صنایع دستی ایران

هنر ورشوسازی در لرستان از هنرهای دستی به شمار می آید كه به دلیل كمبود مواد اولیه با آینده ای تاریك مواجه شده است. اگر چه از ورود ورشو به ایران در مقایسه با قدمت تمدنی و فرهنگی منطقه لرستان زمان زیادی نمی گذرد اما هنر فلز و فلزكاری مربوط به عصر طلایی مفرغ های لرستان است كه آثار به دست آمده نشان از دوره های تاریخی۱۷۰۰تا۶۰۰ سال قبل از میلاد را دارد. ورشو آلیاژی تركیبی از جنس روی، نیكل و مس است كه در میان كشورهای اروپایی به جرمن سیلور GERMAN SILVERمعروف است.هنر ورشوسازی از كشور لهستان به ایران وارد شده و نام ورشو به دلیل شهر ورشو مركز كشور لهستان بر روی این فلز ماندگار شده است. در اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی هنر ورشوسازی در ایران به اوج خود رسید و سابقه هنر ورشوسازی در ایران مربوط به شهرستان های دزفول و بروجرد است. قلمكاران لرستانی قبل از ورود ورشو به ایران از ورق زرد رنگ برنج برای ساخت ابزار و وسایل مورد نیاز در منازل استفاده می كردند.

پس از ورود ورشو به ایران، هنرمندان خوش ذوق بروجردی این فلز را در دست گرفته و با دقت و ظرافت خاصی آن را نرم كرده و پس از شكل گیری نهایی به دست استادان قلمكار می سپردند. استادان قلمكار ورشو نیز با چشمان خوش بین و دستان هنرمند خود بر روی این جسم بی جان فضایی رویایی را قلمكاری می كردند. هنر ورشوسازی در ایران اكنون به صورت پایه در شهرستان بروجرد وجود دارد و نام ورشو و ورشوكاران این دیار در همه جای دنیا مشهور شده است.

در زمان حاضر سماورهای ورشویی در همه نقاط ایران مختص استادان ورشو سازی بروجرد است.

یكی از استادان قلمكار ورشو بروجرد می گوید: این هنر از شهرستان دزفول به بروجرد انتقال یافته و نخستین سماور ورشویی ایران نیز در بروجرد از سوی استاد علی میناگر ساخته شد. شهریار میناگر با اشاره به این كه میناگر به عنوان پدر صنعت ورشوسازی ایران شناخته شده است، می گوید: هنر ورشوسازی از هنرهای دستی است كه با ماندگاری بیشتر اجناس ورشویی، ارزش و اعتبار آن نیز بالاتر رفته به طوری كه جنس ورشویی هیچ خسارت و زیانی نمی بیند. وی اظهار داشت: به علت عدم تولید ورق ورشو در جهان این فلز در ایران نیز كمیاب شده و هنرمندان ورشوساز برای تولید مواد اولیه آن با مشكلات زیادی مواجه اند. میناگر می افزاید: ورشوسازان این شهرستان اجناس قدیمی ورشویی موجود در بازار را خریداری كرده و پس از بازیافت و یا ذوب آن، كالایی جدید از ورشو تولید می كنند. وی می گوید: این هنر به دلیل فقدان استادكارهای قدیمی در حال فراموش شدن است.

میناگرمی افزاید: هنرمندان ورشوساز و قلمزن صنایع دستی تاكنون از خدمات بیمه ای محروم مانده اند. یكی دیگر از هنرمندان ورشوساز می گوید: عدم تولید ورق ورشو در دنیا مهم ترین مشكل صنعتگران این هنر زیبای دستی است. عزیز شاددل می افزاید: به دلیل گران بودن فلز نیكل در بازار، دیگر هیچ كشوری حاضر به ساخت آلیاژ ورشو نیست. وی می گوید: اكنون در بازارهای جهانی آلیاژهای جدیدی مانند كاپرنیكل برای ساخت آلیاژ ورشو بكار می رود كه این آلیاژ جدید برای هنر ورشوسازی مورد استفاده نیست. یكی از كارشناسان صنایع دستی لرستان نیز می گوید: سابقه فلز و فلزكاری در لرستان به بیش از ۶ هزار سال قبل برمی گردد. فرزانه عادلی می افزاید: اشیای به دست آمده از غار كلماكره پلدختر، نشان از تمدن كهن این استان و وجود فلزكاری در آن دوران دارد. وی اضافه می كند: هنر ورشوسازی به نام هنرمندان بروجردی در كشور شناخته شده است.

كارشناس فنی سازمان صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری لرستان نیز می گوید: هنر ورشوسازی از جمله صنایع دستی به شمار می آید كه با آینده ای غیر قابل پیش بینی مواجه است. افشین باباحسینی اظهار می دارد: به دلیل نایاب بودن مواد اولیه این هنر، هنرمندان و صنعتگران این رشته در آینده با كمبود و نبود فلز ورشو مواجه خواهند شد. وی اضافه می كند: این اشیای فلزی به دلیل كیفیت و دوام، هنری بودن و بی نظیر بودن نوع حكاكی در آنها، در بازار از مشتری خاص برخوردار است. معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان نیز می گوید: اكنون۲۰ كارگاه فعال قلم زنی ورشو با ۴۵ استادكار در این استان فعالیت دارند. محمدرضا امانی می افزاید: به دلیل كم شدن ورق ورشو در بازار از تعداد هنرمندان و كارگاه های ورشوسازی كاسته شده است. امانی با اشاره به فعالیت اصلی كارگاه ها در شهرستان بروجرد می افزاید: در صورت عدم تأمین فلز و مواد اولیه اصلی هنر ورشوسازی، این صنعت زیبا و ماندگار با خطر نابودی مواجه می شود. وی می افزاید: هنرمندان این رشته نیز در آینده برای تأمین مواد اولیه خود، مجبور به ذوب كردن اشیا و ظروف موجود در بازار خواهند شد.