آموزش حفظ قرآن

بهترين شيوه حفظ قرآن كريم

شكي نيست كه افراد مختلف داراي شرايط و ويژگيهاي متفاوتي مي باشند و هر كس با شناختي كه از ظرفيت و استعداد خود دارد مي تواند بهترين شيوه ها را برگزيند. اما شايسته است تا به نكاتي كه در خلال سالها تجربه و ممارست به دست آمده است و بيشترين سهم را در حفظ دارند به طور خلاصه اشاره شود.

1- روش حفظ:

به سه شيوه مي توان آيات را حفظ كرد

الف ـ از طريق تكرار و تمرين.

ب ـ با استفاده از نوارهاي ترتيل.

ج ـ با نوشتن آيات.

ولي از ميان اين سه شيوه اول توصيه مي شود. اما نكته اي كه ذكرش لازم است و به حفظ كردن كمك فراوان مي كند اين است كه هدف فرد نبايد تنها اكتفا به حفظ قرآن باشد بلكه با خود اينگونه فكر كند كه علاوه بر قرآن مثلاً نهج البلاغه را هم حفظ خواهم كرد. اگر چنين هدفي را تعقيب كند و پشتكار و استمرارش را با مدد از توفيقات الهي همراه سازد مي تواند قرآن كريم را زودتر حفظ كند و در عين حال از ادامه كار خسته نشود. چنانكه اين امر در طي كردن مدارج مختلف تحصيلي نيز صادق است. دانش آموزي كه به مراحل عالي تر فكر كند موفق تر از ديگر دانش آموزي است كه اين انديشه را در سر ندارد.

2- شرايط حفظ:

شرايط حفظ را به دو دسته فردي و عمومي مي توان تقسيم كرد:

اول شرايط فردي:

1-هر كس در اوايل حفظ بايد به طبيعت خودش مراجعه كند و سپس با سه حالت صوتي قوي، متوسط و ضعيف تمرين كند و همينطور از نظر آهنگ خواندن به صورت تند و كند و متوسط تمرين كند و بعد هر كدام از نظر كيفي و كمي براي او بهتر بود و با طبيعتش سازگاري بيشتري داشت همان را انتخاب كند و ادامه دهد. مثلاً فرض كنيد مي خواهيد سوره هاي نبأ و نازعات و عبس را حفظ كنيد. سوره نبأ را با صورت قوي و از نظر آهنگ به صورت تند تكرار كنيد. سوره نازعات را با صوت متوسط و آهنگ متوسط تمرين كنيد و سوره عبس را با صوت ضعيف و آهنگ كند قرائت كنيد و بعد هر كدام از اين سه طريق با طبيعت شما سازگارتر بود و زودتر و آسانتر توانستيد حفظ كنيد همان را ادامه دهيد. ولي تجربه نشان داده است كه اگر صوت و آهنگ خواندن هر دو متوسط باشد بسيار نيكو بوده و شخص زودتر به نتيجه مي رسد.

اينكه گفته مي شود صوت و آهنگ متوسط بهتر است به اين خاطر است كه حفظ كردن، تكرار و تمرين زياد لازم دارد و ممكن است انسان بعد از مدتي دچار ناراحتي حنجره و يا ناراحتيهاي ديگر شود و يا ممكن است زود خسته شود و يا نيازمند صرف وقت زياد باشد و در نتيجه كم حفظ كند. و آهنگ نيز اگر تند باشد موجب مي شود كه هنگام تحويل دادن تند تحويل داده شود و اين با اصول حفظ منافات دارد و اساساً قرآن را بايد با تأمل و تدبر خواند.

3- حفظ قرآن بايد در مواقعي كه مغز انسان آرامش كامل دارد صورت گيرد تا در ذهن بماند. بنابراين دانش آموزي كه از كلاس درس بازگشته و يا كارگري كه از كار دست كشيده و يا طلبه و دانشجويي كه مدتي را مطالعه نموده است نبايد تمريناتش را شروع كند. نكاتي كه در آرامش فكري موثرند عبارتند از:

الف ـ مكان: جايي كه براي حفظ در نظر گرفته مي شود بسيار با اهميت است. بايد سعي شود مكاني انتخاب شود كه اشياء مختلف با نقش و نگار در ديد انسان نباشد چرا كه هر كدام ممكن است اشتغالاتي را در ذهن ايجاد كند. بنابراين توصيه مي شود كه حتي الامكان تمرينات خود را در مكان ثابتي انجام دهيد چون تغيير مكان از تمركز حواس مي كاهد. ونيز توصيه مي شود اگر پرده و يا ديواري سفيد رنگ در مقابل قرار گيرد بهتر است زيرا در آرامش فكر موثر است.

ب ـ زمان: اوقاتي كه انسان از آرامش ذهني برخوردار است عبارت است از اول صبح و قبل از طلوع آفتاب. زيرا انسان با استراحت در شب آرامش فكري و روحي خود را بازيافته است و خداوند نيز مي فرمايد:

وجعلنا نَوْمَكُمْ سُباتاً .

و خواب شما را وسيله آسايش قرار داديم.

و يا در جاي ديگر مي فرمايد:

اللهُ الّذي جعَل لكُم اللّيلَ لِتسكُنوا فيه و النّهارَ مُبصراً .

خداوند براي شما شب را قرار داده است تا در شب سكني و آرامش بگيرد و قرار داده است بر شما روز را تا بيدار باشيد و به تلاش و فعاليت بپردازيد.

براي تحقق اين منظور بهتر است شبها زودتر به خواب رويم تا بتوانيم صبحها زودتر برخيزيم.

ج ـ پرهيز از اشتغالات غير ضروري: از آنجايي كه حافظ قرآن بيش از هر چيز نياز به آرامش روحي و رواني دارد، بايد سعي كند خود را كمتر در معرض اشتغالات متفرق قرار دهد. البته اگر اتفاق پيش بيني نشده اي روي دهد بايد تا غلبه كردن و به فراموشي سپردن آن و تسلط بر اعصاب و روان كار حفظ را به تأخير انداخت و سپس با آرامش خاطر كار را دوباره شروع كرد.

د ـ داشتن نظم در كارها: عدم رعايت نظم در مسايل و كارهاي روزمره گاهي اشتغالات، نگراني ها و اضطرابهاي فراواني را به بار مي آورد. مثلاً دانش آموزي كه جاي كتابها و دفتر هايش مشخص نيست يا مشخص است ولي آنها را جاي خود قرار نمي دهد. ممكن است گم شدن يك جزوه درسي روزها و هفته ها آرامش فكري او را سلب كند. و نيز رعايت نظم در حفظ قرآن ضروري است و اين خود داراي ابعاد متفاوتي است.

اول: وقت را مشخص كنيم و ديگر آن را تغيير ندهيم و هر روز بر طبق همان وقت مشخص به چفظ قرآن بپردازيم و مانند نمازي كه در وقت معين خوانده مي شود به رعايت آن پاي بند باشيم.

دوم: بهتر است در موقع راه رفتن به حفظ قرآن نپردازيم چون عوارض مطلوبي ندارد.

سوم: تا آخر عمر تكرار محفوظات را ادامه دهيم.

چهارم: كم ولي با كيفيت خوب حفظ كنيم. گاهي بعضي به يكباره روي ذهن خود فشار مي آورند و تا مدتي موفقيتهايي را دارند اما بعد خسته مي شوند و حفظ را كنار مي گذارند. بايد بر طبق استعداد و وقت برنامه ريزي، و به آن دقيقاً عمل شود.

3- يكي ديگر از شرايط فردي غذاي مناسب و متوسط خوردن است كه در حفظ نقش موثري دارد. اين سخن به معني تشويق به پرخوري نيست بلكه منظور غذاي مطبوع و به موقع خوردن است. كوتاهي در اين مورد گاهي باعث ايجاد عوارضي مي شود.