آیات الاحکام
حضرت جواد علیه السلام ضمن نامه ای دیگر به علی بن مهزیار، برخی نکات و ناگفته های مسائل
خمس و زکات را تشریح و وظایف شیعیان را معین شخصیت نگاران، علی بن مهزیار را یکی از
استوانه های فقه شیعه قلمداد کرده اند؛ چرا که وی مسائل کوچک و بزرگ فقهی را از مکتب
سه امام همام علیه السلام آموخته و به دیگران نیز آموزش داده است
می کند. آن حضرت می فرماید: «ای علی بن مهزیار! برخی دوستان ما که توفیق و رستگاری آنان
را از خدا می خواهم در باره پرداخت وجوه واجبشان کوتاهی می کنند. من این را می دانم و
دوست دارم امسال درباره خمس، اموال آنان را پاکیزه و حلال کنم؛ چرا که خداوند متعال می
فرماید: «خُذْ مِنْ أَمْوَ لِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِم بِهَا وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ إِنَّ صَلَوتَکَ سَکَنٌ لَّهُمْ وَ اللَّهُ
سَمِیعٌ عَلِیمٌ * أَلَمْ یَعْلَمُوآا أَنَّ اللَّهَ هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِی وَ یأْخُذُ الصَّدَقَتِ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ
الرَّحِیمُ * وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُو وَ الْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَی عَلِمِ الْغَیْبِ وَ
الشَّهَدَةِ فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ »؛ «از اموال آنان، صدقه ای [به عنوان زکات] اخذ کن و به این
وسیله، آنان را پاک کن و به آنان دعا کن که دعای تو مایه آرامش آنهاست و خداوند شنوای
داناست. آیا نمی دانند که فقط خدا توبه را از بندگانش می پذیرد و صدقات را می گیرد و خداوند،
توبه پذیر و مهربان است. بگو: عمل کنید. خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را می بینند
و به زودی به سوی دانای نهان و آشکار باز گردانده می شوید و شما را به آنچه عمل می کردید،
خبر می دهد.»
سپس امام در ادامه نامه اش به علی بن مهزیار می فرماید: «من این خمس را همه ساله بر آنان
واجب نمی کنم و فقط زکات را که خداوند مقرر کرده است، بر آنان لازم می دانم. امسال، فقط
خمس را در باره طلا و نقره که سال بر آنان گذشته باشد، واجب می کنم؛ اما در باره کالاها و
لوازم مورد نیاز زندگی، ظروف، چهارپایان، خدمتکاران، سود معاملات و یا املاک، خمس مقرر نمی
دارم به غیر از درآمدهایی که بعدا توضیح خواهم داد اینها به سبب سهولت و راحتی و سبک
گرفتن برای دوستان و شیعیانمان است و نوعی احسان محسوب می شود؛ زیرا حکمرانان
ستمگر با خدعه و فریب، اموال آنان را تصرف می کنند و یا به دلیل گرفتاریهایی که در زندگی پیش
می آید، ما هم تسهیلاتی برای دوستانمان قائل می شویم؛ اما در غنایم و درآمدهای شغلی به
سودهایی که به دستشان می رسد، پرداخت خمس در سر سال واجب است؛ همچنان که
خداوند متعال در این باره می فرماید: «وَاعْلَمُوآا أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ
وَلِذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَمَی وَالْمَسَکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ إِن کُنتُمْ ءَامَنتُم بِاللَّهِ وَمَآ أَنزَلْنَا عَلَی عَبْدِنَا یَوْمَ
الْفُرْقَانِ یَوْمَ الْتَقَی الْجَمْعَانِ وَاللَّهُ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ »؛ «بدانید هرگونه غنیمتی که به دست
آوردید خمس آن برای خدا و پیامبر و برای نزدیکان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه است،
اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدایی حق از باطل، روز درگیری دو گروه (روز جنگ بدر) نازل
کردیم، ایمان آوردید، و خداوند بر هر چیزی تواناست.»
