مبحث 111 طرح صالحین: «جوانان و ازدواج»

وقتی به معضلات مهم یک جامعه اشاره می‌شود، بحث از کلیشه‌های عادی فراتر می‌رود و ما با ماجرای گسترده‌تری طرف خواهیم شد. معضلات جوامع بر هیچ‌کس پوشیده نیست و اگر هر کدام از ما بخواهیم بنا به تخصص خودمان از مسائل و معضلات یک جامعه سخن به میان بیاوریم کار دشواری نخواهد بود، چرا که همه آن‌هایی که با جامعه خود آشنایی کافی و وافی داشته باشند می‌توانند به دغدغه‌ها و مشکلاتی بپردازند که جامعه‌شان را درگیر خودش کرده است. اما من فکر می‌کنم مسائل فراتر از این چیزها باشد. مشکل ما زمانی نمود پیدا می‌کند و قابل حل می‌شود که با خودمان روراست باشیم و بتوانیم بحران‌های اجتماعی را به خوبی بشناسیم. من فکر می‌کنم که ما جامعه‌شناسان به‌درستی جامعه خود را نفهمیده‌ایم‌. در واقع هنوز در معنای لغوی جامعه مانده‌ایم و متاسفانه با واژگانی که ترجمه می‌کنیم و دیگران به ما می‌دهند سردرگم‌تر از پیش می‌شویم. بسیاری از جامعه شناسان ما فرق فاحش میان اجتماع و جامعه را نمی‌دانند. اجتماع به هر گستره جمعی گفته می‌شود. ممکن است عده‌ای در بخشی از کشور اجتماع کنند اما جامعه را تشکیل ندهند. اجتماع یک همزیستی تلقی می‌شود که در واقع خصوصی و انحصاری است و تعریف آن با جامعه کاملا متفاوت است. اما جامعه  مهم‌ترین بخشی است که یک جامعه‌شناس باید وقت خود را برای مطالعه آن اختصاص دهد. جامعه با «اجتماع» متفاوت است و الزاماً در هر جا که مجموعه‌اى از نهادها وجود داشته باشد، جامعه پدید نمى‌آید و نیز جامعه خودبه‌خود از مجموع «اجتماع» حاصل نمى‌گردد. من مشکلات و مسائل ایرانی را سه‌بعدی تعریف کرده‌ام و می‌گویم مسائل ایران اجتماعی-جامعوی- جامعتی است. بحث جامعوی در واقع صفت را در بر می‌گیرد و جامعتی صفت کلان جامعه ماست. بگذارید با مثالی مساله را برای شما ساده کنم. خانواده بحث اجتماعی ماست، ‌جامعه مدنی بخش جامعوی مسائل ما را در بر می‌گیرد و جامعه صفت کلان جامعتی می‌شود، به‌زعم من باید مسائل را از خانه شروع کرد. فرد وقتی وارد جامعه بیرونی می‌شود مسائل وی جامعوی می‌شود و وقتی وارد نهادهای رسمی و دولتی می‌شود با بخش جامعتی ماجرا سر و کار دارد.
اگر ما همه این بخش‌ها را شناسایی کنیم به راحتی از پس حل مسائل هم بر خواهیم آمد. اما وقتی طرح مساله پیش می‌آید سعی می‌کنیم با گفتن مشکل اجتماعی همه چیز را حل کنیم، این در حالی است که باید بدانیم اگر مشکل در خانواده شکل بگیرد، نوع آن فرق می‌کند. اگر این مقوله‌ها را نشناسیم در حل مساله راه به جایی نخواهیم برد. با چسباندن واژه اجتماعی به هرچیزی نمی‌توان مسائل جامعه را حل کرد. در نتیجه ما هنوز اندر خم یک کوچه هستیم و متاسفانه جامعه‌شناسی ما کودکی است که هنوز زبان باز نکرده است و در واقع در تک کلمه‌ها باقی مانده است.