آیه این است: حرام نکنید آنچه را که خدا برایتان حلال کرده، با اینکه ایمان به خدا آورده ‏اید و خود را تسلیم امر او نموده ‏اید. و ذیل آیه بعدى هم که میفرماید: «و اتقوا الله الذی أنتم به مؤمنون؛ و از آن خدایى که بدو ایمان دارید پروا دارید» (مائده/ ۸۸). این معنا را که آیه هم تشریع و هم جلوگیرى و هم امتناع را شامل است تایید می‏کند، و اینکه کلمه «طیبات» را اضافه کرده است به جمله «أحل الله لکم» با اینکه کلام بدون ذکر آن هم تمام بود، براى این بود که به تتمیم جهت نهى اشاره کرده باشد، و بفهماند تحریم حلال علاوه بر اینکه تجاوز از حد بندگى و معارضه با سلطنت خدا و مناقض با ایمان و تسلیم است، خروج از حکم فطرت هم هست، زیرا فطرت، خود هر حلالى را پاکیزه و طیب می‏داند، و از آنها هیچ نفرتى ندارد، کما اینکه در آیه ذیل که رسول خدا (ص) شریعتى را که آورده توصیف میفرماید و از این معنایى که گفتیم خبر داده، یعنى آنچه را که حلال است طیب و آنچه را که حرام است خبیث و پلید دانسته، و فرموده است: «الذین یتبعون الرسول النبی الأمی الذی یجدونه مکتوبا عندهم فی التوراه و الإنجیل یأمرهم بالمعروف و ینهاهم عن المنکر و یحل لهم الطیبات و یحرم علیهم الخبائث و یضع عنهم إصرهم و الأغلال التی کانت علیهم؛ مردم باتقوا همانهایند که پیروى می‏کنند رسول و نبى درس نخوانده ‏اى را که اسم مبارکش را در کتابهاى خود انجیل و تورات نوشته یافتند، پیغمبرى را که به معروف امرشان میکند و از منکر نهی‏شان میفرماید و طیبات را برایشان حلال و پلیدیها را برایشان حرام می‏نماید و تکلیف‏هاى گران و عهد و میثاق‏هاى سنگین که شریعت‏هاى سابق بدوش ایشان گذاشته بودند از دوششان برمیدارد» (اعراف/ ۱۵۷). و به همین معنایى که بیان کردیم تایید می‏شود که:

اولا مراد از تحریم طیبات الزام و التزام به ترک حلالها است.
و ثانیا مراد از «حل» به قرینه مقابله با حرمت به طور عموم هر چیزى است که در قبال حرمت باشد، پس هم مباحات و هم مستحبات و هم واجبات را شامل مى‏شود.
و ثالثا اضافه «طیبات» به «ما أحل الله» اضافه بیانیه است.
و رابعا مراد از «اعتداء» در جمله «ولا تعتدوا» همان تجاوز بر خداى سبحان است نسبت به سلطنت تشریعیش. یا اینکه مراد تعدى از حدود اوست به کناره‏ گیرى از اطاعت و تسلیم او و تحریم حلالهاى او. چنان که در ذیل آیه طلاق می‏فرماید: «تلک حدود الله فلا تعتدوها و من یتعد حدود الله فأولئک هم الظالمون؛ این احکامى که بیان شد حدود خداوند است پس از آنها تجاوز نکنید و کسانى که تجاوز کنند از حدود خداوند پس آنان ستمکارند» (بقره/ ۲۲۹) و نیز در ذیل آیه ارث می‏فرماید: «تلک حدود الله و من یطع الله و رسوله یدخله جنات تجری من تحتها الأنهار خالدین فیها و ذلک الفوز العظیم* و من یعص الله و رسوله و یتعد حدوده یدخله نارا خالدا فیها و له عذاب مهین؛ این احکامى که بیان شد حدود خداوند است، و کسانى که فرمان‏برند خدا و رسولش را داخل می‏کند آنان را در بهشت‏هایى که جارى می‏شود از زیر آنها نهرها در حالى که آنان جاویدانند در آن بهشتها و این خود همان رستگارى عظیم است* و کسانى که نافرمانى کنند خدا و رسول را و تجاوز کنند از حدود او آنان را داخل میکند در آتش در حالى که آنان در آن آتش جاویدند و براى ایشان است عذاب خوار کننده» (نساء/ ۱۳-۱۴). و این آیات همانطورى که ملاحظه می‏کنید اطاعت خدا و رسول را از روى استقامت و التزام به آنچه تشریع فرموده، ممدوح دانسته، و بر عکس خروج از مقام تسلیم و رضا و التزام و انقیاد را از راه تعدى و تجاوز نسبت به حدود خدا مذموم دانسته، و مرتکبش را سزاوار عقاب معرفى نموده است، بنابراین محصل مفاد آیه مورد بحث نهى است از تحریم محللات، یعنى از اینکه کسى از استفاده از آنچه خدایش حلال کرده اجتناب و از نزدیکى به آن امتناع ورزد، چون این امتناع با ایمان به خدا و آیات او مناقض است، و با این نمی‏سازد که محللات چیزهایى هستند که فطرت بشر آن را طیب می‏داند، و هیچگونه پلیدى در آنها نیست تا از آن جهت از آنها اجتناب شود، و اجتناب بى جهت تجاوز است، و خداوند متجاوزین را دوست نمیدارد.